2024-03-29T00:14:08Z
https://jba.shirazu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=436
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1393
6
1
نقشی در خیال اقتضای حال نشانه ها در شعر حافظ
حسین
آقاحسینی
راضیه
حجتی زاده
نشانه شناسی که اول بار خود را با آراء زبانشناس سوئیسی، «فردینان دو سوسور»، در حوزه مطالعات زبانی مطرح کرد، هدف خود را بررسی چگونگی ارتباط دالّ و مدلول در سطوح مختلف زبانی قرار داد. نشانه شناسی پیش از آن که خود یک علم باشد، روشی خاص در بررسی و ارزیابی متون است. هرچند نشانه شناسی از دل مباحث زبانی سوسور و به ویژه، مساله ی چگونگی ارتباط دال و مدلول سربرآورده است، اما به حوزه های دیگری چون نقد ادبی و بالاخص، نظریه ی خوانش و «حقانیت خواننده» نیز راه یافته است و به نظر می رسد به غیر از جنبه زبانشناختی این روش، که عمدتا بر سویه پیام در نظریه ارتباطی «یاکوبسن» متمرکز است، بتوان از آن در نظریه های مخاطب محور و بالاخص در حوزه بلاغت، برای بررسی تاثیرات مختلف آن بر خواننده بهره گرفت.این مقاله در نظر دارد ضمن طبقه بندی نشانگان شعر حافظ از حیث ماهوی، به کارکرد متفاوت هر یک بر روی مخاطب بپردازد و سپس، به شناسایی انواع زبان در غزل حافظ، با توجه به دایره نشانگان وی همت بگمارد.
نشانه شناسی
غزل
زبان
مخاطب
حافظ
2014
05
22
1
26
https://jba.shirazu.ac.ir/article_1573_4f7721fd1adfec27edfd44166211687e.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1393
6
1
اسطورة زادنِ زروان؛ گذار از زن سروری به مردسالاری و انعکاسِ آن در شاهنامه
حمیدرضا
اردستانی رستمی
یکی از آیین های باستانی که ظاهراً در اواخر دورة هخامنشی از بطن دین زردشتی منشعب شده، آیین زروانی است. در این عصر، گروهی از زردشتیان با تأمل در دو مینوی نخستین؛ یعنی اهورامزدا و اهریمن به این باور دست یافتند که باید این دو را پدری باشد؛ بنابراین به ایزد زروان به عنوانِ پدر دو مینو نگریستند و زروان را زایندة آن دو پنداشتند که این اسطوره می تواند گذارِ جامعة ایران از زن سروری به مردسالاری را در ذهن تداعی کند؛ چرا که امرِ زادن – البته در اسطوره- نیز از زنان سلب گشته و این هنرِ زنان، بی مقدار پنداشته و به مردان سپرده شده است؛ بنابراین می توان بر آن بود که با ظهور کیش زروانی در ایران، نظام زن سروری آهسته آهسته به زوال می رود و نقش زن در جامعه بسیار کم رنگ می شود و جایگزین عشقِ مادرسالارانه، قانون پدرمدارانه می گردد. در این قانون مداری که عشق نقش چندانی ندارد، زن کارکرد و خویشکاریِ دگرگونی می یابد؛ او از یک سو ابزار پیوند سیاسی می شود و از سوی دیگر، وسیله ای برای تداوم نسل، که این دو خویشکاریِ زن در شاهنامه انعکاسِ پررنگی دارد. البته این به معنیِ عدم وجود زنانِ بزرگ و تأثیرگذار در شاهنامه نیست؛ چرا که در برخی داستان ها زنان نقش اساسی دارند که این بزرگی و تأثیر می تواند بازمانده ای از دورانِ زن سروری باشد و فردوسی به عنوانِ راویِ حماسة ملیِ ایرانیان، همة این ویژگی های فرهنگی را در اثرِ خود منعکس کرده است.
