در زبان فارسی و اشعار کلاسیک درباره آسمان و تأثیر آن بر انسان‌ها مطالب متنوعی مشاهده می شود. معمولا هنگام شرح و توضیح این اشعار به آرایه استعاره یا مجاز متوسل شده و اغلب آسمان، استعاره یا مجاز از خداوند، قضا و قدر و... دانسته می‌شود. با نگاهی به پیشینه اعتقادی و اسطوره‌ای مشخص می‌شود، آنچه در زبان موجود است و به تبع آن در بسیاری از اشعار راه یافته است، نه تنها مجاز یا استعاره نیست؛ بلکه باورهایی استوار در فرهنگ گذشتگان اعم از ایرانی و غیرایرانی است که همانند دیگر عناصر دینی و باوری بر محمل زبان به اشعار و زبان کنونی فارسی راه یافته است. این پژوهش سعی دارد تا به ریشه‌یابی آسمان و باورهای پیرامون آن براساس متون کهن ایرانی و اساطیر و باورهای ملت‌های دیگر بپردازد و شواهد کاربردی آن باورها را در زبان فارسی با استناد به مثال‌های شعری تبیین نماید. به دلیل گستردگی ادبیات فارسی، دیوان چهار شاعر پارسی زبان سده پنجم؛ عنصری، منوچهری، ناصرخسرو و مسعودسعد به عنوان ملاک در نظر گرفته می‌شود. پس از بررسی کاربردهای مختلف آسمان در این اشعار و مقایسه آن با اساطیر و باورهای متقدم بر آن‌ها مشخص می‌شود که همه کاربردهای آسمان در آن‌ها دارای زمینه‌های اعتقادی بوده که به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه در زبان این شاعران منعکس گشته است.
Demetaphorization of "Sky" in Persian Classic Poems
چکیده [English]
In Persian language and classical poetry, there is a variety of texts about the “sky” and its impact on humankind. The word is often interpreted as a metaphor for fate or divine power. However, a look at the mythological background of the metaphor reveals that it is not merely a figure of speech; rather it refers to beliefs, both Iranian and non-Iranian, that have found their way, like other religious concepts, into Persian poetry. This article examines the origins of the word “sky” with reference to ancient Iranian texts and other cultures’ myths. Given the expanse of Persian classical literature, the divans of four fifth-century poets are referenced: Onsori, Manuchehri, Naser-Khosro and Mas’ud-e Sa’d. Exploring the different applications of the word “sky” in these divans, in comparison with preceding myths and historical ideas, indicates that all the applications of the word have ideological backgrounds which are, consciously or otherwise, reflected in the poetic languages of the poets. Keywords: Sky, Mythology, De-metaphorization, Poems.
کلیدواژه‌ها [English]
Sky, Mythology, Demetaphorization, Poems
مراجع
اوستا. (۱۳۸۸). گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، ج۱و۲، تهران: مروارید.
کتاب مقدس. (۱۳۸۰). ترجمه‌ی ویلیام گلن و همکاران، تهران: اساطیر.
آموزگار، ژاله. (۱۳۸۹). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
الیاده، میرچا. (۱۳۹۰). مقدس و نامقدس. ترجمه‌ی بهزاد سالکی، تهران: علمی و فرهنگی.
ارداز، ریچارد و اورتیز آلفونسو. (۱۳۸۸). اسطوره‌ها و افسانه‌های سرخ‌پوستان آمریکا. تهران: چشمه.
ابتدای صفحه