معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز
شعر پژوهی(بوستان ادب)
2008-8183
2980-7751
2
1
2012
09
24
تحلیلی از شعر حافظ بر اساس اصول نقد ادبی آی. ا. ریچاردز
1
35
FA
محمدرضا
امینی
https://orcid.org/00
دانشگاه شیراز
mza130@gmail.com
10.22099/jba.2012.326
<strong>تحلیلی از شعر حافظ بر اساس اصول نقد ادبی آی. ا. ریچاردز</strong><br /> <br /><strong>دکتر </strong><strong>محمدرضا امینی</strong><strong>*</strong><br /><strong>دانشگاه شیراز</strong><br /> <br /><strong>چکیده</strong><br /><strong>آی. ا. ریچاردز (1965-1893) یکی از تاثیرگذارترین متفکران قرن بیستم در حوزههای روانشناسی، نقد ادبی، زبانشناسی و فلسفه است. وی تحت تاثیر مکتب پوزیتیویسم با جسارتی فوقالعاده، بر شیوههای نقد ادبی گذشته زبان اعتراض میگشاید و قلم رد میکشد. او بر پایهی مطالعاتش در روانشناسی و اخلاق، نظریهی کاملا متفاوت خود را در نقد ادبی بر اساس سه مفهوم تجربه، ارزش و ارتباط بنیاد مینهد. در مقالهی حاضر، نخست با نگاهی به زمینههای فکری و فلسفی ریچاردز، کوشش شده مهمترین اندیشههای وی در نقد ادبی، در پیکرهای کلی و منسجم ترسیم گردد. در دومین بخش، شعر حافظ بر اساس دیدگاه ریچاردز بررسی و تحلیل شده است. برای انجام بهتر این تحلیل، ابتدا مهمترین اصول نقد ادبی ریچاردز در قالب پنج گزارهی فشرده بیان شده و آنگاه مصادیق هر کدام از این گزارهها در دیوان حافظ جستوجو شده است.</strong><strong>نتیجهی این مطالعه نشان میدهد که یافتن مناسبترین راه برای حل تعارض انگیزهها و امیال متناقص انسانی که در نظریهی ریچاردز کارکرد اصلی شعر شمرده میشود، در شعر و اندیشهی حافظ نیز نقشی اساسی دارد. این نگاه تازه، از برخی جنبههای شعر حافظ، فهمی ژرفتر به دست میدهد. از این گذشته، نشان میدهد که ریچاردز در تدوین نظریهای عمومی در نقد ادبی، موفقیت بسیار داشته است.</strong><br /><strong>واژههای کلیدی:</strong> 1. نقد نو 2. شعر حافظ 3. حل تعارضهای روانی 4. ارتباط 5. شعر درمانی.<br /> <br />* استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی<br /><strong>دریافت مقاله: 26/07/1388 پذیرش مقاله: 18/11/1388</strong>
نقد نو. شعر حافظ. حل تعارضهای روانی . ارتباط . شعر درمانی
https://jba.shirazu.ac.ir/article_326.html
https://jba.shirazu.ac.ir/article_326_80a94004ebbc1dd50625a6b554c4accf.pdf
معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز
شعر پژوهی(بوستان ادب)
2008-8183
2980-7751
2
1
2012
09
24
تصویرآفرینی عارفانه در غزلیات «فیض کاشانی»
37
74
FA
سیدهاشم
خاتمی
مرکز آموزش عالی کازرون
10.22099/jba.2012.327
<strong>تصویرآفرینی عارفانه در غزلیات </strong><strong>«</strong><strong>فیض کاشانی»</strong><br /><strong> </strong><br /><strong>سید هاشم خاتمی</strong><strong>*</strong><br /><strong>مرکز آموزش عالی کازرون</strong><br /><strong> </strong><br /><strong>چکیده</strong><br /><strong> فیض کاشانی، از فیلسوفان و عارفان شیعه مذهب اوایل قرن 11 هجری، دیدگاههای خود را در زمینههای گوناگون به ویژه عرفان، از طریق سرودن اشعاری دلنشین بیان کرده است.</strong><strong>وی در خلال اشعار خود، مباحث متنوع عرفانی را مطرح نموده و در راستای تصویر سازی و آموزش بهتر و هنریتر اندیشههای عرفانی خود از آرایههای ادبی به خصوص اقسام تشبیهات و استعارات کمک گرفته است. آمیختگی آرایههای ادبی و مباحث و مضامین عرفانی سبب شده است تا تصویری متفاوت و منحصر به فرد از اشعار او به وجود آید.