بررسی نقش نشانه‌های سجاوندی در شعرهای نیمایی مهدی اخوان ثالث

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک

چکیده

نشانه‌های سجاوندی از ابزارهای نسبتاً جدید رسم‌الخط فارسی هستند که در گفتار مکتوب جایگزین لحن و دیگر اشاره‌های شبه‌کلامی در گفتار شفاهی می‌شوند. جستار حاضر نشانه‌های سجاوندی را در شعرهای نیمایی مهدی اخوان ثالث (م. امید) مورد بررسی قرار می‌دهد و در صدد پاسخ‌گویی به این پرسش است که علائم سجاوندی چه نقش و کاربردی در شعر اخوان دارد. نگارنده به منظور پاسخ‌گویی به سؤال پژوهش با بهره‌گیری از شیوه‌ی استقراء تام، نشانه‌های سجاوندی را از شش دفتر شعر نیمایی اخوان استخراج کرده، سپس با استفاده از شیوه‌ی توصیفی ـ تحلیلی به بررسی داده‌های پژوهش پرداخته است. نتیجه‌ی پژوهش بیانگر آن است که نشانه‌های سجاوندی در شعرهای نیمایی اخوان دو کاربرد عمده دارد: الف) کاربرد زبانی به منظور دلالت بر آواهای زبرزنجیری، تفکیک ساختار جمله و ایجاد انسجام در متن؛ ب) کاربرد هنری به منظور تصویرسازی، القاگری و برجسته‌سازی که اخوان از این کاربردها برای تقویت وحدت پیکره‌ی شعری خود استفاده کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The role of punctuation marks in modern poems of Mehdi Akhavan Sales

چکیده [English]

Punctuation marks are relatively new tools in Persian alphabet. This signs in written speech are rather than tone and other paraverbal in oral speech. The present article investigates the status and the role of punctuation marks in poems of Mehdi Akhavan Sales. This hypothesis has led to structure of this question that what is the role and function of punctuation in Akhavan’s poetry. The author has used the deductive method to answer the research question. She has been extracted punctuation marks from the six books of modern poetry of Akhavan. Then the data has been examined using the descriptive and analytical methods. The research results indicate that punctuation marks in Akhavan’s modern poetry has two main applications: A) the use of language to imply suprasegmental sounds, Break up the sentence structure and creating coherence in the text; B) The use of artistic for create images, Induction and foregrounding which Akhavan has used these applications to strengthen the unity of his poem.

کلیدواژه‌ها [English]

