بررسی تحلیلی عشق عذری در لیلی و مجنون مکتبی شیرازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه اصفهان

چکیده

مکتبی شیرازی از شاعران پایان قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری و یکی از معروفترین نظیره‌پردازان لیلی و مجنون نظامی است. مشخصة بارز اثر او، چگونگی طرح خصوصیّات عشق عذری در میان برترین مقلّدان نظامی و حتّی خود نظامی است. عشق عذری با توجه به حدیث مشهور پیامبر (ص) سه ویژگی عمده دارد: عشق پاک و عفیف به دور از هرگونه هوای نفسانی 2- مکتوم نهادن راز عشق 3- مرگ عشاق در راه عشق. از دیگر ویژگی‌های آن، عبارت است از: شدّت گرفتن عشق با گذشت ایّام، کوشش برای دیدار معشوق حتّی به قیمت از دست دادن جان، وجود عوامل بازدارنده، شدّت شور و عشق عاشقانه، وجود یاریگران، طاعنان و حاسدان، پندناپذیری عشّاق، به جنون کشیدن کار عشق ودر پایان مرگ عاشق و معشوق. علاوه بر موارد ذکر شده، از دیگر خصوصیّات منحصر به فرد روایت مکتبی در مورد عشق عذری: ذاتی بودن این عشق در وجود عاشق و معشوق از آغاز تولّد، تحمّل غیر را نداشتن و در مواردی نزدیک شدن عشق عذری به عشق حقیقی و کیهانی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis Pure Love Story in Maktabi's Leili and Majnoun

چکیده [English]

Maktabī Shīrāzī was a Persian poet living at the end of the ninth and the beginning of the tenth century. He is the most famous imitator (Nazīrah Navīs) of Nizamī's Laylī and Majnūn. His work is outstanding because, compared to Nizāmī himself and other imitators of  Nizāmī, his characterization and presentation of pure love (Azrā love) is unique. According to the famous Hadith of our prophet, pure love (Ishq-e Azrā) has three main features:  1. A pure and chaste love without any sensual desire, 2. Keeping hidden the secret of love, 3. The death of lovers in the way of love.  Other features include: intensification of love in the course of time, efforts to see the beloved even at the cost of losing one's life, obstacles, extremity of amorous passion, helpers, scolds, jealous people, lover's resistance to others' advice, love driving lovers into madness, and eventually the death of the lover and beloved. In addition to what was mentioned above, pure love in Maktabī's narration has other unique features such as innate love within the lover and beloved, intolerance towards the rival, the affinity between pure(Azrā) love and true and cosmic love.
Keywords: pure love (Ishq-e Azrā), Laylī and Majnūn, Maktabī    


 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Maktabi
  • Leili
  • Majnoun
  • Pure Love (Azra love)
آقاحسینی، حسین. (1378). نقد و بررسی فرزانگی و دیوانگی در آثار بزرگان ادب فارسی. رساله‌ی دکتری دانشگاه تهران.
افلاطون. (1374). چهار رساله (منون، فدروس، ته تتوس، هیپیاس بزرگ). ترجمه‌ی محمود صناعی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ــــــــ  (1357). دوره کامل آثار افلاطون. ج 5 (فایدروس)، ترجمه‌ی محمدحسن لطفی، ترجمه از متون آلمانی و فرانسه، تهران: خوارزمی.
ابن­داود اصفهانی، ابوبکر محمّد. (1406ه.ق و1985م). الزهره. حققه و قدّم له و علّق علیه ابراهیم السامرایی، الاردن: مکتبه المنار.
اصفهانی، ابوالفرج. (1407ه.ق و 1986م).  الاغانی. شرحه و کتب علیه هوامشه عبدالله علی مهنّا، بیروت: دارالفکر.
 تابنده گنابادی، سلطان حسینی. (1327). فلسفه‌ی فلوطین. تهران: چاپخانه‌ی دانشگاه.
 دستگردی، وحید. (1318). گنجینه‌ی گنجوی یا دفتر هفتم حکیم نظامی گنجوی، سخن­سالار شعرای عراق. تهران: موسسه مطبوعات علمی.
 دهخدا، علی­اکبر. (1377). لغت­نامه. زیر نظر محمد معین و  سیدجعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران.
 ستاری، جلال. (1354). پیوند عشق میان شرق و غرب. تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
ــــــــــــــ (1366). حالات عشق مجنون. تهران: توس.
 صادقی­گیوی، مریم. (1381). سیمای دو عاشق لیلی و مجنون از دیدگاه نظامی گنجوی و عبدالرحمان جامی. تهران: سایه.
 صفا، ذبیح­الله. (1373). تاریخ ادبیات در ایران. ج4، تهران: فردوسی.
صفوی، سام­میرزا. (1314). تحفه سامی. تهران: ارمغان.
 عشق­پور، مجتبی. (1361). تحقیق در مثنوی لیلی و مجنون نظامی. تهران: دهخدا.
 عطار، فریدالدین. (1346). تذکره الاولیا. بررسی، تصحیح متن، توضیحات و فهارس از محمد استعلامی، تهران: کتابخانه زوار.
کراچکوفسکی، ا.ا. (1373). لیلی و مجنون، پژوهشی در ریشه­های تاریخی و اجتماعی داستان. ترجمه‌ی کامل احمدنژاد، تهران: زّوار.
 مدی، ارژنگ. (1371). عشق در ادب فارسی از آغاز تا قرن ششم. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
 مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین. (1365). مروج‌الذهب. ج2، ترجمه‌ی ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی.
 مکتبی شیرازی (1373). لیلی و مجنون. پیش­گفتار و تصحیح جوره­بیک نذری، تهران: مرکز مطالعات ایرانی.
اختیاری، زهرا. (1389). «لیلی و مجنون قاسمی گنابادی و مقایسه با لیلی و مجنون­های برجسته‌ی سده‌ی نهم». جستارهای ادبی، سال 43، شماره 171، صص169-203.
 پورجوادی، نصـرالله. (1370). «باده‌ی عشق (3)/ سیـر تحـوّلات معنـای عشق (عشق حقیقـی، عشق مجـازی)». نشر دانش، سال 12، شماره68، صص 6-15.
 دُرپر، مریم و یاحقی، محمّدجعفر. (1389). «تحلیل روابط شخصیّت­ها در منظومه‌ی لیلی و مجنون». بوستان ادب، سال 2،دوره 2، شماره 3، پیاپی، 1/59، صص65-90.
 رحیمیان، سعید. (1370). «عشق حقیقی و عشق مجازی». کیهان اندیشه، سال 6، شماره37، صص100-111.
 غلامحسیـن­زاده، غلامحسین. (1390). «بررسـی تطبیقی مضامیـن عاشقانـه‌ی داستـان ورقه و گلشاه با اصل روایت عـربی». پژوهش­های زبان و ادبیات تطبیقی، سال 2، دوره 2، شماره 1، صص43-69.
نجاریان، محمدرضا. (1386). «چهار روایت از عشق مجنون لیلی». ادب و زبان کرمان، سال 15، شماره22 (پیاپی19)، صص 259-289.
 نصیری، علی. (1386). «عشق مجازی و رابطه‌ی آن با عشق حقیقـی از دید عـرفان اسلامی». کتـاب نقد، سال 10، شماره 43، صص57-88.
یاسمی، رشید. (1304). «لیلی و مجنون مکتبی»، تقلید ادبی، ایرانشهر، سال 3، شماره7، صص 482-489.