پدرسالاری
زروان
زن
زن سروری
شاهنامه
2014
05
22
27
54
https://jba.shirazu.ac.ir/article_1837_51bea911dc7b75e00ecd087bdfee92e8.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1393
6
1
بررسی سمبولیسم اجتماعی در سرودههای دههی سی مهدی اخوانثالث با تکیه بر کودتای 28مرداد سال1332
سیِداحمد
پارسا
فرشاد
مرادی
کودتای28 مرداد1332تأثیرگذارترین رویداد تاریخ معاصر است که بر ذهن و زبان و بیان شاعران تأثیرات آشکار به جا گذاشت. مهدی اخوانثالث از نوپردازان معاصر است که شعرش آیینهی تمامنمای تجلّی این رویداد و پیامدهای آن در جامعهی ایران است. این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا، چگونگی انعکاس پیامدهای کودتا را در سرودههای پس از کودتا تا1340مهدی اخوانثالث بررسی کرده است. نتیجهی پژوهش نشان میدهد که اخوانثالث با بهرهگیری از وزن و بحر عروضی مناسب، جملههای کوتاه، تکرار فعلها، استفاده از قیدهای کثرت، شک و تردید و افعال منفی، پیامدهایی نظیر سقوط دولت مصدّق، زندان، اعدام، کشتار و پناه بردن به افیون و باده را با زبانی نمادین و با رویکردی اجتماعی و نو در سرودههای خود نشان داده است. نتیجهی پژوهش نشان میدهد که اخوانثالث با بهرهگیری از وزن و بحر عروضی مناسب، جملههای کوتاه، تکرار فعلها، استفاده از قیدهای کثرت، شک و تردید و افعال منفی، پیامدهایی نظیر سقوط دولت مصدّق، زندان، اعدام، کشتار و پناه بردن به افیون و باده را با زبانی نمادین و با رویکردی اجتماعی و نو در سرودههای خود نشان داده است.
سمبولیسم اجتماعی
شعر معاصر
کودتا
مهدی اخوانثالث
نمادگرایی
2014
05
22
55
70
https://jba.shirazu.ac.ir/article_1838_57b503cce0c455a3b3487b2dabca3072.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1393
6
1
مفهوم زمان در شعر شاملو و ادونیس
اکبر
شامیان
عبدالرحیم
حقدادی
زلیخا
حاجی پور
بشر، زمان را به دو صورت تجربه میکند: نخست، زمان بیرونی که ناپایدار و گذراست و نهایتا در چهرهی مرگ، نمودار میشود و دیگر، زمان درونی که آدمی با تصور شاعرانهی آن میخواهد جاودانه بماند. پژوهش حاضر با بررسی تطبیقی سرودههای شاملو و آدونیس، به چگونگی بازتاب مفهوم زمان، به منزلهی تجربه و تصویری مشترک، در شعر این دو شاعر معاصر اختصاص دارد. در آغاز، تعریف لغوی و اصطلاحی زمان و معرفی مهمترین دیدگاههای مطرح شده در باب آن مورد توجه قرار گرفته، سپس اندیشهی شاعران و دریافت آنان از گونههای زمان بررسی شده است. نتیجهی این پژوهش نشان میدهد که شاملو و آدونیس، برای رستن از چنبرهی زمان و پیوستن به جاودانگی از شیوههایی چون بازگشت به گذشته، اسطوره و عشق یاری میطلبند. هرآینه، نگاه مشترک دو شاعر به مقولهی«زمان» همراه با افق دید وسیعشان از دغدغههای انسانی، میتواند گامی برای حرکت ادبیات امروز به سوی ادبیات جهانی تلقی شود.
