2024-03-28T17:26:25Z
https://jba.shirazu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=363
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1392
5
4
"مانلی"، نشانه سیال؛ بررسی نشانه-معناشناختی شعر "مانلی" نیمایوشیج
اکرم
آیتی
در دیدگاه نشانه-معناشناسی گفتمانی که فرآیند تولید معنا با شرایط حسی-ادراکی پیوند می خورد، سیر حضور نشانه از حالت مکانیکی و ثابت خارج شده و تابع فرآیندی پویا، زنده و حسی-ادراکی می گردد. در واقع، نشانه پدیداری شده، از شکل معمولی، رایج و تکراری به نشانه ای نامعمول، نو و نامنتظر تبدیل می شود و بدین صورت، سیالّیت معنا را تضمین می کند. مقاله حاضر در نظر دارد با مطالعه فرآیند گفتمانی شعر "مانلی" در ابعاد حسی- ادراکی، عاطفی و زیبایی شناختی، چگونگی تولید جریان معنا و شکل گیری بستری که سیالّیت نشانه و معنا را در گفتمان نیما موجب می شود را بررسی نماید. همچنین نشان خواهیم داد که مانلی- نشانه چگونه با قرار گرفتن در یک فضای تنشی و شرایط عاطفی به یک نشانه خاص تبدیل شده و از مسیر همیشگی خود خارج می شود، طغیان می کند و دچار یک تکانۀ نشانه ای گشته و جریانی زیبایی شناختی را می آفریند.
نشانه-معناشناسی
"مانلی"
نیما
بعد حسی-ادراکی
بعد عاطفی
بعد زیبایی شناختی
2014
02
20
1
16
https://jba.shirazu.ac.ir/article_1552_eee8a7d2cd34e5f938b4939ef94eaa1c.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1392
5
4
موتیف آیینه در دیوان خاقانی
محمد
بهنام فر
زهرا
دلپذیر
خاقانی در زمینه خیال پردازی و مضمون آوری سرآمد شاعران عصر خویش است. «آیینه» یکی از موتیف هایی است که وی برای خلق مضامین متنوع از آن بهره گرفته است و شاید بتوان گفت: این واژه پس از «خورشید» پربسامدترین موتیف دیوان اوست. در این مقاله کوشیده ایم بر اساس روش تحلیل محتوا، موتیف آیینه را در دیوان خاقانی بررسی کنیم. نتایج پژوهش حاکی از آن است که هنرنمایی خاقانی در این زمینه، تنها در بازی واژگانی، به کار بردن ترکیبات نو و استعاره های تازه و غریب نیست؛ بلکه در پشت این حجاب های رنگین، دریایی از دانش ها، باورها و عقاید گوناگون نهفته است. البته نفوذ، قدرت و حساسیت مشاهدات خاقانی نیز در آفرینش استعاره ها و ترکیب های گوناگون او با واژه ی آینه موثر بوده است؛بنابراین تصاویر ابداعی او سرشار از حرکت و پویایی است و حتی جزئی ترین ویژگی های آیینه- که از دید بیشتر مردم پنهان است- از نگاه شاعرانه و نکته یاب او پنهان نمانده است.
