TY - JOUR ID - 4712 TI - تبارشناسی و شرح اصطلاحات رباعی‏ای منسوب به ابن سینا در مجالس‏المومنین JO - شعر پژوهی(بوستان ادب) JA - JBA LA - fa SN - 2008-8183 AU - مرادی, محمد AD - شیراز Y1 - 2018 PY - 2018 VL - 10 IS - 3 SP - 167 EP - 190 KW - مجالس‏المومنین KW - قاضی نورالله KW - ابن سینا KW - خط آینه‏ای KW - حروفیه KW - نوربخشیه DO - 10.22099/jba.2018.25313.2666 N2 - مجالس‌المومنین قاضی نورالله شوشتری( ف. 1019)، از مهم‌ترین کتاب‌های رجال شیعی است که به دلیل در برداشتن ابیات منتسب به شاعران سده‌های نخستین، در پژوهش‌های ادبی نیز اهمیت دارد. بسیاری از پژوهشگران معاصر درباره‌ی این اشعار، به دیده‌ی تردید نگریسته‌اند؛ اما تاکنون پژوهشی در تحلیل تبارشناسانه‌ی این ابیات صورت نگرفته‌است. یکی از این اشعار، رباعی‌ای در ستایش امام علی(ع) و منسوب به ابن سیناست که نخستین‌بار در این کتاب آمده و به واسطه‌ی آن به بسیاری از تذکره‌ها و کتاب‌های تاریخ ادبیات فارسی راه یافته است. مضمون این رباعی، پیوندی آشکار با اصطلاحات خوشنویسی و برخی مفاهیم عرفانی دارد؛ از همین رو در این مقاله، با استفاده از تحلیل محتوای تاریخی، سعی شده پس از ریشه‌شناسی گونه‌ی خوشنویسی منعکس در این رباعی و بررسی سیر شکل‌گیری نشانه‌های عرفانی آن، ضمن تعیین محدوده‌ی زمانی سرایش شعر، دریچه‌های محتمل راه یافتن این شعر به مجالس‌المومنین بررسی شود. نتایج نشان می‌دهد، با توجه به انعکاس خط آینه‌ای در مضمون رباعی و ابداع و رواج این گونه پس از سده‌ی نهم و همچنین سازگاری شعر با برخی اندیشه‌های عرفانی رایج در میان فرقه‌هایی چون: حروفیه، نوربخشیه، بکتاشیه و ...، این رباعی بیش از چهار سده پس از درگذشت ابن‌سینا(ف. 428) سروده شده است. همچنین با در نظر گرفتن شاعر بودن قاضی نورالله، آشنایی‌اش با خوشنویسی و همچنین انتسابش با اهل عرفان، بعید نیست این رباعی را خود او سروده و در تایید باورهای شیعی‌اش به ابن‌سینا نسبت داده باشد. UR - https://jba.shirazu.ac.ir/article_4712.html L1 - https://jba.shirazu.ac.ir/article_4712_09bc223be5a02039746c4ea8801b7b90.pdf ER -