مرادی, محمد. (1397). تبارشناسی و شرح اصطلاحات رباعیای منسوب به ابن سینا در مجالسالمومنین. شعر پژوهی(بوستان ادب), 10(3), 167-190. doi: 10.22099/jba.2018.25313.2666
محمد مرادی. "تبارشناسی و شرح اصطلاحات رباعیای منسوب به ابن سینا در مجالسالمومنین". شعر پژوهی(بوستان ادب), 10, 3, 1397, 167-190. doi: 10.22099/jba.2018.25313.2666
مرادی, محمد. (1397). 'تبارشناسی و شرح اصطلاحات رباعیای منسوب به ابن سینا در مجالسالمومنین', شعر پژوهی(بوستان ادب), 10(3), pp. 167-190. doi: 10.22099/jba.2018.25313.2666
مرادی, محمد. تبارشناسی و شرح اصطلاحات رباعیای منسوب به ابن سینا در مجالسالمومنین. شعر پژوهی(بوستان ادب), 1397; 10(3): 167-190. doi: 10.22099/jba.2018.25313.2666
تبارشناسی و شرح اصطلاحات رباعیای منسوب به ابن سینا در مجالسالمومنین
مجالسالمومنین قاضی نورالله شوشتری( ف. 1019)، از مهمترین کتابهای رجال شیعی است که به دلیل در برداشتن ابیات منتسب به شاعران سدههای نخستین، در پژوهشهای ادبی نیز اهمیت دارد. بسیاری از پژوهشگران معاصر دربارهی این اشعار، به دیدهی تردید نگریستهاند؛ اما تاکنون پژوهشی در تحلیل تبارشناسانهی این ابیات صورت نگرفتهاست. یکی از این اشعار، رباعیای در ستایش امام علی(ع) و منسوب به ابن سیناست که نخستینبار در این کتاب آمده و به واسطهی آن به بسیاری از تذکرهها و کتابهای تاریخ ادبیات فارسی راه یافته است. مضمون این رباعی، پیوندی آشکار با اصطلاحات خوشنویسی و برخی مفاهیم عرفانی دارد؛ از همین رو در این مقاله، با استفاده از تحلیل محتوای تاریخی، سعی شده پس از ریشهشناسی گونهی خوشنویسی منعکس در این رباعی و بررسی سیر شکلگیری نشانههای عرفانی آن، ضمن تعیین محدودهی زمانی سرایش شعر، دریچههای محتمل راه یافتن این شعر به مجالسالمومنین بررسی شود. نتایج نشان میدهد، با توجه به انعکاس خط آینهای در مضمون رباعی و ابداع و رواج این گونه پس از سدهی نهم و همچنین سازگاری شعر با برخی اندیشههای عرفانی رایج در میان فرقههایی چون: حروفیه، نوربخشیه، بکتاشیه و ...، این رباعی بیش از چهار سده پس از درگذشت ابنسینا(ف. 428) سروده شده است. همچنین با در نظر گرفتن شاعر بودن قاضی نورالله، آشناییاش با خوشنویسی و همچنین انتسابش با اهل عرفان، بعید نیست این رباعی را خود او سروده و در تایید باورهای شیعیاش به ابنسینا نسبت داده باشد.