خاقانی شروانی
دیوان خاقانی
آیینه
موتیف
تمثیل آیینه
ویژگی های آیینه
2014
02
20
17
40
https://jba.shirazu.ac.ir/article_1553_42623a3eb8521f99c7f95af9d656f873.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1392
5
4
رویکردی انتقادی به نوع حَماسی در ادبیّات فارسی
میلاد
جعفرپور
مهیار
علوی مقدّم
آیا تشریح و تبیین نوع حماسی در ادبیّات فارسی سابقهای داشته است؟ در تعریف کلیشهای، مکرّر و نسبتاً غربی این نوع در ایران، کلیّت و پیکرهی میراث ادب فارسی مورد توجّه بوده است؟ نگرشهای شاهکاراندیشانه و نخبهگرای پژوهندگان تا چه میزان در تعیین مختصّات مطلق و تغییرناپذیر نوع حماسی اثرگذار بوده است؟ در پی پاسخ بدین پرسشها، جُستار حاضر در دو بخش کوشیده، نگاهی انتقادی بهنوع حماسی فارسی داشته باشد. بخش نخستین مروری بر توصیف نوع ادبی و چگونگی تکوین این دانش در غرب داشته و بهدنبال آن نظرات مؤثّر و متفاوت ناقدان این رویکرد مطرح شده است. برآیندهای این بخش ناظر بر کارکردهای تنظیمکننده، تأویلگرا و معناساز انواع، تغییر و دگرگونی گونهها و تعلّق ذاتی و همیشگی آثار به انواع مادر در عین تحوّل صوری و معنایی آنهاست. در بخش پسین، ابتدا بهتحلیل ماهیّت حماسه پرداخته و وجوه اشتراک و افتراق تعاریف موجود از این نوع نشان داده شده، سپس دیدگاه جلال خالقی مطلق نسبت بهنوع حماسی معرّفی و بررسی شده است. در فرجام نیز با تکیه بر همین دیدگاه اخیر و نظریّهی انواع ادبی معاصر، از دو منظر ماهیّت زبانی و تأثیر نگرش شاهکاراندیشی و نخبهگرایی، نوع حماسی در بوتهی نقد قرار گرفته است.
نوع ادبی
حماسه
نقد تعاریف و دیدگاه¬ها
ماهیّت زبانی
نخبه¬گرایی
2014
02
20
41
66
https://jba.shirazu.ac.ir/article_1497_e1c8292db7735e2d595a04afbf20007c.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1392
5
4
جایگاه تخلص در غزلیات مدحی حافظ
علی
حیدری
مهرنوش
دژم
پس از روند گسترش غزل و افول قصیده سرایی، چون پیوند شعر و شاعری با دربار منقطع نگشته بود، غزل تا حدی، وظیفهی اصلی قصیده را (مدح ممدوح) بر دوش کشید. مدیحه سراییِ در غزل، غالباً در دیوان شاعرانی ملموستر است که جز غزل در قالب دیگری شعر نگفتهاند. (یا در قوالب دیگر بسیار کم شعر گفتهاند) حافظ شیرازی نیز مانند بسیاری از شاعران در غزل به مدح بعضی از پادشاهان، وزرا و... پرداخته است. اما مدایح او رنگ و بویی دیگر دارد. در بسیاری از مواقع ابیات مدح با دیگر ابیات غزل گره نخورده و تصنعی مینماید. او تا حدود زیادی از طریق ذکر نام ممدوح و تخلص خود، که گاهی با هم در یک بیت میآیند و گاهی یکی بر دیگری مقدم میشود، عظمت و شأن ممدوح را تلویحاً مشخص کرده است. شاید به همین دلیل است که در بعضی از غزلهای مدحی گاهی تخلص در بیت آخر و گاهی در بیت ماقبل آمده است و احیاناً به جای تخلصِ به نام خود، به نام ممدوح تخلص کرده و گاهی پس از اتمام غزل از ممدوح یاد میکند. به طور کلی در این مقاله سعی شده با توجه به جایگیری تخلص و ممدوح در غزلهای مدحی حافظ تا حدی شأن و منزلت آنان در نظر حافظ مشخص شود. کلمات کلیدی: حافظ، غزل، مدح، ممدوح.
