2024-03-29T00:09:55Z
https://jba.shirazu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=610
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1394
7
3
بررسی شیوۀ بازنمایی زنان در هفتاد سنگ قبر
نرگس
باقری
کتاب شعر هفتاد سنگ قبر اثر یدالله رویایی، مجموعهای از سنگ قبرها و کتیبههاست. هر سنگ در این کتاب مخصوص یک نام است که در ذهن شاعر جایگاه ویژهای داشته و بخشی از هویّت فکری او بوده است. بر روی هر سنگ نیز اشیایی وجود دارد. هر سنگ قبر یک متن است و میتواند به اعتبار نام و اشیایی که روی آن قرار دارد خوانش شود. در میان نامهایی که در کتاب آمده است، هفده نام زنانه وجود دارد. هدف این پژوهش بازخوانی سنگ قبرهایی است که به نام زنان آمده است و با تکیه بر نظریات نقد ادبی زن محور، بر انگارههای زنانهای که محصول بازنمایی ساختاری شاعر هستند، متمرکز است. این خوانش نشان میدهد که در هفتاد سنگ قبر، بررسی روابط دلالتی و نظامهای معنادار، کلمات و تصاویر، عواطف و ارزشها، نشان دهندۀ ورود زنان به حوزهی زبان و تفکّر است. رویایی در بازنمایی انگارههای زنان در هفتاد سنگ قبر، از محدودهی جسم و پیکر عبور کرده، در حوزهای زبانی، که در درجهی اول، نامها آن را میسازند، وارد بافت فرهنگی و اجتماعی ویژهای شده است و در نوع خود ساختارشکن است.
زنان
شعر معاصر
هفتاد سنگ قبر
یدالله رویایی
2015
12
21
1
18
https://jba.shirazu.ac.ir/article_2965_783cd56086b70969759f8b61bd488316.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1394
7
3
بررسی چگونگی نامگذاری عنوان شعر در ادبیات سنتی و معاصر و کارکردهای زیباشناختی آن
مهدی
دهرامی
عنوان شعر، حکم شناسنامهی شعر را دارد که برای بررسی و سخن گفتن در مورد یک شعر میان منتقدان و دیگر افراد مهم محسوب میشود. هدف این مقاله بررسی چگونگی نامگذاری عنوان شعر در ادبیات سنتی و معاصر است. این نامگذاریها در شعر سنتی و معاصر تفاوتهای چشمگیری با هم دارد. در گذشته چندان به نامگذاری شعر توجهی نمیشده است. البته از میان قالبهای سنتی، در نامگذاری قصاید نسبت به قالبهای دیگر تأکید بیشتری وجود داشته است. در شعر سنتی مواردی مانند واژهی ردیف، حروف قافیه، محتوای شعر، مخاطب، بیت مطلع، واژهی کانونی و... معیارهایی برای نامگذاری شعر به شمار میرفته است. با گسترش روزنامه و نشریات در دوران معاصر و پیدایش شعر نو، درج عنوان شعر نیز رواج یافته و بخصوص در قالبهای نو یکی از ضروریات شعر محسوب شده است. در این دوران عنوان شعر جزیی از شعر است و در فضاسازی، درک معنا و اندیشه شاعر و ایجاد خلاقیت، تناسب با روحیات و دغدغهها و جنسیت شاعر، نمادپردازی و... نقش دارد و ضروری است در نقد و بررسی شعر، عنوان آن نیز مورد بحث واقع شود؛ نکتهای که تاکنون مورد توجه جدی قرار نگرفته است.