  • modern poetry
  • Mehdi Akhavan Sales
  • Modern poems of Mehdi Akhavan Sales
  • Punctuation marks
احمدپور، علی. (۱۳۸۸). «م.امید (مهدی اخوان ثالث) در میانه‌های یأس و امید». بهارستان سخن، د۵، ش۱۴، صص۷۱-۹۰.
اخوان ثالث، مهدی. (۱۳۶۸). از این اوستا. تهران: مروارید.
ـــــــــــــــــ . (۱۳۷۰). زمستان. تهران: مروارید.
ـــــــــــــــــ . (۱۳۷۳). آخر شاهنامه. تهران: مروارید.
ـــــــــــــــ . (۱۳۷۴). س‍ه‌ ک‍ت‍اب‌: در ح‍ی‍اط ک‍وچ‍ک‌ پ‍ائ‍ی‍ز، در زن‍دان‌؛ زن‍دگ‍ی‌ م‍ی‌گ‍وی‍د: ام‍ا ب‍از ب‍ای‍د زی‍س‍ت‌...؛ دوزخ‌، ام‍ا س‍رد. تهران: زمستان.
ـــــــــــــــــ . (۱۳۷۶). بدایع و بدعت‌های نیما یوشیج. تهران: زمستان.
ـــــــــــــــــ . (۱۳۸۲). صدای حیرت بیدار. تهران: مروارید و زمستان.
انوری، حسن و حسن احمدی گیوی. (۱۳۸۸). دستور زبان فارسی. ج۲، تهران: فاطمی.
ایران‌زاده، نعمت‌الله و مریم شریف‌‌نسب. (۱۳۸۷). «کاربرد تصویری‌بلاغی سجاوندی در شعر معاصر فارسی». ادب‌پژوهی، ش۵، صص۳۱-۵۹.
بهبهانی، سیمین. (۱۳۷۸). «شبی که آینه تب کرد». در: باغ بی‌برگی. به‌اهتمام مرتضی کاخی، تهران: زمستان. صص۱۵۲-۱۷۸.
ترابی، ضیاءالدین. (۱۳۸۰). امیدی دیگر. تهران: دنیای نو.
حرّی، عباس. (۱۳۸۸). آیین نگارش علمی. تهران: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور.
حسن‌لی، کاووس. (۱۳۸۶). گونه‌های نوآوری در شعر معاصر ایران. تهران: ثالث.
حیدری، حسن و علی صباغی. (۱۳۹۰). «پرسش بلاغی در شعر مهدی اخوان ثالث». پژوهش‌های ادبی، س۸، ش۳۱و۳۲، صص۵۱-۸۰.
خسروی شکیب، محمد و مجتبی جوادی‌نیا. (۱۳۹۱). «دیالکتیک شکل و محتوا در شعر زمستان اخوان ثالث». بوستان ادب، س۴، ش۲ (پ۱۲)، صص۷۷-۹۸.
دستغیب، عبدالعلی. (۱۳۷۳). نگاهی به مهدی اخوان ثالث. تهران: مروارید.
ــــــــــــــــ . (۱۳۸۵). شاعر شکست؛ نقد و تحلیل شعر مهدی اخوان ثالث. تهران: آمیتیس.
 ذوالفقاری، حسن. (۱۳۸۷). راهنمای ویراستاری و درست‌نویسی. تهران: علم.
رحیمیان، جلال و عباس بتولی آرانی. (۱۳۸۱). «منظورشناسی جمله‌های پرسشی در اشعار اخوان ثالث». مجله‌ی علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، د۲۱، ش۱ (پ۴۰)، صص۴۲-۵۵.
رحیمی، کاظم. (۱۳۸۱). تجربه‌های همه تلخ. تهران: آفرینه.
رحیمی‌نژاد، کاظم. (۱۳۷۶). سیاست و اجتماع در اشعار مهدی اخوان ثالث. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه شهیدبهشتی.
سرور یعقوبی، علی. (۱۳۸۸). «هماهنگی و هدفمندی تصویر در شعر مهدی اخوان ثالث». اندیشه‌های ادبی، س۱، ش۲، صص۶۹-۸۶.
سمیعی، احمد. (۱۳۸۷). نگارش و ویرایش. تهران: سمت.
شایگان‌فر، حمیدرضا. (۱۳۸۶). نقد ادبی. تهران: دستان.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (۱۳۹۱). حالات و مقامات م. امید. تهران: سخن.
ـــــــــــــــــــــــ . (۱۳۹۱). رستاخیزِ کلمات. تهران: سخن.
صافی، قاسم. (۱۳۹۱). آیین نگارش و ویرایش. تهران: ارسباران.
صلح‌جو، علی. (۱۳۸۶). نکته‌های ویرایش. تهران: مرکز.
طاهباز، سیروس. (۱۳۷۰). دف‍ت‍ره‍ای‌ زم‍ان‍ه‌؛ بدرودی‌ ب‍ا م‍ه‍دی‌ اخ‍وان‌ ث‍ال‍ث‌ و دی‍دار و ش‍ن‍اخ‍ت م‌. ام‍ی‍د. [بی‌جا]
طریقه‌دار، ابوالفضل. (۱۳۸۳). انواع ویرایش. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ی علمیه‌ی قم.
عرفانی، فاطمه. (۱۳۸۱). زبان حماسی و ارتباط آن با تصویرگری در شعر مهدی اخوان ثالث. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد مشهد.
غلامحسین‌زاده، غلامحسین. (۱۳۷۹). راهنمای ویرایش. تهران: سمت.
فرشید‌ورد، خسرو. (۱۳۷۲). املا، نشانه‌گذاری، ویرایش. تهران: صفی‌علیشاه.
ــــــــــــــــ . (۱۳۸۲). دستور مفصل امروز. تهران: سخن.
قلمی‌فرد، یعقوب. (۱۳۷۱). بررسی ساختار زبان شعری مهدی اخوان ثالث. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران اهواز.
قویمی، مهوش. (۱۳۸۳). آوا و القا؛ رهیافتی به شعر اخوان ثالث. تهران: هرمس.
کالر، جاناتان. (۱۳۸۸). در جستجوی نشانه‌ها. ترجمه‌ی لیلا صادقی و تینا امراللهی، تهران: علم.
گرین، کیت و جیل لبیهان. (۱۳۸۳). درسنامه‌ی نظریه و نقد ادبی. ترجمه‌ی لیلا بهرانی و همکاران، تهران: روزنگار.
گورین، ویلفرد ال و همکاران. (۱۳۸۳). راهنمای رویکردهای نقد ادبی. ترجمه‌ی زهرا میهن‌خواه، تهران: اطلاعات.
محمدی آملی، محمدرضا. (۱۳۷۷). آواز چگور؛ زندگی و شعر مهدی اخوان ثالث. تهران: ثالث.
محمدی‌فر، محمدرضا. (۱۳۸۱). شیوه‌نامه‌ی ویرایش. ج۵ (نقطه‌گذاری). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
میزبان، جواد. (۱۳۸۲). از زلال آب و آینه. مشهد: پایه.
نوری، علی و احمد کنجوری. (۱۳۹۰). «معنا، زبان و تصویر در شعر آخر شاهنامه از مهدی اخوان ثالث». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش۲۲، صص۱۱۳-۱۴۵.
یاحقی، محمدجعفر و محمدمهدی ناصح. (۱۳۶۸). راهنمای نگارش و ویرایش. مشهد: آستان قدس رضوی.