حافظ
غزل
مدح
ممدوح
2014
02
20
67
90
https://jba.shirazu.ac.ir/article_1473_186b063e29a3f8b118ef635bcd4bdacc.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1392
5
4
بینامتنی قرآنی و روایی در شعر ابن یمین فریومدی
جواد
رنجبر
سجاد
عربی
چکیدهیکی از رویکردهای جدید نقد ادبی که در نتیجه­ی تحول بنیادین در ساختار نقد قدیم در غرب رواج پیدا کرد، نظریه­ی بینامتنی است. این نظریه که در اواخر دهه­ی شصت میلادی از سوی ژولیا کریستوا مطرح گردید، حاکی از جذبه­های هر متن، با بسیاری از متون دوره­های مختلف معاصر یا پیش از خود است و یا به عبارتی دیگر، هر متنی، بینامتنی است. این نظریه اکنون با عنوان «تناص» در نقد عربی معروف شده است و با توجه به تعامل تنگاتنگ متون فارسی و عربی، این پدیده در ادبیات فارسی نیز می­تواند معیار بررسی و نقد قرار گیرد. تأثیرپذیری لفظی و معنوی ابن یمین از مضامینِ آیاتِ قرآنی و احادیثِ اهل بیت(ع) به­ویژه امام علی(ع)، در اشعار وی به فراوانی دیده می­شود. این اثرپذیری، باعث شکلگیری انواع و اشکال بینامتنی در اشعار وی گشته است که در اغلب موارد، به شکل آگاهانه و مستقیم صورت پذیرفته است. پربسامدترین نوع بینامتنی در اشعار ابن یمین از نوع نفی متوازی یا امتصاص است که در این نوشتار، برخی از آن­ها تبیین و تحلیل شده است تا تاکیدی باشد بر پیوند عمیق و ناگسستنی فرهنگ و ادب پارسی با مناهل قرآن و اهل بیت(ع).
ابن یمین فریومدی
بینامتنی
حدیث
قرآن
2014
02
20
91
108
https://jba.shirazu.ac.ir/article_598_871654dff8acf23a32d4f668cf526540.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1392
5
4
بررسی تطبیقی «نوروزینامه» عشقی و «نوروزیة» لاهوتی
باقر
صدری نیا
با وجود پژوهشهای سودمند در باب شعر و ادب عصر مشروطه، هنوز بسیاری از جزئیات و جوانب آن بهدرستی بررسی و گزارش نشده است. دو سرودة «نوروزینامة» میرزادة عشقی (م 1303ش) و «نوروزیة» ابوالقاسم لاهوتی (م 1336ش) از جمله آثار این دوره است که تا به امروز کمتر در دایرة توجّه و تحقیق پژوهندگان ادبیات معاصر قرار گرفته است. این دو شعر که از وزن، قالب و نظام قافیهآرایی واحدی برخوردارند، در ایام مهاجرت سرایندگان آنها به سرزمینهای عثمانی در جریان جنگ جهانی اوّل و در استانبول سروده شدهاند. هر دو شعر در عین بهرهمندی از وجوه مشترک صوری، محتوایی، شأن نزول، و موقعیت تاریخی و جغرافیایی سرایش، تمایزهای درخور اعتنایی با یکدیگر دارند که بررسی و مقایسة آنها را الزام میکند. از میان این دو شعر بهویژه «نوروزینامة» عشقی از حیث اشتمال بر نخستین بارقههای نوگرایی، میزان گسست از سنت رایج ادبی و نیز برخورداری از صبغة رمانتیک، واجد اهمیت خاصی است. شعر لاهوتی نیز که یک سال پس از شعر عشقی، به مناسبت فرارسیدن نوروز 1298ش / 1337ق و به اقتفای آن سروده شده است، علاوه بر جنبههای بلاغی، از جهت وقوف به دیدگاه سیاسی اجتماعی و تلقی میهنی شاعر در آن برهه از حیات وی، و نشان دادن سیر تحول اندیشة او شایستة تأمل و بررسی است. در این مقاله ضمن مقایسة این دو اثر و تبیین موارد اشتراک و تمایز آنها، وجوه بلاغی و میزان گسست هریک از آن دو از موازین سنت ادبی مطالعه خواهد شد و درونمایة آنها با توجه به زمینههای سیاسی و اجتماعی و گفتمان رایج در آن مقطع تاریخی مورد تحلیل قرار خواهد گرفت. کلیدواژهها: درونمایه، ساختار، لاهوتی، میرزادة عشقی، نوروزینامه، نوروزیه.
