تحلیلی از شعر حافظ بر اساس اصول نقد ادبی آی. ا. ریچاردز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه شیراز

چکیده

تحلیلی از شعر حافظ بر اساس اصول نقد ادبی آی. ا. ریچاردز
 
دکتر محمدرضا امینی*
دانشگاه شیراز
 
چکیده
آی. ا. ریچاردز (1965-1893) یکی از تاثیرگذارترین متفکران قرن بیستم در حوزه‌های روان‌شناسی، نقد ادبی، زبان‌شناسی و فلسفه است. وی تحت تاثیر مکتب پوزیتیویسم با جسارتی فوق‌العاده، بر شیوه‌های نقد ادبی گذشته زبان اعتراض می‌گشاید و قلم رد می‌کشد. او بر پایه‌ی مطالعاتش در روان‌شناسی و اخلاق، نظریه‌‌ی کاملا متفاوت خود را در نقد ادبی بر اساس سه مفهوم تجربه، ارزش و ارتباط بنیاد می‌نهد. در مقاله‌ی حاضر، نخست با نگاهی به زمینه‌های فکری و فلسفی ریچاردز، کوشش شده مهم‌ترین اندیشه‌های وی در نقد ادبی، در پیکره‌ای کلی و منسجم ترسیم گردد. در دومین بخش، شعر حافظ بر اساس دیدگاه ریچاردز بررسی و تحلیل شده است. برای انجام بهتر این تحلیل، ابتدا مهم‌ترین اصول نقد ادبی ریچاردز در قالب پنج گزاره‌ی فشرده بیان شده و آن‌گاه مصادیق هر کدام از این گزاره‌ها در دیوان حافظ جست‌وجو شده است.نتیجه‌ی این مطالعه نشان می‌دهد که یافتن مناسب‌ترین راه برای حل تعارض انگیزه‌‌ها و امیال متناقص انسانی که در نظریه‌ی ریچاردز کارکرد اصلی شعر شمرده می‌شود، در شعر و اندیشه‌ی حافظ نیز نقشی اساسی دارد. این نگاه تازه، از برخی جنبه‌های شعر حافظ، فهمی ژرف‌تر به دست می‌دهد. از این گذشته، نشان می‌دهد که ریچاردز در تدوین نظریه‌ای عمومی در نقد ادبی‌، موفقیت بسیار داشته است.
واژه‌های کلیدی: 1. نقد نو 2. شعر حافظ 3. حل تعارض‌های روانی 4. ارتباط 5. شعر درمانی.
 
* استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی
دریافت مقاله: 26/07/1388                                    پذیرش مقاله: 18/11/1388

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An analysis of Hafez’s Poetry According to the I. A. Richards’ Principles of Literary Criticism

چکیده [English]

An analysis of Hafez’s Poetry According to the I. A. Richards’ Principles of Literary Criticism
 
Dr. M. R. Amini
Shiraz University
 
Abstract
Ivor Armstrong Richards (1893-1965) was one of the most influential thinkers in the domains of psychology, philosophy, and literary criticism. He criticized all past literary criticism theories very severely. In this article, after a short presentation of Richards’ most important works, it is tried to draw a historical, philosophical and methodological background of his thoughts. Then by explaining “value”, “experience” and “communication”, as three essential concepts of Richard’s theory, a comprehensive summary of this theory is presented.
In the second part, Richards’ criticism theory is expressed in the form of five general propositions, then the content of Hafez poetry is studied according to these categories. The results show that organization of different impulses, that is the core of Richards’s theory about the function of poetry, has also an essential role for Hafez. These findings not only open a new horizon for a deep comprehension of Hafez is thought and poetry, but can also be considered as an evidence for the success of Richards to make a general criticism theory.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Hafez Poetry  . New Criticism  . Poetry Therapy . Communication  . Psychological conflict
آیر،الف.ج.(6352).زبان،حقیقت و منطق.ترجمه ی منوچهر بزرگمهر،تهران:علمی دانشگاه صنعتی آریامهر.
چناری،عبد الامیر.(4831).طنز در حافظ،پژوهشنامه ی علوم انسانی،64-54(بهار و تابستان)،93.
حافظ شیرازی،خواجه شمس الدین.(1731).دیوان حافظ،به تصحیح علامه قزوینی و دکتر قاسم غنی،تهران:انتشارات اساطیر.
دولا کامپانی،کریستیان.(2831).تاریخ فلسفه در قرن بیستم،ترجمه ی باقر پرهام، تهران:آگاه.
دیچز،دیوید،(0731).شیوه های نقد ادبی،ترجمه ی محمد تقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی،تهران:علمی.
ریچاردز،آی.ا.(5731).اصول نقد ادبی.ترجمه ی سعید حمیدیان،تهران:علمی فرهنگی.
سعدی،مصلح الدین.(5831).کلیات سعدی.به تصحیح محمد علی فروغی،تهران: هرمس:مرکز سعدی شناسی.
سید حسینی،رضا.(1731).مکتب های ادبی.جلد اول،تهران:نگاه.
هال،ورنن.(9731).تاریخچه نقد ادبی،ترجمه ی هادی آقاجانی و دیگران،تهران: رهنما.
ولک،رنه.(3831).تاریخ نقد جدید.جلد 5،ترجمه ی سعید ارباب شیرانی،تهران: نیلوفر.
Ayer,A.J.(1946).Language,Truth and Logic.London:Pelican Book l.
Ferdas,Rene?.(1881).La Physiologie Expe?rimentale et Roman Expe?rimental.Paris:Hurtau.
Hotopf,W.H.N.(1965).Language,Thouhht and Comprehension,A Case Study of the Writings of I.A.Richards.Bloomington:Indiana University Press.
Richards,I.A.(1930).Practical Criticism,A Study of Literary Judgment.Edinburgh:Edinburgh Press.
Russo,John Paul.(1989).A.Richards:His Life and Work.Baltimore: Johns Hopkins University Press.