</strong><strong>این مقاله بر آن است تا ضمن توجیه و تبیین رابطهی </strong><strong>هنری</strong><strong> آرایههای ادبی و مضامین عرفانی، به شرح این ویژگی برجستهی اشعار فیض بپردازد.</strong><br /> <br /> <br />* مربی گروه زبان و ادبیات فارسی<br /><strong>دریافت مقاله: 1/03/1387 پذیرش مقاله: 17/01/1389</strong>
عرفان. عشق . صورخیال. تشبیه . استعاره
https://jba.shirazu.ac.ir/article_327.html
https://jba.shirazu.ac.ir/article_327_c1b67bfa7543ca0ce10609b4a5f99ec9.pdf
معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز
شعر پژوهی(بوستان ادب)
2008-8183
2980-7751
2
1
2012
09
24
تکوین تدریجی سنّت نگارش تاریخ ادبی ایران
75
101
FA
سیدمهدی
زرقانی
دانشگاه فردوسی مشهد
zarghani@um.ac.ir
10.22099/jba.2012.328
<strong>تکوین تدریجی سنّت نگارش تاریخ ادبی ایران </strong><br /> <br /><strong>دکتر سیدمهدی زرقانی</strong><strong>*</strong><br /><strong>دانشگاه فردوسی مشهد</strong><br /><strong> </strong><br /><strong> </strong><strong>چکیده</strong><br /><strong>طبقه­بندی­ آثاری که در مجموعهی بزرگ نوشتارهای تاریخ ادبیاتی قرار می­گیرند، کار آسانی نیست. چون از یک طرف میان نخستین تجربه­ها که فقط برخوردار از «خصلت تاریخ­ادبیاتی» هستند تا آثاری که به معنای مصطلح، «تاریخ ادبیات» نامیده­ میشوند، بیشتر از هزار سال فاصله است و از طرف دیگر، تعداد، رویکردها و متدهای به­کار ­رفته در آن­ها نیز بسیار متعدد و متنوع است. بر خلاف آنچه عموماً تصور میشود، ریشهی تاریخ ادبیات­های امروزی را نه در نوشتارهای «تذکره­ای» بلکه در نوشتارهای «پیشاتذکره­ای» سراغ گرفت. بررسی سیر تکوین و تکامل «سنت نگارش تاریخ ادبی» ایران موضوع اصلی این مقاله است؛ این­که خاستگاه «سنّت» کجا بوده و چه مراحلی را طی کرده تا در قرن بیستم میلادی به فرم نهایی خویش رسیده­است؟ ما بدین منظور مجموعهی آثاری را که در خانوادهی بزرگ تاریخ ادبیات­ها قرار میگیرند، در سه نسل طبقه­بندی کرده­ایم: نوشتارهای پیشاتذکره­ای، نوشتارهای تذکره­ای و تاریخ ادبیات­ها. سپس سعی کرده­ایم در هر مرحله نشان دهیم که چه آثاری و چگونه در تکوین و تکامل «سنّت» نقش داشته­اند. نسبت این سه نسل با یک­دیگر، چونان نسبت «جد» به «پدر» و به «فرزند» است.</strong><br /> <br /> <br />* <strong>دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی</strong><br /><strong>دریافت مقاله: 30/11/1387 پذیرش مقاله: 18/11/1388</strong>
تاریخ ادبی . تذکره . سنت نگارش
https://jba.shirazu.ac.ir/article_328.html
https://jba.shirazu.ac.ir/article_328_4ca0f3c60e5f98cc5c5a39b943c12af9.pdf
معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز
شعر پژوهی(بوستان ادب)
2008-8183
2980-7751
2
1
2012
09
24
بازنمایی اسطورهی صعود در شاهنامهی فردوسی
103
117
FA
داوود
غلام زاده
دانشگاه فردوسی مشهد
10.22099/jba.2012.329
<strong>بازنمایی اسطوره­­ ی صعود در <em>شاهنامه ­ی</em> فردوسی</strong><br /><strong> </strong><br /><strong>داوود غلامزاده</strong><strong>*</strong><br /><strong>دانشگاه فردوسی مشهد</strong><br /><strong> </strong><br /><strong>چکیده</strong><br /><strong>مساله­ی اصلی این مقاله، شناخت اسطوره­ی صعود در اندیشهی ایرانی و بررسی بازتاب آن در <em>شاهنامهی </em>فردوسی است. در اسطوره­های اقوامی که به یک جهان فوقانی پس از مرگ اعتقاد دارند، راه­های متفاوتی برای صعود بدان عالم وجود دارد. مثلاً نردبان، پلکان، بادبادک، تار عنکبوت، رنگین کمان و ... برخی از راههای صعود به جهان علوی هستند. در نزد ایرانیان باستان، راه صعود به جهان برتر از «کوه البرز» میگذرد. در این مقاله، پس از تصویر سیمای آیینی البرزکوه در اساطیر ایرانی و <em>شاهنامهی </em>فردوسی، صعود شاهان و پهلوانانی مانند فریدون، زال، کیقباد و کیخسرو بر فراز البرز بررسی شده است. اینان در دوران پاکی خردسالی، بنا بر حادثه­ای به فراز البرز که دروازه­ی گروثمان (بهشت) است، راه می­یابند. در این عروج، تن و روان پهلوانان با یکدیگر همراهند. پس از این مرحله، قهرمانان کمال یافته در حکم منجیانی که پیش از فرشکرد (دوران بازسازی جهان) ظهور می­کنند، هریک کارهای شگفتی انجام می­دهند و با دشمنان به مبارزه برمی­خیزند. سرانجام، روان آن­ها پس از مرگ که بازگشت طبیعی همه­ی روان­های نیک به مینوست، بار دیگر بر فراز البرز و در گروثمان آرام می­گیرد. </strong><br /> <br /> <br />* دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی<br /><strong>دریافت مقاله: 23/03/1388 پذیرش مقاله: 30/01/1389</strong>
اسطوره ی صعود . شاهنامه . البرز . زال . فریدون . کیقباد . کیخسرو . نجات بخشی
https://jba.shirazu.ac.ir/article_329.html
https://jba.shirazu.ac.ir/article_329_2cadc54877bc8acf4af0139001d9fcf2.pdf
معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز
شعر پژوهی(بوستان ادب)
2008-8183
2980-7751
2
1
2012
09
24
«مصاحبت» در معانی حروف جر عربی و حروف اضافهی فارسی
119
136
FA
نرگس
گنجی
دانشگاه اصفهان
سمیه
کاظمی نجف آبادی
دانشگاه اصفهان
10.22099/jba.2012.330
<strong>«مصاحبت» در معانی حروف جر عربی و حروف اضافهی فارسی</strong><br /> <br /><strong>دکتر نرگس گنجی</strong><strong>*</strong><strong><sup> </sup></strong><strong> </strong><strong>سمیه کاظمی نجفآبادی </strong><strong>*</strong><strong>*</strong><br /><strong>دانشگاه اصفهان</strong><strong><br /><br /></strong><br /><strong>چکیده</strong><br /><strong>به دلیل اهمیت ارتباط دو زبان ریشهدار عربی و فارسی، نگارندگان در پژوهش حاضر با تکیه بر مطالعات انجام شده در حوزهی حروف جر و حروف اضافه<sup>1</sup> و نیز بر اساس روش توصیفی- تحلیلی، به بحث و بررسی در زمینهی معنی «مصاحبت» به عنوان یکی از معانی مشترک حرفی میان دو زبان عربی و فارسی پرداخته و حروف نمایانگر مصاحبت و ویژگیهای آن را مورد مطالعه قرار دادهاند.</strong><strong>در این راستا، برای معنی مصاحبت در هر دو زبان، اداتی اصلی و کلیدی ارایه میشود. علاوه بر این، حروف جر و حروف اضافهای که از این ادات نیابت کرده و مفید مصاحبت است، مورد بررسی قرار میگیرد. به امید این که نتایج آن برای پژوهشگران، زبانشناسان و به ویژه مطالعات ترجمه، سودمند واقع شود.</strong><br /> <br /><strong> </strong><br /> <br />* استادیار گروه زبان و ادبیات عربی<br />** کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی<br /><strong>دریافت مقاله: 22/06/1388 پذیرش مقاله: 18/11/1388</strong>