زمان
نوستالژی
اسطوره
عشق
شاملو
آدونیس
2014
05
22
71
92
https://jba.shirazu.ac.ir/article_1629_2a69580e16b887949ffc01b2643e48a0.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1393
6
1
بررسی ترانه سرایی در ادبیّات فارسی
عبدالله
حسن زاده میرعلی
محمد امین
محمدپور
ترانه در لغت به معنای خرد، تر و تازه از ریشهء اوستایی تئورونه، اصطلاحی عام بوده است که بر انواع قالب های شعری ملحون یا همراه موسیقی به ویژه فهلویّات، دو بیتی، رباعی و بیت اطلاق می شده است. با توجه به ریشه باستانی ترانه ها، کهن ترین اشعار فارسی در میان این نوع ادبی یافت شده است. در این جستار، ترانه سرایی در ادبیّات فارسی بررسی می شود، نخست به تعریف ترانه و سیر آن در گذشته و امروز پرداخته می شود. سپس به ویژگی های وزن ترانه، زبان ترانه و درون مایه آن می پردازیم و شعر و ترانه امروز، ساختار و وزن آن کاویده می شود. زبان ترانه ساده و صمیمی است و درون مایه های آن معمولاً توده ای، عامیّانه و احساسی است. ترانه با تعریف امروزی خود معادل و القا کنندهء تصنیف است. در دوران معاصر، قافیه دار بودن و سازگار بودن شعر با عروض، از پیش شرط های ترانه بودن یک شعر نیست.
ترانه
تصنیف
وزن ترانه
ترانه امروز
2014
05
22
93
114
https://jba.shirazu.ac.ir/article_1644_b2fe5dac435d51b5de173a0a9efed89a.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1393
6
1
تجلی آرا و آموزه های روانشناسی انسان گرا در اشعار شفیعیکدکنی
محمدرضا
روزبه
با رشد و گسترش مطالعات میان رشته ای، امروزه تعامل بین ادبیات و دیگر شاخه های علوم انسانی – از جمله روانشناسی- در عرصة نقد و نظریه پردازی ادبی رواج بسیار یافته است. روانشناسی انسان گرا از مکاتب روانشناختی نیمة دوم قرن بیستم است که با محور قرار دادن انسان و استعداد های سرشار او، با ارائه ایده ها و الگوهایی مرتبط با حیات فردی و اجتماعی آدمی نظیر خلاقیت، خودشناسی، تجارب متعالی، استقلال و … رشد و شکوفایی او را در کانون توجه و تأمل قرار میدهد. با مروری در اشعار دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی در مییابیم که بسیاری از سروده ها ی وی، با همین ایده ها و الگوهای روانشناسانه قابل انطباق اند، به نحوی که احساس میکنیم شاعر، در اغلب سروده هایش، طرح رهایی و شکوفایی انسان را به تصویر میکشد.این مقاله به شیوة تحلیلی- تطبیقی، و با هدف توصیف وتحلیل اشعار این شاعر بر مبنای الگوهای این مکتب روانشناسانه ، و با ارائه برجسته ترین نمودهای این همسانی، ضمن آنکه نوعی خوانش تازة روانشناسانه از شعر امروز را فرا روی مخاطب مینهد، حامل و حاوی این نتیجه است که همواره میان متون ادبی و مکاتب گوناگون علوم انسانی – و از جمله روانشناسی- اشکالی از همگرایی و همصدایی آشکار و پنهان در جریان است
خودشکوفایی
روان شناسی انسان گرا
شفیعی کدکنی
شعر
2014
05
22
115
136
https://jba.shirazu.ac.ir/article_1572_c74171ec7e341a43c6d451c828d9aeb9.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1393
6
1
تحلیل مفهوم «وطن» در شعر و اندیشۀ میرزادۀعشقی
میلاد
شمعی
مینو
بیطرفان
تحلیل مفهوم «وطن» در شعر و اندیشۀ میرزادۀ عشقیچکیدهمیرزادۀ عشقی از چهرههای سرشناس و پرشور شعر عصر مشروطه است. ازجمله مواردی که در گفتار و نوشتار وی بازتاب یافته و بسامد داشته، مفهوم «وطن» است. وطن در شعر و اندیشۀ این شاعر جسور، با نوعی ناهمگونی و تناقضاندیشی همراه بوده است. در وطنیههای عشقی درونمایههایی همچون خودکامگی منفعتطلبان، ریاکاری سیاستپیشگان، علل عقبماندگی ایرانیان، راههای نبرد با دشمنان و افشای ماهیّت بیگانگان، به چشم میخورد.در این گفتار برآنیم تا با تحلیل و تفسیر مفهوم وطن در شعر و اندیشۀ عشقی، دیدگاهها و چشماندازهای متنوّع و متعدّد وی را در ارتباط با مسائل سرزمینش، تبیین نماییم و از این طریق ابعاد برجسته و کمترشناختهشدۀ شاعر را به نمایش بگذاریم؛ بدین ترتیب که کلید راهیابی به مبانی آرمانی وطنخواهی عشقی را در پیوند با مواردی همچون سرشت و عواطف فردی، روحیۀ عربستیزی، اتّحاد همگانی، ضدّیت با جمهوری قلّابی و ایسمهایی همچون سوسیالیسم، داروینیسم، ایدهآلیسم، شوونیسم، ناسیونالیسم، آنارشیسم و رمانتیسم جستهایم.