درونمایه
ساختار
لاهوتی
میرزادة عشقی
نوروزینامه
نوروزیه
2014
02
20
109
134
https://jba.shirazu.ac.ir/article_1645_ab2df4f744549ee5961c8d36541bd8ca.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1392
5
4
قصاید انوری و لزوم تصحیحی تازه از آنها
محمدحسین
کرمی
محمدرضا
امینی
حمیدرضا
کوثری
هر چند دیوان انوری از مهمترین و دشوارترین متون شعر فارسی است اما تنها دو تصحیح از آن وجود دارد. نخستین بار استاد سعید نفیسی و دومین بار استاد محمدتقی مدرس رضوی این دیوان را به چاپ رسانیدهاند. چاپ نفیسی دارای اشکالاتی است و تصحیح تقی مدرس رضوی نیز علی رغم محاسن بسیار، خالی از اشکال نیست. در این مقاله ابتدا تاریخچه و چگونگی این دو تصحیح بیان شده است. آنگاه با معرفی دستهای از نسخههایی از دیوان که در دسترس هیچکدام از دو مصحح مذکور نبوده عملا با تصحیح برخی از ابیات نشان داده شده که مراجعه به این نسخ چگونه میتواند به تصحیح بهتری از متن دیوان کمک کند. با این همه، چون مراجعه به این نسخههای نویافته به تنهایی کافی شمرده نشده، بر اهمیت برخورداری از یک روش تحقیق نظاممند نیز تاکید شدهاست. از این رو فرایند تصحیح استدلالی مورد نظر در قالب شرح مراحل تصحیح یک بیت نمونه از دیدگاه روششناسانه به اختصار شرح داده شده است. واژههای کلیدی : نسخ خطی فارسی، تصحیح انتقادی، مدرس رضوی، سعید نفیسی
نسخ خطی فارسی
تصحیح انتقادی
مدرس رضوی
سعید نفیسی
2014
02
20
135
150
https://jba.shirazu.ac.ir/article_1646_2116e8d01b857147ca816fd7b4e9474e.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1392
5
4
تحلیل میتوسهای روایی لشکرکشی کیکاوس به مازندران در شاهنامه
مصطفی
ملک پائین
علی اکبر
سام خانیانی
روایتهای شاهنامه به ویژه در قسمت پهلوانی دارای ساختاری مشابه است که از اصلی اسطورهای در شیوهی روایت پیروی میکند. شخصیتها، کنشها و ترتیب وقایع در این روایات به طور فراوانی همساز و همگام با بخشهای روایت آنها است. در این مقاله کوشش شد خوانشی نو با تکیه بر کهنالگوها و نمادهای نظریّهی یونگ و تلفیق آن با نظرِ نورتروپ فرای دربارهی میتوسهای شکل دهندهی اثر ادبی، در بافت روایت منظومِ "حملهی کیکاوس به مازندران" در شاهنامهی فردوسی ارائه شود. به همین سبب نمادهای اسطورهای این حکایت بررسی و مفاهیم آن به استناد بیان شد، سپس نقش این نمادها در پیرفتِ بخشهای مختلف حکایت در ارتباط با میتوسهای فرای بیان شد. در پایان روشن شد روایت مذکور داری سه بخش ساختاری است که بیانگرِ میتوسهای تابستان، زمستان و بهار در نظریهی نورتروپ فرای است و نمادها و کهنالگوهای هر بخش در خدمت ساختار میتوس همان بخش هستند. چنین رویکردی در دیگر روایتهای شاهنامه همچون حملهی کیکاوس به هاماوران هم به روشنی قابل مشاهده است.
کلیدواژهها: شاهنامه
فردوسی
اسطوره
کهنالگو
میتوس
2014
02
20
151
176
https://jba.shirazu.ac.ir/article_1472_8a3759e3ce70044c377a67347fa9c5d8.pdf