مستعلی پارسا, غلامرضا, جلالی, محمد امیر. (1395). «خیال» و «ترک ادب شرعی» (تبیین رابطۀ مضامین مبتنی بر ترک ادب شرعی در متون تغزّلی، با مقولۀ خیال). بوستان ادب, 8(4), 153-178. doi: 10.22099/jba.2017.3614
غلامرضا مستعلی پارسا; محمد امیر جلالی. "«خیال» و «ترک ادب شرعی» (تبیین رابطۀ مضامین مبتنی بر ترک ادب شرعی در متون تغزّلی، با مقولۀ خیال)". بوستان ادب, 8, 4, 1395, 153-178. doi: 10.22099/jba.2017.3614
مستعلی پارسا, غلامرضا, جلالی, محمد امیر. (1395). '«خیال» و «ترک ادب شرعی» (تبیین رابطۀ مضامین مبتنی بر ترک ادب شرعی در متون تغزّلی، با مقولۀ خیال)', بوستان ادب, 8(4), pp. 153-178. doi: 10.22099/jba.2017.3614
مستعلی پارسا, غلامرضا, جلالی, محمد امیر. «خیال» و «ترک ادب شرعی» (تبیین رابطۀ مضامین مبتنی بر ترک ادب شرعی در متون تغزّلی، با مقولۀ خیال). بوستان ادب, 1395; 8(4): 153-178. doi: 10.22099/jba.2017.3614
«خیال» و «ترک ادب شرعی» (تبیین رابطۀ مضامین مبتنی بر ترک ادب شرعی در متون تغزّلی، با مقولۀ خیال)
1دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی
2استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده
پرسش اساسی مقالۀ حاضر آن است که چرا در متون تغزّلی و یا در متون عارفانۀ بهره‌مند از نمادپردازیهای ادبِ عاشقانه، گاهی با مضامین مبتنی بر ترک ادب شرعی روبروییم؟ منشاء پیدایش اینگونه مضامین چیست؟ و آیا می‌توان چگونگی شکل‌گیری اینگونه مضامین در ذهن هنرمند را توضیح داد؟ خاصه در سروده‌هایی تغزلی که توانش تفسیر و تأویل به مضامین عارفانه را نیز دارند گاهی با مضامینی روبروییم که در آنها دلدار جایگاهی فرا انسانی و خداگونه یافته است و در بدو امر می‌توانند خارج از دایرۀ ادب شرعی ادراک و دریافت شوند. در این مقاله، نخست به مفهوم «ترک ادب شرعی» پرداخته و پس از تعریف آن، با ذکر نمونه‌هایی از متون منظوم پارسی، از متون آغازین شعر کهن گرفته تا متون معاصر، تقسیم بندی‌ای دهگانه از زمینه‌های شکل‌گیری آن ارائه خواهد شد. چنانکه به تفصیل گفته خواهد شد، در سبک عراقی، که توأمان از درونمایه‌های عاشقانه و عارفانه بهره می‌برد، یکی از پرجلوه‌ترین فضاهای بروز ترک ادب شرعی ظاهری، «مضامین تغزّلی» است. و اما در بخش اصلی این نگاشته، با نگاهی به سروده-هایی از سعدی، و نیز ابیاتی منسوب به قیس‌بن مُلَوَّح (مجنون عامری)-که به عقیدۀ نگارندگان، سعدی در برخی مضامین از وی متأثر بوده است- این مسأله واکاویده و رابطۀ مضامینی که بنا به ظاهر ممکن است برخی حکم به خروج آنها از دایرۀ ادب شرعی کنند با مقولۀ «خیال» تبیین شده و منشاء پیدایش و چگونگی شکل‌گیری اینگونه مضامین در ذهن هنرمند، با یاری‌گرفتن از توصیف خاص ابن‌عربی از «خیال» و عشق عارفانه توضیح داده خواهد شد.
Imagination and Religious Disrespect
Explain the relationship Between Religious Disrespect in Lyrical texts and Imagination
نویسندگان [English]
Gholamreza Mast'ali parsa1؛
1Associate Professor in Persian Language and Literature in Allameh TAbataba'i university
چکیده [English]
Basic Prssh article why the lyrical texts or mystic texts Nmadprdazyhay BhrhMnd of romantic literature, sometimes with themes based on religious literature face left? What is the origin of these themes? And whether it can be explained how the formation of these themes in the artist's mind? SrvdhHayy lyrical interpretation, especially in the ability to have mystical themes with themes sometimes face in them superhuman and divine lover is standing outside of the circle and at the beginning it can be perceived and received religious literature . In this paper, first the concept of "religious literature leave" and then its definition, with the English poetic texts NmvnhHayy, early texts of ancient poetry to contemporary literature, ten of the areas of the division BndyAy Gyry will be provided. As will be explained in detail in the Iraqi style, a combination of romantic and mystical DrvnmayhHay-raking, one of the spaces PrjlvhTryn cracks apparent religious literature, "lyrical content" is. But the bulk of the writing, look at the poems of Saadi, as well as verses attributed to QysBn Mlvh (insane Ameri), which according to the authors, Saadi, is in some of the themes he has been affected by this issue and Vakavydh According to the relationship themes that may warrant out of the circle of religious literature with the issue of "Imagination" and explain the origin and the formation of these themes in the artist's mind, with YaryGrftn specific description of AbnRby "Imagination" and mystical love will be explained.
کلیدواژه ها [English]
Religious Disrespect, Imagination, Ozri poem, Ebne Arabi, Majnoon, Sa'di
مراجع
آملی، طالب. (بی‌تا). کلیات اشعار ملک‌الشعراء طالب آملی. بهتصحیح و تحشیه‌ی محمد طاهری شهاب. تهران: کتابخانه‌ی سنائی.
ابن‌سینا، ابوعلی حسین‌بن‌عبدالله. (۱۳۳۱). معراج‌نامه. به‌خط امام فخر رازی، چاپ عکسی بهکوشش مهدی بیانی، تهران: انجمن دوست‌داران کتاب.
ایرج‌میرزا. (۱۳۵۳). دیوان اشعار (تحقیق در احوال و آثار و افکار و اشعار ایرج‌میرزا و خاندان و نیاکان او). بهکوشش محمدجعفر محجوب، تهران: اندیشه.
بلوحی، محمد. (۲۰۰۰). الشّعر العُذری فی ضوء النّقد العربی الحدیث. دست‌یافتنی در www.awu-dam.com به تاریخ بازیابی ۱۷/۵/۱۳۹۲.
بهرامیان، محمدحسین. (۱۳۸۵). «پیش‌نماز». دست‌یافتنی در sarapoem. persiangig.com به تاریخ بازیابی ۲۷/۸/۱۳۹۲.
جلالی، محمدامیر. (۱۳۸۶). سنجش غزل‌های فارسی و عربی سعدی با اشعار منسوب به قیس‌بن‌ملوح، بر پایه‌ی حبّ عُذری. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه علامهطباطبایی.
ـــــــــــــــ . (۱۳۹۳). عرفان، هرمنوتیک، عشق عذری؛ تحلیل تأویلِ نمادها و مضامین اشعار عذری در متون عرفانی از آغاز تا پایان قرن هفتم هجری. رساله‌ی دکتری دانشگاه علامهطباطبایی.
حافظ، شمس‌الدین‌محمد. (۱۳۷۷). حافظ غنی‌قزوینی. بهتصحیح قاسم غنی و علامه قزوینی. بهکوشش عبدالکریم جربزه‌دار، تهران: اساطیر.
حمیدیان، سعید. (۱۳۸۳). سعدی در غزل. تهران: قطره.
ــــــــــــــ و محمدامیر جلالی. (۱۳۹۰). «عشقِ بی‌زوال، حکایت سعدی و مجنون از دل‌باختگی». متن‌پژوهی ادبی، س۱۵، ش۴۸، صص۳۳-۶۴.
خواندمیر، غیاث‌الدین‌بن‌همام‌الدین. (۱۳۵۳). حبیب‌السیر فی اخبار افرادالبشر. زیر نظر محمد دبیرسیاقی، ج۳، تهران: کتابفروشی خیام.
ذوالفقاری، محسن و همکاران. (۱۳۹۰). «نقد و تحلیل شریعت و تصویر در شعر خاقانی شروانی». پژوهش‌های ادبی، ش۳۱و۳۲، صص۱۱۷-۱۴۰.
راوندی، محمدبن‌علی‌بن‌سلیمان. (۱۳۸۳). راحة الصدور و آیة السرور فی تاریخ آل سلجوق. بهتصحیح محمد اقبال. تهران: اساطیر.
رودکی، ابوعبدالله جعفربن‌محمد. (۱۳۸۷). دیوان اشعار. متن علمی و انتقادی بهکوشش رسول هادی‌زاده و علی محمدی خراسانی، دوشنبه: پژوهشگاه فرهنگ فارسی تاجیکی سفارت جمهوری اسلامی ایران.
سپنتا، ساسان. (۱۳۸۳). چشم‌انداز موسیقی ایران. تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی‌هنری ماهور.
سپهری، سهراب. (۱۳۶۵). هشت کتاب. تهران: طهوری.
ستاری، جلال. (۱۳۸۵الف). حالات عشق مجنون. تهران: توس.
ــــــــــــ . (۱۳۸۵ب). عشق صوفیانه. تهران: مرکز.
سعدی شیرازی، مصلح‌الدین‌بن‌عبدالله. (۱۳۸۳). کلیات سعدی. بر اساس تصحیح و طبع محمدعلی فروغی، بهکوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران: دوستان.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (۱۳۷۲). شعرهای عربی سعدی شیرازی. تصحیح و ترجمه از جعفر مؤیّد شیرازی، شیراز: دانشگاه شیراز.
سوزنی سمرقندی. (۱۳۳۸). دیوان حکیم سوزنی سمرقندی. با تصحیح و مقدمه‌ی ناصرالدین شاه‌حسینی، تهران: امیرکبیر.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (۱۳۷۷). در اقلیم روشنایی؛ تفسیر چند غزل از حکیم سنایی. تهران: آگه.
ابتدای صفحه