حروف جر . حروف اضافه . معانی حروف . مصاحبت . زبان عربی . زبان فارسی
https://jba.shirazu.ac.ir/article_330.html
https://jba.shirazu.ac.ir/article_330_c439fca41cac462e942888d2984de636.pdf
معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز
شعر پژوهی(بوستان ادب)
2008-8183
2980-7751
2
1
2012
09
24
معرفی و بررسی نسخهی خطی ترجمهی فارسی قرآن مجید کتابخانهی مسجد جامع کبیر صنعاء
137
156
FA
شاهرخ
محمدبیگی
دانشگاه شیراز
10.22099/jba.2012.332
<strong>معرفی و بررسی نسخهی خطی ترجمهی فارسی قرآن مجید </strong><strong>کتابخانهی مسجد جامع کبیر صنعاء</strong><br /> <br /><strong>دکتر شاهرخ محمدبیگی</strong><strong>*</strong><br /><strong>دانشگاه شیراز</strong><br /><strong> </strong><br /><strong>چکیده</strong><br /><strong>ترجمههای فارسی قرآن مجید در بحث قرآنهای مترجم جایگاهی مهم دارند، نویسنده در این مقاله به معرفی نسخهی خطی ترجمهی فارسی قرآن مجید کتابخانهی مسجد جامع کبیر صنعاء پرداخته است. این مقاله شامل مباحث زیر است: رسمالخط و قرائت، ترجمه، مذهب مترجم، رسم الخط متن فارسی، تحلیل زبانی متن فارسی، معرفی منابع و مآخذ، شرح و تفسیر مختصر حواشی و اطراف نسخهی خطی یاد شده و ذکر نمونههایی از این نسخهی فارسی قرآن مجید.</strong><br /><strong>واژههای کلیدی: </strong>1.<strong> </strong>ترجمه 2. تفسیر 3. صنعاء 4. فارسی 5. قراءات 6. قرآن 7. نسخه خطی.<br /> <br /> <br />* دانشیار بخش زبان و ادبیات فارسی<br /><strong>دریافت مقاله: 14/05/1388 پذیرش مقاله: 30/01/1389</strong>
ترجمه . تفسیر . صنعاء . فارسی . قراءات . قرآن . نسخه خطی
https://jba.shirazu.ac.ir/article_332.html
https://jba.shirazu.ac.ir/article_332_9069d3ea88e0cd8f449ababdc27e7b0d.pdf
معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز
شعر پژوهی(بوستان ادب)
2008-8183
2980-7751
2
1
2012
09
24
از کتابت تا وزارت (بررسی اهمیت و نفوذ کاتبان و دبیران در تمدن اسلامی)
157
172
FA
جمشید
مظاهری
دانشگاه اصفهان
محمدرضا
نصر اصفهانی
دانشگاه اصفهان
علی اکبر
احمدی دارانی
دانشگاه اصفهان
aliakbar_ahmadidarani@yahoo.com
10.22099/jba.2012.333
<strong>از کتابت تا وزارت </strong><strong>(بررسی اهمیت و نفوذ کاتبان و دبیران در تمدن اسلامی)</strong><br /> <br /><strong>دکتر جمشید مظاهری</strong><strong>*</strong><strong> دکتر محمدرضا نصر اصفهانی</strong><strong>*</strong><strong>*</strong><strong> علیاکبر احمدی دارانی</strong><strong>*</strong><strong>**</strong><br /><strong>دانشگاه اصفهان</strong><br /><strong> </strong><br /><strong> </strong><strong>چکیده</strong><br /><strong>ضرورت اداره و ثبت و ضبط اموال، خلیفهی دوم را واداشت تا به پیشنهاد یکی از مرزبانان ایرانی، «دیوان» را پدید آورد. با شکلگیری چنین نهاد اداری، گروهی با تکیه بر سواد خواندن و نوشتن و دانستن حساب، در نظامهای حکومتی آن روزگار پدید آمدند که کاتب، منشی و دبیر خوانده میشدند. سادهترین شکل راهیابی آنان به دستگاههای حکومتی، برای نگارش نامهها یا استنساخ کتابها در شبکههای نسخهنویسی بود یا اینکه در شکلهای دیگر، با تسلط بر زبان فارسی و عربی، توانایی ترجمه و نگارش نامهها را به هر دو صورت کسب میکردند. اگر ذوقی داشتند، شعری هم میسروند و اگر در کسب فضایل کوتاهی نمیکردند، چه بسا توانایی تألیف کتابی را هم مییافتند و ممکن بود با گذشت زمان، صلاحیت آنکه طرف مشورت پادشاه قرار بگیرند، برایشان پدید میآمد. این گروه به علت آگاهی از رابطههای آشکار و پنهانی که در میان ارکانِ حکومتی وجود داشت، نفوذ فراوانی در حکومتها مییافتند. تمام اینها مراحلی بود تا کاتب یا دبیری راه خود را برای رسیدن به مقام وزارت هموار کند؛ چرا که راه رسیدن به وزارت از کتابت و دبیری میگذشت.