ادبیات معاصر
خلاقیت ادبی
شعر نو
عنوان شعر
نامگذاری شعر
2015
11
22
19
37
https://jba.shirazu.ac.ir/article_3055_4e1344dd7bb8de2464792c746275f6fe.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1394
7
3
علل ابهام مکان در شاهنامهی فردوسی
محمدرضا
صالحی مازندرانی
نصرالله
امامی
عبدالله
ادیم
حماسههای بزرگ همواره دارای ساختار محتوایی، بیانی و زبانی خاصی هستند که گویای وجوه مشترک این آثار است. از آنجا که زمان و مکان در آثار حماسی و روایتهای گوناگون آنها در نسلهای مختلف تا زمان تکوین نهایی این قسم از آثار دستخوش تغییرات مختلف می گردد ، رفته رفته زمان و مکان هویت آشکار و عینی خود را از دست میدهد و از این رو در حماسههای بزرگ با ابهام در زمان و مکان روبرو می شویم . در شاهنامه فردوسی نیز که یکی از شاهکارهای مسلّم در ادبیات حماسی جهان است، چنین جنبهای کاملاً آشکار است و حماسهپژوهان و شاهنامه-شناسان همواره بر وجود ابهام مکان همراه با ابهام زمان در این اثر سترگ استاد توس تأکید ورزیدهاند؛ ولی هرگز به علل این ابهام که محصول روایات مختلف شفاهی و نقل سینه به سینه آنهاست، توجهی نداشتهاند.این مقاله با بررسی همه جانبهی علل ابهام مکان در شاهنامه و شواهد تاریخی و جغرافیایی و آنچه از شاهنامه دریافت میشود، کوشیدهاست تا نکتههای تازه و بی پیشینهای را در این زمینه مطرح و افقهای روشنی را در این موضوع بگشاید. واژههای کلیدی: حماسه، شاهنامه، ابهام مکان، ابهام زمان.
حماسه
شاهنامه
ابهام مکان
ابهام زمان
2015
11
22
38
56
https://jba.shirazu.ac.ir/article_2584_b5d2daf8ea64700488833223ecd68b9c.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1394
7
3
قافیه و مضمون آفرینی با تکرار قافیه در غزلیات صائب تبریزی
مرضیه
طاهری
محمدحسین
کرمی
قافیه یکی از مزایای عمدۀ کلام موزون است که هم در موسیقی شعر نقش اساسی دارد و هم مرکز ثقل بیت و مایۀ توجه مخاطب است. از مهمترین ویژگیهای قافیه این است که عواطف شاعر را سامان میدهد و مخاطب را مجبور میکند که دوباره بازگردد و درباره بیت بیندیشد.در ادب کهن فارسی تکرار قافیه به عنوان عیوب شعر شناخته شده است، اما شاعران سبک هندی مانند طالب آملی و صائب تبریزی، قافیه را به کرات در غزلهایشان تکرار کردهاند و در اندیشۀ آنان، این کار نه تنها از زیبایی شعرشان نکاسته است، بلکه نشانگر ظرافت و نازکی خیال آنان است. زیرا شاعر سبک هندی، شاعر خیال و مضمون است. ازاینرو هرچه شاعر در مضمونپردازی خبره باشد، در این سبک استادتر است.میتوان گفت در 60 الی 65 درصد از غزلیات صائب، تکرار قافیه وجود دارد. اما وی با تکرار قافیه، ذهن نازکاندیش خویش را به مخاطب نشان میدهد، زیرا او هر قافیه را به عنوان عنصری جدید با مضامین و واژگان جدید پیوند میدهد، تا آنجا که همان واژهی تکراری در بیتی دیگر زمینهساز مضامین دیگر میشود. او از این تکرار تداعی معانی جالبی میآفریند و گاه نیز واژگان تکراری را با معناهای متفاوت یا دلالتهای ضمنی آنها به کار میگیرد.در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است، به بررسی سازوکار صائب با تکرار قافیه در غزل میپردازیم.واژگان کلیدی: تکرار، سبک هندی، صائب، غزل، قافیه، مضمونسازی.
