مسعود سعد از دیدگاه شاعران نزدیک به زمان او

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس دانشگاه

2 استاد بازنشسته دانشگاه یزد

چکیده

مسعود سعد یکی از شاعران بزرگ ایران در نیمة دوّم قرن پنجم هجری است. او که از پیشروان تحوّل شعری در آن دوره به شمار می‌آید، مورد توجّه شاعران معاصر و نزدیک به دوران خود بوده است. برخی از این شاعران از جمله سنایی، معزّی و عثمان مختاری قطعات و قصایدی مستقل در ستایش او گفته‌اند. شاعرانی همچون رشیدی، ادیب صابر، جمال‌الدّین عبدالرزّاق و فلکی نیز از او به عنوان سخنوری توانا در شعر خود یاد کرده‌اند. علاوه بر اینان، نظامی عروضی و رشید وطواط که در نویسندگی نیز دستی داشته‌اند، در آثارشان، کلام او را ستوده‌اند. گرچه غالب این ستایش‌ها مبهم است، بعضی از آنها ناقدانه و روشن است و به ویژگی‌های شعر مسعود سعد از جمله سهل و ممتنع بودن، فصاحت، جزالت، تأثیرگذاری، حسن معانی و لطف الفاظ اشاره می‌کنند. برخی از شاعران نیز همچون خاقانی، اعتقادی به مسعود نداشته، و حتّی او را سخنوری مقلّد دانسته‌اند.
در این مقاله ضمن پرداختن به دیدگاه‌های شاعران معاصر و نزدیک به زمان مسعود سعد دربارة او و نقد آن دیدگاه‌ها، نشان داده‌ شده منشأ برخی اختلاف‌نظرها دربارة وی، تحوّل سریع شعر در قرن ششم است. شعر در این سده آنچنان با سرعت در حال پیشرفت بوده که آثار مسعود سعد که در دورة خود به دلیل نوآوری‌هایی که داشته، مورد توجّه سخنوران آن عصر بوده، با ظهور شاعران بزرگی همچون خاقانی که تحوّلات شگرفی در شعر فارسی ایجاد کردند، رونق و تازگی خود را از دست می-دهد و تنها در میان شاعران واپس‌گرا، مقبولیّت خود را حفظ می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

masude sad from the viewpoint of the poets of seljuk era

چکیده [English]

Mas'ūd Sa'd is one of the great Iranian poets of the second half of the fifth century. Being among the avant-gardes of poetic revolutions of that era, he was held in high esteem by his contemporaries and those close to his time. Many of these poets have worshiped Mas'ūd and his works. Sanāyī, Mu'izzī and Oȿmān Mokhtārī, for example, composed certain odes and fragments in his praise. Other figures such as Rashīdī, Adīb Şābir, Jamāluddīn 'Abdurrazzāq and Falakī have mentioned him as a powerful poet in their writings. Additionally, Nizāmī 'Arūẕī and Rashīd Vaţvāţ, being expert at literary composition, have praised Mas'ūd in their works. Although most of these praises are vague, some cases are clear and critical, pointing to the characteristics of his poems like being easy but difficult to imitate, eloquent, firm, effective, deep in meaning and elegant in words. Some like Khāqānī did not approve of Mas'ūd Sa'd, dispelling him as an imitator. In this essay, after a review of the commentaries of Mas'ūd Sa'd's contemporaries and other poets and critics living close to his time, we come to the conclusion that some of these intellectual divergences can be justified in terms of revolutionary literary changes that spanned the 6th century. Poetry was progressing so fast in this historical period that Mas'ūd Sa'd's works went out of currency despite the fact that he was considered an innovative poet during his lifetime and was held in high esteem by great men of letters when he was alive. With the emergence of such great poets as Khāqānī, who brought about significant changes in Persian poetry,  Mas'ūd Sa'd's poetry went out of fashion and found acceptance only among the regressive literati.
Keywords: Poetry, Literary History, Panegyric, Mas'ūd Sa'd, Boasting(Mufākharah)

کلیدواژه‌ها [English]

  • Panegyric
  • Mas'oude S'ad- Boasting
  • literary history
  • poetry
اته، هرمان. (1351). تاریخ ادبیات فارسی. ترجمه‌ی صادق رضازاده شفق، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
امین احمد رازی. (1340). تذکره  هفت اقلیم. به کوشش جواد فاضل، تهران: علمی.
 انوری، اوحدالدّین. (1372). دیوان. به اهتمام محمّدتقی مدرّس رضوی، تهران: علمی و فرهنگی.
 بهار، محمدتقی. (1371). بهار و ادب پارسی. به کوشش محمّد گلبن، تهران: علمی و فرهنگی.
جمال­الدّین عبدالرزّاق. (1362). دیوان. تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران: کتابخانه‌ی سنایی.
خاقانی، افضل­الدّین. (1378). دیوان. به کوشش ضیاء­الدّین سجّادی، تهران: زوّار.
دادبه، اصغر. (1384). «بدیهه». دانش‌نامه‌ی زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ج1، صص749-751.
دولتشاه سمرقندی. (1382). تذکره الشّعرا. به اهتمام و تصحیح ادوارد براون، تهران: اساطیر.
رشیدالدّین وطواط. (1362). حدائق­السّحر فی دقائق­الشّعر. تصحیح عبّاس اقبال آشتیانی، تهران: کتابخانه‌ی سنایی و کتابخانه‌ی طهوری.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود. (1362). دیوان. تصحیح محمّدتقی مدرّس رضوی، تهران: کتابخانه سنایی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1379). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس. (1375). زندانی نای (گزیده‌ی  اشعار مسعود سعد). تهران: سخن.
_________. (1379). سبک­شناسی شعر. تهران: فردوس.
صفا، ذبیح­اللّه. (1372). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوسی.
عثمان مختاری، معزالدّین. (1341). دیوان. به اهتمام جلال­الدّین همایی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
عنصرالمعالی، کیکاووس بن اسکندر. (1373). قابوسنامه. به اهتمام و تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: علمی و فرهنگی.
عوفی، محمّد. (1361). لباب­الالباب. به اهتمام ادوارد براون، تهران: کتابفروشی فخر رازی.
فلکی شروانی، نجم­الدین محمّد. (1345). دیوان. تصحیح طاهری شهاب، تهران: کتابخانه‌ی سینا.
فروزانفر، بدیع­الزّمان. (1369). سخن و سخنوران. تهران: خوارزمی.
مسعود سعد. (1364). دیوان. به اهتمام و تصحیح مهدی نوریان، اصفهان: انتشارات کمال.
_______. (1362). دیوان. تصحیح رشید یاسمی، تهران: امیرکبیر.
_______. (1390).  دیوان. تصحیح محمّد مهیار، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
معزّی، ابوعبدالله محمد . (1318). دیوان. به اهتمام عبّاس اقبال، تهران: کتابفروشی اسلامیّه.
مؤتمن، زین­العابدین. (1355). تحوّل شعر فارسی. تهران: کتابخانه‌ی طهوری.
میرصادقی، میمنت. (1376). واژه­نامه‌ی هنر شاعری. تهران: کتاب مهناز.
نظامی عروضی. (1379). چهارمقاله. به اهتمام محمّد معین، تهران: صدای معاصر.