</strong><br /> <br /> <br />* استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی<br />** استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی<br />*** دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی<br /><strong>دریافت مقاله: 27/01/1386 پذیرش مقاله: 05/12/1388</strong>
دیوان . کاتب. دبیر . کتابت . دبیری . شاعری . وزارت
https://jba.shirazu.ac.ir/article_333.html
https://jba.shirazu.ac.ir/article_333_acccd959a4166f38a69f3305fe9db93b.pdf
معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز
شعر پژوهی(بوستان ادب)
2008-8183
2980-7751
2
1
2012
09
24
نابرابری سرگذشت مانی در شاهنامهی فردوسی با پژوهشهای تاریخی
173
184
FA
اکبر
نحوی
دانشگاه شیراز
رضا
غفوری
دانشگاه شیراز
10.22099/jba.2012.334
<strong>نابرابری </strong><strong></strong><strong>سرگذشت مانی در شاهنامهی </strong><strong></strong><strong>فردوسی با پژوهشهای </strong><strong></strong><strong>تاریخی</strong><br /> <br /><strong>دکتر اکبرنحوی</strong><strong>*</strong><strong> رضا غفوری</strong><strong>*</strong><strong>*</strong><br /><strong>دانشگاه شیراز</strong><br /> <br /><strong>چکیده</strong><br /><strong>مانی در اواخر حکومت پارتیان، در سرزمین بابل به </strong><strong></strong><strong>دنیا آمد. هنگامیکه دوازده</strong><strong></strong><strong> ساله</strong><strong></strong><strong> بود، فرشتهای بر او نازل شد و به </strong><strong></strong><strong>او فرمان داد به تبلیغ دین خود بپردازد؛ اما این کار را تا مدتها به تعویق بیندازد. او نخست پدر و اطرافیانش را به دین خود دعوت کرد ولی بعدها نتوانست در میان هم</strong><strong></strong><strong>شهری</strong><strong></strong><strong>های خویش توفیق چندانی به</strong><strong></strong><strong> دست</strong><strong></strong><strong>آورد. پس از چندی به سفرهای </strong><strong></strong><strong>تبلیغی خود در حدود آسیای میانه دست زد. در همین سفرها بود که با آیین بودایی نیز آشنا گردید و بعدها دین جدید خود را با دینهای زردشتی، عیسوی و بودایی تلفیق</strong><strong></strong><strong> کرد. پس از مدتی به </strong><strong></strong><strong>ایران بازگشت و به</strong><strong></strong><strong> دربار شاپور اول ساسانی بار یافت و در جایگاه پزشک، در شمار ملازمان شاه قرارگرفت. او در مدت پادشاهی شاپور، آزادانه به </strong><strong></strong><strong>گسترش مانویت پرداخت. ولی چندی پس از مرگ شاپور، با مخالفتهای </strong><strong></strong><strong>فراوانی روبهرو گردید و سرانجام با تحریک موبدان زردشتی، به دستور بهرام اول به</strong><strong></strong><strong> قتل رسید.