صائب
غزل
قافیه
تکرار
مضمون سازی
سبک هندی
2015
11
22
57
84
https://jba.shirazu.ac.ir/article_2871_266094e38bdd826d89d8fe33d5d8034a.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1394
7
3
مسعود سعد از دیدگاه شاعران نزدیک به زمان او
سمیه
فرازمند
سید محمود
الهام بخش
مسعود سعد یکی از شاعران بزرگ ایران در نیمة دوّم قرن پنجم هجری است. او که از پیشروان تحوّل شعری در آن دوره به شمار میآید، مورد توجّه شاعران معاصر و نزدیک به دوران خود بوده است. برخی از این شاعران از جمله سنایی، معزّی و عثمان مختاری قطعات و قصایدی مستقل در ستایش او گفتهاند. شاعرانی همچون رشیدی، ادیب صابر، جمالالدّین عبدالرزّاق و فلکی نیز از او به عنوان سخنوری توانا در شعر خود یاد کردهاند. علاوه بر اینان، نظامی عروضی و رشید وطواط که در نویسندگی نیز دستی داشتهاند، در آثارشان، کلام او را ستودهاند. گرچه غالب این ستایشها مبهم است، بعضی از آنها ناقدانه و روشن است و به ویژگیهای شعر مسعود سعد از جمله سهل و ممتنع بودن، فصاحت، جزالت، تأثیرگذاری، حسن معانی و لطف الفاظ اشاره میکنند. برخی از شاعران نیز همچون خاقانی، اعتقادی به مسعود نداشته، و حتّی او را سخنوری مقلّد دانستهاند.در این مقاله ضمن پرداختن به دیدگاههای شاعران معاصر و نزدیک به زمان مسعود سعد دربارة او و نقد آن دیدگاهها، نشان داده شده منشأ برخی اختلافنظرها دربارة وی، تحوّل سریع شعر در قرن ششم است. شعر در این سده آنچنان با سرعت در حال پیشرفت بوده که آثار مسعود سعد که در دورة خود به دلیل نوآوریهایی که داشته، مورد توجّه سخنوران آن عصر بوده، با ظهور شاعران بزرگی همچون خاقانی که تحوّلات شگرفی در شعر فارسی ایجاد کردند، رونق و تازگی خود را از دست می-دهد و تنها در میان شاعران واپسگرا، مقبولیّت خود را حفظ میکند.
تاریخ ادبیات
شعر
مدیحه
مسعود سعد
مفاخره
2015
11
22
85
104
https://jba.shirazu.ac.ir/article_2581_3778e8631e629a35b9f46e750d51d68b.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1394
7
3
جابهجایی ضمیر شخصی متصل در شعرِ معاصر
لیلا
کردبچه
حسین
آقاحسینی دهاقانی
مرتضی
هاشمی باباحیدری
هنجارگریزی از زبان معیار، انحراف از قوانین حاکم بر همنشینیِ واژهها، افزودنِ قاعدههایی به برونۀ زبانِ معیار، به همریختنِ نحوِ جملهها و دخل و تصرّف در ساختمانِ دستوریِ زبان معمول و متعارف، مجموعۀ روشهایی است که اغلبِ شاعران برای رسیدن به زبان شعر از آن بهره میبرند. اصولاً بهکارگیریِ روشهایی در زبان، که توجهِ مخاطب را از پیام، به زبان معطوف میکند، منجر به برجستهسازیِ زبانِ شعر میشود و این برجستهسازیها به دو شکلِ هنجارگریزی و قاعدهافزایی صورت میگیرند. هنجارگریزی نیز خود انواعی دارد که اغلب با جابهجایی اجزا و ارکان در حوزههای مختلفِ دستوری ایجاد میشود. در این میان، ضمایر شخصی متصل که نقشمندی دستوری آنها، موقعیّت مکانیِ ویژهای برایشان رقم میزند، به دلیلِ انعطافپذیریِ بالایی که در تغییر موقعیّت مکانی از خود نشان میدهند، همواره بسترِ مناسبی برای دخل و تصرّفِ شاعران بوده و هنجارشکنیها و گریز از قواعد در تعیین موقعیّت مکانی اینگونه ضمایر، تنوّعی چشمگیر در کاربردِ آنها ایجاد کرده که بخشی از آن تنوّع در زبان شعر کشف و ثبت شده است.