واژگان کلیدی: میرزادۀ عشقی
وطن
شوونیسم
ناسیونالیسم
آنارشیسم
رمانتیسم
2014
05
22
137
160
https://jba.shirazu.ac.ir/article_1554_c9b3f8469671e49faae4ceaf4924a7c4.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1393
6
1
بازخوانش بینامتنی منظومة «جمشید و خورشید» سلمان ساوجی از منظر تاریخگرایی نو
سید علی
قاسم زاده
آسیه
ذبیح نیا
حسین
بردخونی
در تاریخ ادبیات ایران، آثاری به مقتضیات فکری و فرهنگی زمانه آفریده شدهاند که میتواند در رویکردی بازخوانشی ضمن اشاره به روانشناسی فردی و اجتماعی آن عصر، حلقههایی از جریانشناسی ادبی در تکمیل خلأهای نگرش ساختاری باشند؛ منظومة «جمشید و خورشید» سلمان ساوجی(778ه.ق)، یکی از این آثار است که با وجود غفلت محققان؛ ظرفیتهایی قابل تأمل برای تأکید بر نگرش ساختاری و شبکهای به آثار ادبی یک دوره دارد. این پژوهش، به کمک رهیافتهای بینامتنی و چارچوب نظری «تاریخگرایی نو»، کوشیده است با ردگیری نشانههای درونمتنی و برونمتنی-برخلاف باور عمومی-عرفانی بودن منظومة جمشید و خورشید را اثبات کند. مطابق دستاوردهای تحقیق، از دو ساحت میتوان به اثبات فرضیة عرفانی بودن متن «جمشید و خورشید» پرداخت: نخست، رمزگشایی از شالودة بینامتنی اثر که با وجود پیوندی دیالکتیک(گفتگومدارنه) منظومه با اسطورههای ایران باستان و شاهنامه، و تقلید از زمینة غنایی و شگردهای روایی خمسه سرایی بویژه هفت پیکر نظامی؛ سرشت بنیادین اثر بیشتر به سبب تأسی از ساختار و شگردهای رمزی- عرفانی داستانهای سهروردی؛ مثل عقل سرخ و صفیر سیمرغ، سیر العباد سنایی، داستان شیخ صنعان عطار، داستان قلعة ذات الصور و جدال چینیان و رومیان در مثنوی مولانا، رنگ و بویی عرفانی دارد. دوم، از رهگذر کاربست نگرش تاریخگرایی جدید در تحلیل اثر که از همسویی ژرفساخت این منظومه با جریان صوفیگرایانة قرن هشتم، پرده میگشاید و نشان میدهد که منظومة «جمشید و خورشید» ی نه در خلأ تاریخی و بریدگی از جریان مسلط عصر، بلکه در گفتگو با ساحت غالب فکری و فرهنگی قرن هشتم؛ یعنی عرفانگرایی آفریده شده است.
منظومة جمشید و خورشید
سلمان ساوجی
سمبولیسم عرفانی
بینامتنیت
تاریخگرایی نو
2014
05
22
161
188
https://jba.shirazu.ac.ir/article_1676_7549a4985542761f50e3a18b87e9cee2.pdf