</strong><br /><strong>در قسمت تاریخی شاهنامه، روایت پیدایش مانی و آمدن او به </strong><strong></strong><strong>دربار ساسانیان، تفاوتهای چشمگیری با پژوهشهای </strong><strong></strong><strong>تاریخی دارد که در این مقاله، وجوه تشابه و تمایز روایت فردوسی را با تحقیقات تاریخی بررسی کرده</strong><strong></strong><strong>ایم. </strong><br /><strong>واژههای</strong><strong></strong><strong>کلیدی: </strong>1. مانی 2. دین مانوی 3. شاپور اول 4. بهرام اول 5. شاهنامهی فردوسی.<br /> <br />* استادیار بخش زبان وادبیات فارسی<br />** دانشجوی دکتری، گرایش ادبیات حماسی<br /><strong>دریافت مقاله: 23/01/1388 پذیرش مقاله: 18/11/1388</strong><br /><strong>نابرابری </strong><strong></strong><strong>سرگذشت مانی در شاهنامهی </strong><strong></strong><strong>فردوسی با پژوهشهای </strong><strong></strong><strong>تاریخی</strong><br /> <br /><strong>دکتر اکبرنحوی</strong><strong>*</strong><strong> رضا غفوری</strong><strong>*</strong><strong>*</strong><br /><strong>دانشگاه شیراز</strong><br /> <br /><strong>چکیده</strong><br /><strong>مانی در اواخر حکومت پارتیان، در سرزمین بابل به </strong><strong></strong><strong>دنیا آمد. هنگامیکه دوازده</strong><strong></strong><strong> ساله</strong><strong></strong><strong> بود، فرشتهای بر او نازل شد و به </strong><strong></strong><strong>او فرمان داد به تبلیغ دین خود بپردازد؛ اما این کار را تا مدتها به تعویق بیندازد. او نخست پدر و اطرافیانش را به دین خود دعوت کرد ولی بعدها نتوانست در میان هم</strong><strong></strong><strong>شهری</strong><strong></strong><strong>های خویش توفیق چندانی به</strong><strong></strong><strong> دست</strong><strong></strong><strong>آورد. پس از چندی به سفرهای </strong><strong></strong><strong>تبلیغی خود در حدود آسیای میانه دست زد. در همین سفرها بود که با آیین بودایی نیز آشنا گردید و بعدها دین جدید خود را با دینهای زردشتی، عیسوی و بودایی تلفیق</strong><strong></strong><strong> کرد. پس از مدتی به </strong><strong></strong><strong>ایران بازگشت و به</strong><strong></strong><strong> دربار شاپور اول ساسانی بار یافت و در جایگاه پزشک، در شمار ملازمان شاه قرارگرفت. او در مدت پادشاهی شاپور، آزادانه به </strong><strong></strong><strong>گسترش مانویت پرداخت. ولی چندی پس از مرگ شاپور، با مخالفتهای </strong><strong></strong><strong>فراوانی روبهرو گردید و سرانجام با تحریک موبدان زردشتی، به دستور بهرام اول به</strong><strong></strong><strong> قتل رسید.</strong><strong>در قسمت تاریخی شاهنامه، روایت پیدایش مانی و آمدن او به </strong><strong></strong><strong>دربار ساسانیان، تفاوتهای چشمگیری با پژوهشهای </strong><strong></strong><strong>تاریخی دارد که در این مقاله، وجوه تشابه و تمایز روایت فردوسی را با تحقیقات تاریخی بررسی کرده</strong><strong></strong><strong>ایم. </strong><br /> <br /> <br />* استادیار بخش زبان وادبیات فارسی<br />** دانشجوی دکتری، گرایش ادبیات حماسی<br /><strong>دریافت مقاله: 23/01/1388 پذیرش مقاله: 18/11/1388</strong>
مانی. دین مانوی. شاپور اول. بهرام اول . شاهنامهی فردوسی
https://jba.shirazu.ac.ir/article_334.html
https://jba.shirazu.ac.ir/article_334_5ff58e1747d1fce866b9a543e6ee7079.pdf