زبان معیار
زبان شعر
هنجارگریزی
ضمایر شخصی متصل
جابهجاییِ ضمایر شخصی متصل
2015
12
21
105
124
https://jba.shirazu.ac.ir/article_2580_9c537e3de2ffb27543b6bc182bff2e95.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1394
7
3
تحلیل شخصیّت یاور گریماس در چهار منظومۀ غنایی
فرّخ
لطیف نژاد
در تحقیق حاضر به بررسی و مقایسۀ نقش کنشگر یاور در چهار داستان غنایی «ویس ورامین» فخر الدّین اسعد گرگانی، «لیلی و مجنون» و «خسرو و شیرین» نظامی و «یوسف و زلیخا»ی جامی پرداخته شده است. ابتدا هر داستان با استفاده از زنجیرههای روایی گریماس توصیف شده سپس شخصیّت یاور در تمام موقعیّتهای حضور خود در هر داستان مورد تحلیل قرار گرفته است. آنگاه کنشگران یاور بر اساس میزان حضور خود در زنجیرههای روایی با یکدیگر مقایسه شدهاند و برای رسیدن به نتیجۀ نهایی مربّع معنایی گریماس برای هر داستان رسم شده تا مشخّص شود که هر کنشگر یاور تا چه حد در تحوّل اساسی داستان نقش داشته است. مقایسۀ چهار مربّع معنایی، وجود عشق مجازی را در دو روایت «ویس و رامین» و «خسرو وشیرین» نشان میدهد و کنشگران یاور این منظومهها نیز در زنجیرۀ پیمانی توانستهاند امکان وصال را فراهم کنند، امّا ترسیم مربّع معنایی در روایت «لیلی ومجنون»، عشق عذری و در «یوسف و زلیخا»، عشق روحانی را نشان میدهد. کنشگران یاور این روایات در تحوّل اصلی داستان نقش نداشته و در زنجیرۀ پیمانی موفّق نیستند، به این دلیل که تحوّل قهرمان (فاعل) امری شخصی و درونی است که به دست خود او انجام میگیرد.
"کنشگر"
" یاور "
"گریماس"
" زنجیرۀ روایی"
"مربّع معنایی"
2015
11
22
125
152
https://jba.shirazu.ac.ir/article_3033_24d94ce469185c0587475ec0ab9c57fa.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1394
7
3
تحلیل ساختار اسطورهی «باد» در شاهنامه
عبدالله
واثق عباسی
محمدامیر
مشهدی
رؤیا
رضایی
باد، این قدرت نیرومند و نامرئی طبیعت، که بخش بزرگی از اساطیر کهن ایرانی را به خود اختصاص داده است، با نامهای «وای» یا «وایو»، «وات»، «واته» و...در گسترهی اساطیر ایران و برخی ملل دیگر، چهرههای متفاوت و پیچیده و مرموزی دارد. در باورهای ایران باستان، ایزدی است که دو چهرهی کاملاً متضاد دارد؛ یکی وایِ خوب با صفات سازنده، مبارک، برکت دهنده و حامی آفرینش نیک و دیگر وایّ بد با صفات ویرانگر، شوم ، ترسناک، مرگآور و حامی آفرینش خبیث. با توجه به ارتباط نزدیک اسطوره با حماسه از یکسو و تأثیرپذیری چشمگیر فردوسی از متون کهن و اساطیری ایران باستان از سوی دیگر، ردپای این ایزد را در برخی جنگها و حوادث شاهنامه به وضوح میبینیم. بعضی از شخصیّتهای بزرگ ایرانی در شاهنامه نظیر رستم، سیاوش و بیش از همه کیخسرو که مظهر خوی و سرشت و آفرینش نیک هستند، در مواقع حساس و سرنوشتساز زندگی، به ویژه در نبردها، مورد پشتیبانی این ایزد که تجسم مادی او به شکل باد است، قرار میگیرند و این موضوعی است که اگرچه فردوسی بطور مستقیم به آن اشاره ای نکردهاست اما با توجه به شواهد و قرائن فراوان مبنی بر حضور پررنگ این عنصر در برخی داستان ها و یاریرساندن به قهرمانان ایرانی، میتوان به بنیانهای اسطورهای آن پیبرد. در این جستار برآنیم تا تجلی اسطورهای باد را به عنوان ایزد جنگ و حامی شخصیت های اهورایی در بخشهای اسطورهای و حماسی شاهنامه نشان دهیم.
اسطوره
باد
شاهنامه
کیخسرو
وای
2015
12
21
153
170
https://jba.shirazu.ac.ir/article_3032_6e1973660968216619719eb7f040532c.pdf