ترانه در لغت به معنای خرد، تر و تازه از ریشهء اوستایی تئورونه، اصطلاحی عام بوده است که بر انواع قالب های شعری ملحون یا همراه موسیقی به ویژه فهلویّات، دو بیتی، رباعی و بیت اطلاق می شده است. با توجه به ریشه باستانی ترانه ها، کهن ترین اشعار فارسی در میان این نوع ادبی یافت شده است. در این جستار، ترانه سرایی در ادبیّات فارسی بررسی می شود، نخست به تعریف ترانه و سیر آن در گذشته و امروز پرداخته می شود. سپس به ویژگی های وزن ترانه، زبان ترانه و درون مایه آن می پردازیم و شعر و ترانه امروز، ساختار و وزن آن کاویده می شود. زبان ترانه ساده و صمیمی است و درون مایه های آن معمولاً توده ای، عامیّانه و احساسی است. ترانه با تعریف امروزی خود معادل و القا کنندهء تصنیف است. در دوران معاصر، قافیه دار بودن و سازگار بودن شعر با عروض، از پیش شرط های ترانه بودن یک شعر نیست.
Song literally means freshness which has Avestan roots. It is a generic term which refers to different types of rhythmic and musical poetry, such as couplet, quatrain, and folkloric songs. Since songs are ancient, the old Persian poems are considered in this literary genre. In this paper, the rhythms, rhymes, themes, the language, and the structures of the contemporary songs are investigated. The language of the songs is simple and friendly and their themes are emotional and popular. Today's definition of song is very close to lyric. Thus, today, having rhythm and rhyme is not necessary for a poem to be considered as a song. Key words: song, lyric, rhythm of the song, today's songs
کلیدواژه‌ها [English]
song, lyric, rhythm of the song, today's songs
مراجع
احمدپناهی، محمّد. (1383). ترانه و ترانه‌سرایی در ایران: سیری در ترانههای م‍ل‍ّی ایران. تهران: سروش.
اسماعیل پور مطلق، ابوالقاسم. (1383). «جستاری در شعر ایرانی میانه غربی». مجله علوم انسانی دانشگاه الزّهرا، شماره‌های 48 و 49، ص 22.
اخوان ثالث، مهدی. (1381). سه کتاب: در حیاط کوچک پاییز، در زندان؛ زندگی می‌گوید: امّا باز باید زیست... ؛ دوزخ امّا سرد. تهران: زمستان.
انوشه، حسن. (1376). فرهنگ‌نامه‌ی ادب فارسی. ج 2. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
بهار، محمّد تقی. (1342). سبک شناسی یا تاریخ تطوّر شعر فارسی، ج 1. تهران: علمی.
بویس، مری و هنری، جرج فرمر. (1368). دو گفتار درباره‌ی خنیاگری و موسیقی ایران. ترجمه‌ی بهزاد باشی، تهران: آگاه.
تفضّلی، احمد. (1376). تاریخ ادبیّات ایران پیش از اسلام. تهران: سخن.
پسندیده کیش، اسماعیل. (1388). پژوهشی در تصاویر و مضامین ترانه و ترانه‌سرایی معاصر فارسی. پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز.
داد، سیما. (1390). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
خالقی، روح اللّه. (1385). سرگذشت موسیقی ایران، بخش 1. تهران: صفیعلیشاه.
فکرت، محمد آصف. (1380). لندی: ترانک‌های مردمی پشتو. مشهد: هشتم.
قنبری، شهیار. (1379). دریا در من. تهران: جاویدان.
ک‍ری‍س‍ت‍ی‍ن س‍ن، آرت‍ور. (1363). شعر و موسیقی در ایران قدیم. ترجمه‌ی عباس اقبال، تهران: هنر و فرهنگ.
کیانی، مجید. (1368). هفت دستگاه موسیقی ایران. تهران: مجید کیانی.
گلبن، محمّد. (1382). بهار و ادب فارسی: مجموع یک صد مقاله از ملک الشّعرا بهار. تهران: علمی و فرهنگی.
لطفی، محمدرضا. (1372). کتاب سال شیدا: مجموعه مقالات موسیقی، ویژه‌ی پژوهش در فرهنگ ایران. تهران: موسّسه‌ی فرهنگی هنری شیدا.
نشاط، سیّدمحمود. (1342). زیب سخن یا علم بدیع فارسی. تهران: مهر آیین.
نظامی عروضی، احمد. (1388). چهار مقاله و تعلیقات. تصحیح محمّد قزوینی، به اهتمام محمّد معین، تهران: صدای معاصر.
ناتل خانلری، پرویز. (1346). وزن شعر فارسی. تهران: بنیاد فرهنگ.
مرزی، نگین. (1389). روند شکل گیری و تحوّل مضامین سیاسی و اجتماعی در ترانههای ایرانی از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی. پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه علم و فرهنگ.
مستوفی، عبداللّه. (1388). شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره‌ی قاجاریّه. تهران: زوّار.
مسیح، هیوا. (1386). سه خشتی: ترانههای کوچک کرمانج. تهران: نگاه.
ابتدای صفحه