ده دیو از فارسی میانه تا منظومه‌ی فرامرزنامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شیراز

چکیده

ده دیو از فارسی میانه تا منظومه‌ی فرامرزنامه
 
دکتر اکبر نحوی*          رضا غفوری**
دانشگاه شیراز
 
چکیده
داستان‌های حماسی ملّی ایران از نظر پیشینه و اصالت روایت، به دو دسته‌، قابل تقسیمند: دسته‌ای شامل آن حماسه‌هایی می‌شوند که سابقه‌ی روایات آن‌ها به مآخذ پیش از اسلام برمی‌گردد؛ دسته‌ای دیگر، منظومه‌هایی هستند که در مقام تقلید و نظیره‌گویی از داستان‌های شاه‌نامه سروده شده‌اند و روایت آن‌ها به دست نقّالان و داستان‌گزاران دوره‌ی اسلامی، شکل‌گرفته است. یکی از منظومه‌های حماسی دوران اسلامی، فرامرزنامه‌ی دوم است که در بخشی از حوادث آن، برهمن در پاسخ به پرسش‌های فرامرز، از ده دیو یاد می‌کند. در این جستار، با بررسی و مقابله‌ی این موضوع با برخی متون پهلوی و حماسی دیگر، اصالت و کهن‌سالی روایت‌های این منظومه، نشان داده شده است.
 
 
*  دانشیار زبان و ادبیات فارسی aknahvi@yahoo.com
** دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی reza_ghafouri1360@yahoo.com
تاریخ دریافت مقاله: 8/12/89              تاریخ پذیرش مقاله: 12/4/90

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ten Mystical Demons from the Middle Persian to Faramarznameh

چکیده [English]

 

Nahvi* R. Ghafouri**

Shiraz University
 
Two types of national epics are known in Persian, based on their authenticity and time of narration: a group attributed to pre-Islamic sources, and the other recounted by the narrators of the Islamic period, imitating the epics in Shahname. “Faramarzname” is a representative of the latter group, in which Berahman, in response to Faramarz, names ten pixies/mystical demons. This article reveals the antiquity and originality of the epic throughout its comparative analysis with other texts and epics of the ancient Iran.
 
 
*  Associate Professor in Persian Language & Literature, aknahvi@yahoo.com
** Ph. D. Candidate in Persian Language & Literature, reza_ghafouri1360@yahoo.com
Received: 02/27/2011             Accepted: 07/03/2011

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords :Demon
  • Second Faramarzname
  • Ferdowsi’s Shahname
  • Kooshname
آبادانی، فرهاد. (1350). اندرزنامه بزرگمهر حکیم. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
آموزگار، ژاله. (1387). زبان، فرهنگ و اسطوره. تهران: معین.
اکبری مفاخر، آرش. (1387). «دیوان در متون اوستایی و فارسی باستان». مجله‌ی مطالعات ایرانی، سال 7، شماره‌ی14، شماره‌ی پاییز، صص 51-63.
اکبری مفاخر، آرش. ( 1388). «دیوان در متون پهلوی». مجله‌ی مطالعات ایرانی، سال 8، شماره‌ی 11، پاییز، صص41-54.
اکبری مفاخر، آرش. (1389). «هستی‌شناسی دیوان در حماسه‌های ملّی بر پایه‌ی شاه‌نامه‌ی فردوسی». کاوش‌نامه، سال11، شماره‌ی21، پاییز و زمستان،صص61-87.
ایرانشان بن ابیالخیر. (1370). بهمننامه. تصحیح رحیم عفیفی، تهران: علمی و فرهنگی.
ایرانشان بن ابیالخیر. (1377). کوشنامه. بهکوشش جلال متینی، تهران: علمی.
تاریخ سیستان. (1381). تصحیح محمدتقی بهار، تهران: دنیای کتاب.
خالقی مطلق، جلال. (1361). «فرامرزنامه». ایران‌نامه، آمریکا، سال 1، شماره‌ی پاییز، صص22-45.
داستان گرشاسب، تهمورس و جمشید گلشاه و متن‌های دیگر. (1378). گزارش کتایون مزداپور، تهران: آگه.
دوست‌خواه، جلیل. (1384). اوستا. تهران: مروارید.
دوشن گیمن، ژاک. (1385). دین ایران باستان. ترجمه‌ی رویا منجّم، تهران: نشر علم.
راشد محصّل، محمّدتقی. (1370). زند بهمن یسن. تهران: موسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
رستگار فسایی، منصور. (1387). «تحلیل هرمونتیک داستان‌های دیوان در اساطیر و متون حماسی ایران». مجموعه مقالات آفتابی در میان سایهای، به کوشش علی‌رضا مظفّری، سجاد آیدنلو، تهران: قطره.
رضی، هاشم. (1381). دانش‌نامه، ایران باستان. تهران: سخن.
شهمردان بن ابی‌الخیر. (1362). نزهت‌نامه. تصحیح فرهنگ جهان‌پور، تهران: موسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
عریان، سعید. (1371). متون پهلوی. تهران: کتابخانه‌ی ملی.
فرامرزنامه. (1324 ه.ق). به اهتمام رستم تفتی، بمبئی: چاپخانه‌ی فیض‌رسان.
فرامرزنامه. (1382). تصحیح مجید سرمدی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
فردوسی، ابوالقاسم. (1379). شاهنامه‌ی فردوسی. ترنر ماکان، به خط اولیا سمیع شیرازی، تهران: سنایی- سعدی.
فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه. تصحیح جلال خالقیمطلق، تهران: مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی.
فرهوشی. بهرام. (1381). فرهنگ زبان پهلوی. تهران: دانشگاه تهران.
کریستن‌سن، آرتور. (2535). آفرینش زیانکار در روایات ایرانی. ترجمه‌ی احمد طباطبایی، تبریز: موسّسه‌ی تاریخ و فرهنگ ایران.
ماهیار نوابی، یحیی. (1355). «مجموعه مقالات». به کوشش محمود طاووسی، شیراز: موسسه‌ی مطالعات آسیایی.
متینی، جلال. (1365). «ترجمه‌ی منظوم دیگری از یادگار بزرگمهر»، ایران‌نامه، آمریکا، سال 5، شماره‌ی پاییز، صص115 -142.
مکنزی. د. ن. (1388). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. ترجمه‌ی مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهش‌گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مولایی، چنگیز. (1387). «دیو». دانشنامه زبان و ادب فارسی، ج3، زیر نظر اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان فارسی.
مینوی خرد. (1380). ترجمه‌ی احمد تفضّلی، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: توس.
نحوی، اکبر. (1381). «ناگفته هایی درباره‌ی برزونامه». مجله‌ی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه  فردوسی مشهد، سال 34، شماره 1 و 2، صص371-388.