درباره‌ی تصحیح و توضیح بیتی از حافظ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

درباره‌ی تصحیح و توضیح بیتی از حافظ
 
دکتر جواد مرتضایی*
دانشگاه فردوسی مشهد
 
چکیده
اختلاف نسخه‌های خطّیِ آثار نظم و نثر گذشتة ما در ضبط کلمات، بیشتر به دست ناسخان و خواسته یا ناخواسته است. این اختلاف در دیوان حافظ، برعکس، بیشتر توسّط شاعر برای رسیدن به بالاترین حدّ هنری بیت و کمتر به دست نسّاخ می باشد . در تصحیح دیوان این شاعر بی نظیر باید سه اصل مدّ نظر باشد: اوّل، توجّه به ضبط نسخه‌های قدیمی و معتبر؛ دوم، اصل اصالت موسیقی که بسیار مهم است؛ سوم، ارتباط عناصر معنا و خیال در محور افقی بیت. در این مقاله سعی شده به ضبط و معنای صحیح بیتی از حافظ، با عنایت به اصل اوّل و سوم، اشاره شود . لازم به توضیح است که اصل دوم (اصالت موسیقی) در بیت مذکور مؤثّر نمی‌باشد.
 
 
* استادیار بخش زبان و ادبیات فارسی

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Interpreting and Analyzing a Line of Hafez

چکیده [English]

Interpreting and Analyzing a Line of Hafez
 
Dr. J. Mortezaei
Ferdowsi University of Mashhad
 
ABSTRACT
Differences in manuscripts of almost all of the divans of Persian poets are due to conscious as conscious effect of manuscript writers. On the other hand, differences in different versions of the divan of Hafez were due to the poet’s editing rather than the writer’s tastes. In editing any divan of Hafez three principles must be considered. The first is attention to the ancient and reliable versions. The seconds is the authenticity of music in the poems. And the third is the relationship of meaning and imagination. In this paper only principles one and three are used to interpret a line of poetry of Hafez; the second principle is not effective in this poem.     
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords:  Hafez  . Practical Criticism  . Version . Recording   . Covered

مراجع

استعلامی، محمّد. (1382). درس حافظ. چاپ اوّل، تهران: سخن.
برزگرخالقی، محمد رضا. (1382). شاخ نبات حافظ. چاپ اوّل، تهران: زوار.
پورنامداریان، ‌تقی. (1382). گمشده‌ی لب دریا. تهران: سخن.
حافظ، ‌شمس‌الدین محمد. (1373).دیوان. به سعی هوشنگ ابتهاج، چاپ دوم، ‌تهران: هوش و ابتکار و انتشارات چشم و چراغ.
حافظ، ‌شمس‌الدین محمد. (1363). دیوان. به تصحیح دکتر اکبر بهروز و دکتر رشید عیوضی. چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
حافظ، ‌شمس‌الدین محمد. (1362). دیوان. با مقدّمه و تصحیح پژمان بختیاری، چاپ نهم، تهران: امیرکبیر.
حافظ، ‌شمس‌الدین محمد. (1372). دیوان. با تصحیح و تحقیق و مقدّمه‌ی دکتر محمدرضا جلالی نائینی و دکتر نورانی وصال، چاپ اوّل، تهران: سخن و نشر نقره.
حافظ، ‌شمس‌الدین محمد. (1369). دیوان. به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر. چاپ ششم، تهران: صفی علیشاه.
حافظ، ‌شمس‌الدین محمد. (1382). دیوان. به تصحیح بهاء الدین خرمشاهی. چاپ چهارم، تهران: دوستان.
حافظ، ‌شمس‌الدین محمد. (1368). دیوان. به تصحیح علّامه قزوینی و دکتر قاسم غنی. به کوشش عبدالکریم جربزه دار، چاپ دوم، تهران: اساطیر.
حافظ، ‌شمس‌الدین محمد. (1362). دیوان. به تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری. چاپ دوم، تهران: خوارزمی.
دهخدا، علی اکبر. (1372). لغت نامه. چاپ اوّل از دوره‌ی ‌جدید. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
ذوالنّور، رحیم. (1367). در جستجوی حافظ. چاپ دوم، تهران: زوّار.
رودکی، جعفربن‌محمد. (1373). دیوان. تنظیم، تصحیح و نظارت، جهانگیر منصور، چاپ اوّل، تهران: ناهید.
سعدی، ‌مصلح بن عبدالله. (1366). کلیّات. ‌به اهتمام محمد علی فروغی. چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.
سودی بسنوی، محمّد. (1366). شرح سودی بر حافظ. ترجمه‌ی دکتر عصمت ستارزاده. چاپ پنجم، تهران: زرّین و انتشارات نگاه.
صائب‌تبریزی، ‌محمّدعلی. (1375). دیوان. ‌چاپ سوم، به کوشش محمد قهرمان، ‌تهران: علمی و فرهنگی.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1368). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
عطّار، فریدالدین. (1371). دیوان. به اهتمام و تصحیح تقی تفضّلی. چاپ ششم، تهران: علمی و فرهنگی.
فرّخی سیستانی، علی بن جولوغ. (1363). دیوان. به کوشش دکتر محمّد دبیرسیاقی، چاپ سوم،  تهران: زوّار.
گلچین معانی، ‌احمد. (1364). فرهنگ اشعار صائب. چاپ اوّل، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
میرصادقی،‌ میمنت. (1376). واژه‌نامه‌ی ‌هنری شاعری. چاپ دوم، ‌تهران: کتاب مهناز.
نظامی‌عروضی سمرقندی، احمد. (بی تا). کلّیات چهارمقاله. به سعی و اهتمام و تصحیح محمّد بن عبدالوهّاب قزوینی. چاپ دوم، تهران: اشراقی.
هروی،‌ حسینعلی. (1378). شرح غزل‌های حافظ. به کوشش دکتر زهرا شادمان. چاپ پنجم، تهران: نشر تنویر با همکاری نشر نو.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار