واکاوی شخصیت فرهاد، در منظومه‌ی خسرو و شیرین نظامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه هرمزگان

2 دانشجو

چکیده

چکیده
خسرو وشیرین ، شخصیت هایی تاریخی هستند اما از فرهاد ردپای محوگونه ای در برخی متون بر جای مانده است وجایگاه تاریخی او لغزان وقابل تردید می نماید . شیرین در داستان نظامی ، شخصیتی آرمانی دارد که با روایت های تاریخی نزدیک به روزگار نظامی چندان همسو نیست. با نگاهی دقیق به خسرو و شیرین می توان دریافت که نظامی شیرین را عامدانه تطهیر می کند و با این روش الگویی از معشوق آرمانی به دست می دهد. بن مایۀ عامیانه داستان به ما نشان می دهد که فرهاد بر خلاف تصور تاریخی جامعه تنها نقش یک قربانی عشقی را در این منظومه بازی می کند. فرهاد در این داستان بازیچۀ شیرین است و به میان کشیدن او، کنش متقابلی است از طرف شیرین در برابر هوس رانی های لگام گسیختۀ خسرو. در این منظومه عشق فرهاد که یکسویه و بیمارگونه می نماید با شور و اشتیاق بسیار توصیف می شود و از آنجا که چنین عشقی با مشخصات جامعۀ ایرانی هماهنگ بوده ،مورد اقبال عام قرار گرفته و فرهاد الگوی عاشق و دلدادۀ راستین گشته است. در این جا کوشش شده تا بر اساس فرضیۀ تئوری توطئه خوانش جدیدی از این منظومه ارایه گردد و نشان داده شود که فرهاد چگونه نقش یک قربانی از پیش تعیین شده را ایفا می کند. در نهایت مقاله می کوشد از تصویر عاشق آرمانی در ادبیات و فرهنگ ایران – که این منظومه در ساخت و شکل گیری آن نقش عمده داشته است- به نوعی کلیشه زدایی کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Deconctractional reading of Farhad's Carachter in Khosro and Shirin of Nizami

نویسندگان [English]

  • javad dehghanian 1
  • YASER FARASHAHI NEJAD 2
2 STUDY
چکیده [English]

khosrow and Shirin are historical characters but just a vague trace of Farhad is remained in some texts and his historical position is slippery and doubtful. On the other hand, he has an idealistic character in Nezami story which is not in line with historical narrations that are close to the Nezami age. By scrutinizing work of Khosrow and Shirin, we can find that Nezami catharsis Shirin deliberately and present a model of idealistic beloved in this way. This popular theme shows us that, in contrast with historical perception of society, Farhad plays role of only a love victim in this poem. Farhad is gimcrack of Shirin in this story and his role is a reciprocal reaction from Shirin against uncontrolled fancy of Khosrow. Farhad's love which is unilateral and pathological is described with great enthusiasm in this poem and since this kind of love has been consistent with features of Iranian society, it is accepted by common people and Farhad becomes model of lover and real inamorato. Here it is attempted to provide a new reading of this poem on the basis of conspiracy theory and demonstrate that how Farhad plays role of a predetermined victim. At last, this article tries to de-stereotype the picture of idealistic lover in Iranian culture and literature- which this poem has main role in constructing and forming it.  
Keywords: Nezami, Shirn Catharsis, Farhad, Conspiracy Theory, Love approch.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Nezami
  • Shirn Catharsis
  • Farhad
  • Conspiracy Theory
  • Love approch
ابن اثیر، عزالدین. (1370). تاریخ کامل. ترجمه‌ی سیدحسین روحانی، ج2، تهران: اساطیر.
احمدنژاد، کامل. (1369). تحلیل آثار نظامی. تهران: علمی.
بلعمی، محمد بن محمد. (1353). تاریخ بلعمی. به تصحیح محمد تقی بهار، به کوشش محمد پروین گنابادی، ج2، تهران: زوار.
بیرلین، ج.ف(1389). اسطوره های موازی. ترجمه‌ی عباس مخبر، تهران: مرکز.
تاریخ ایران کیمبریج. (1387). گردآورنده احسان یار شاطر(بخش چهارم ساسانیان)، ج3، تهران: امیرکبیر.
ثعالبی، عبدالملک. (1368). غررالاخبار ملوک الفرس و سیرهم. ترجمه‌ی محمد فضائلی، تهران: قطره.
خواجه نظام الملک. (1379). گزیده سیاست‌نامه. انتخاب و شرح جعفر شعار، تهران: قطره.
دینوری، احمد بن داوود. (1386). اخبار الطوال. ترجمه‌ی محمد مهدوی دامغانی، تهران: نی.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1386). با کاروان حله. تهران: علمی.
ــــــــــــــــــــــ. (1386ب). پیرگنجه در جست‌وجوی ناکجاآباد. تهران: سخن.
سعیدی سیرجانی، علی اکبر. (1386). سیمای دو زن. تهران: پیکان.
طبری، محمد بن جریر. (1375). تاریخ طبری. ترجمه‌ی ابوالقاسم پاینده، ج2، تهران: اساطیر.
طوسی، محمد. (1382). عجایب المخلوقات. به اهتمام منوچهر ستوده، تهران: علمی و فرهنگی.
عارف اردبیلی. (بیتا). فرهادنامه.تصحیح عبدالرضا آذر، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
غلامرضایی، محمد. (1370). داستان‌های غنایی منظوم، تهران: فردابه.
فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه. بر اساس نسخه چاپ مسکو، تهران: پیمان.
فروزان‌فر، بدیع‌الزمان. (1369). سخن و سخنوران. تهران: خوارزمی.
کریستن سن، آرتور. (1389). ایران در زمان ساسانیان. ترجمه‌ی رشید یاسمی، تهران: نگاه.
مجمل التواریخ و القصص. (بیتا). به تصحیح ملک‌الشعرای بهار، به همت محمد رمضانی، تهران: کلاله خاور. 
مشکور، محمدجواد. (1367) تاریخ سیاسی ساسانیان. بخش دوم، ج5، تهران: دنیای کتاب.
مظفری، علیرضا. (1368). «پیشینه­ی یادکرد فرهاد در ادب پارسی». جستارهای ادبی، شماره‌ی 86 و 87، صص 449-460.
منصوری، امیر و آجرلو، بهرام. (1387).«بررسی و بازشناسی صفه فرهاد تراش در بیستون». باغ نظر، شماره­ی 10، صص49-68.
مهپاره. (1384) ترجمه از نثر سنسگریت به انگلیسی ف.و. بین و ترجمه از انگلیسی به فارسی صادق چوبک، تهران: جامه دران.
نظامی، الیاس بن یوسف. (1388). خسرو و شیرین. تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، تهران: زوار
نولدکه، تئودور. (1388). تاریخ ایرانیان و عرب‌ها در زمان ساسانیان. ترجمه‌ی عباس زریاب، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
نیکوبخت، ناصر و نوروزی، خورشید. (1385). «مقایسه­ی عنصر طرح یا پیرنگ در منظومه بیژن و منیژه فردوسی و خسرو و شیرین نظامی». فصل‌نامه علمی پژوهشی علوم انسانی، دانشگاه الزهرا، سال 15 و 16، شماره56 و57، صص185-205.
نیکوبخت، ناصر و رامین‌نیا، مریم. (1388). «زن آرمانی نظامی گنجه­ای در آینه شیرین». مطالعات زنان، سال 7، شماره 4، صص 139-157.
وحشی بافقی.(1342). کلیات دیوان وحشی بافقی. با مقدمه­ی سعید نفیسی و حواشی م.درویش، تهران: جاوید.