Genealogy of a Ruba'i attributed to Avicenna in Majalis al Mu'minin
نویسندگان [English]
mohamad moradi
shiraz university
چکیده [English]
Genealogy of a Ruba'i attributed to Avicenna in Majalis al Mu'minin
Abstract
Majalis al Mu'minin, written by Qazi Noorullah Shustari, 1610 AD, is one of the most significant books of Shiite biography (Rijal), which is instrumental in literary studies because it contains verses attributed to poets of early Hegira centuries. Many contemporary scholars treated these poems with doubt; however, no genealogical study has been conducted on these verses. One of these poems, attributed to Avicenna, is a Ruba'i in praise of Imam Ali first recorded in Majalis al Mu'minin and from that book finding its way to several biographies and books of history of Persian literature. The theme of the Ruba'i is closely related to calligraphy terminology and certain mystical notions. Therefore, this study, using historical content analysis, attempted to genealogically address the type of calligraphy and development of the mystical symbols to approximate when the poem was written and explore how the poem entered Majalis al Mu'minin. The results show, considering mirror-writing in the theme of the Ruba'i, emergence and development of this type of calligraphy after 9th century Hegira and its accordance with certain common mystical thoughts in sects like Hurufiyya, Noorbakhshia, and Bektashi, it was written four centuries after the death of Avicenna, (1024 AD). Furthermore, since Qazi Noorullah Shustari was a poet connected to mystics and familiar with calligraphy, it is possible that the ruba'i was one of his that he attributed to Avicenna to support his claim.
اته، هرمان. (1356). تاریخ ادبیات فارسی. ترجمهی رضازاده شفق، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
احمد دده. (1393). تاریخ منجمباشی یا صحایفالاخبار فی وقایعالآثار. ترجمهی نصرالله ضیایی، تهران: میراندیش.
افندی اصفهانی، میرزاعبدالله. (بیتا). ریاض العلماء و حیاض الفضلاء. به اهتمام سید محمود مرعشی، قم: کتابخانهی آیت الله مرعشی.
اوزون چارشلی، اسماعیل حقی. (1380). تاریخ عثمانی، از تشکیل حکومت عثمانی تا فتح استانبول، ج1، ترجمهی وهاب ولی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اوسلو اِر، فاتح. (1391). حروفیه از ابتدا تاکنون به استناد به منابع دست اول. ترجمهی داوود فانی، تهران: مولی.
صفا، ذبیحالله. (1373). تاریخ ادبیات در ایران. ج5، از آغاز سدهی دهم تا میانهی سدهی دوازدهم هجری، تهران: فردوس – اندیشه.
ــــــــــــ (1384). جشننامهی ابن سینا، سرگذشت و تألیفات و اشعار و آرای ابن سینا. ج1، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
صیرفی، عبدالله. (1372). آداب خط، کتابآرایی در تمدن اسلامی. نجیب مایل هروی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
صیرفی. (1373). گلزار صفا، رسالاتی در خوشنویسی و هنرهای وابسته، به اهتمام حمیدرضا قلیچخانی، صص 55-72، تهران: روزنه.
طاهرینیا، علیباقر و میرزایی، فرامرز. (1386). «نوآوری علمی و تقلید ادبی در سرودههای ابن سینا». پژوهشنامهی علوم انسانی، شمارهی 54، صص 331-334.
غنی، قاسم. (1315). ابن سینا. تهران: دبیرخانهی فرهنگستان.
فتوت، مجید. (1392). زندگی و اندیشههای قاضی نورالله شوشتری (شهید ثالث). پایاننامهی کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز.
فریدبیک، محمد. (1332 قمری). احسنالتواریخ. ترجمهی علی فرزند میرزا عبدالباقی مستوفی اصفهانی، بیجا: مطبعهی برادران باقرزاده.
فضائلی، حبیبالله. (1362). اطلس خط، تحقیق در خطوط اسلامی. اصفهان: ارغوان.
ـــــــــــــــــ (1363). تعلیم خط. تهران: سروش.
فنا، فاطمه. (1392). ابن سینا پژوهی، مجموعه مقالاتی در معرفی آرا، احوال و آثار ابن سینا. تهران: خانهی کتاب.
قاضی سیدنورالله الحسینی المرعشی التستری. (1409ق). احقاقالحق و ازحاقالباطل. تعلیقات سید شهابالدین الحسنی المرعشی النجفی، به اهتمام سید محمود المرعشی، قم: کتابخانهی آیتالله مرعشی.
ـــــــــــــــــ (1050). مجالسالمؤمنین. نسخهی کتابخانهی ملی، شناسهی کد 1242195، به خط ابن فرامرز موکئی.
ابتدای صفحه