تجزیه و تحلیل گفتمانی و متنی رباعیات مولوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه زابل

چکیده

در تجزیه و تحلیل گفتمانی رباعیات مولوی که برپایه‌ی ساخت گفتمانی و متنی پیشنهادی لطف‌الله یارمحمدی در خصوص رباعیات خیام صورت گرفته، نخست رباعیات مولوی به دو دسته‌ی متمکن و مغلوب تقسیم گردیده و سپس سازه‌های به‌کاررفته در آن‌ها بررسی و واکاوی شده است. بیشتر رباعیات مولوی به شیوه‌ی مغلوب است که غالباً در لحظه‌های وجد و حال و کشف و شهود بر زبان وی جاری شده است. در رباعیات مغلوب غالباً سخن از «او» در مقام حق، معشوق یا شمس تبریزی است و نوعی راز و نیاز عاشقانه و عارفانه در آن‌ها به‌چشم‌می‌خورد. درحالی‌که در رباعیات متمکن سخن از مسائل کلی و فلسفی در خصوص خدا، انسان و عالم هستی است. هرچند براساس سازه‌های تشکیل‌دهنده، هم رباعیات مغلوب و هم رباعیات متمکن مولوی سازه‌های یکسانی از قبیل توصیف، توصیه، تعلیل، تمنا، دعا و آرزو دارد، اما چارچوب فکری و محتوایی آن‌ها در این دو دسته از رباعیات متفاوت است. در هر دو نوع رباعی، سازه‌ی توصیف مهم‌ترین و محوری‌ترین سازه به‌حساب‌می‌آید و ازآن‌جا که در این سازه، شاعر خود در جایگاه فرستنده‌ی پیام قرار دارد و غالباً به بیان احوال خود، چه در لحظات آگاهی و چه در لحظات کشف و شهود پرداخته، جهت‌گیری پیام به سوی گوینده و کلام او از نوع عاطفی و غنایی است.
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Discourse and textual analysis of Rumiʼs Quatrains

نویسنده [English]

  • ahmad sanchooli
zabol university
چکیده [English]

 
 
In analyzing Rumi's quatrains (Rubaiyat), the researcher has followed the discourse and textual construction proposed by Lotfallah Yarmohammadi applied to studying Khayyam's quatrains. To accomplish this, first, Rumi's quatrains are divided into two categories, Motemaken and Maghloob, and then the structures used in them are studied and analyzed. Most of Rumi's quatrains are classified as Maghloob, which is often uttered in moments of ecstasy, discovery and intuition. In the Maghloob quatrains, when the poet talks about "He", he implicitly talks about the truth, the beloved or Shams Tabrizi. These quatrains contain a kind of romantic and mystical theme. In contrast, the Motemaken quatrains concern general and philosophical issues about God, human beings and the universe. However, while, with regard to the constituent structures, these two types of Rumi's quatrains enjoy the same structures (such as description, recommendation, explanation, supplication, wish and prayer), considering their conceptual and content framework, they are different. In both types of quatrains, the description structure is considered the most important and pivotal structure, and since in this structure, the poet himself is in the position of the messenger and often expresses his condition, both at the time of being conscious and at the time of discovery and intuition, the direction of the message is towards the speaker and the tone is emotional and lyrical.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: discourse and textual analysis
  • quatrain
  • Motemaken
  • Maghloob
  • Rumi

مراجع

آبرامز، مایر هوارد. (1387). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمه‌ی سعید سبزیان، تهران: رهنما.
حسن‌لی، کاووس و همکاران. (1388). «رفتارهای هنری در رباعیات مولانا». همایش بین‌المللی اندیشه‌های جهانی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، صص 119-143.
حسینی، شهیدقلی. (1379).  تجزیه و تحلیل گفتمانی و متنی غزلیات ترکی مأذون (شاعر قشقایی). پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز.
حق‌شناس، علی‌محمد. (1390). مقالات ادبی، زبان‌شناختی. تهران: نیلوفر.
رشیدی، ناصر و همکاران. (1390). «بررسی ساخت کلان دوبیتی‌های باباطاهر همدانی (عریان)». بوستان ادب، سال3، شماره‌ی2، پیاپی8، صص123-143.
زارع‌ندیکی، یعقوب. (1389). «تحلیل رباعیات مولوی از منظر داستانی». پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، شماره‌ی18، صص 93-111.
سرامی، قدمعلی. (1379). از خاک تا افلاک. تهران: ترفند.
شعبانی، محمدرضا. (1389). «مولوی، صوفی ترانه‌گو». کتاب ماه ادبیات، شماره‌ی42 (پیاپی 156)، صص 22-31.
شمیسا، سیروس. (1363). سیر رباعی در شعر فارسی. تهران: آشتیانی.
شهبازی، ایرج. (1378). تجزیه و تحلیل گفتمانی و متنی غزلیات عاشقانه سعدی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز.
صاری‌اوغلو، خلیل ابراهیم. (1388). «رباعی و موضوع مرگ در رباعیات مولانا». همایش بین‌المللی اندیشه‌های جهانی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، صص 292-298.
صالحی­مازندرانی، محمدرضا و همکاران. (1395). «موسیقی کناری در رباعیات مولانا». فنون ادبی، سال8، شماره­ی 3 (پیاپی 16)، صص 1-14.
صفوی، کورش. (1383). از زبان‌شناسی به ادبیات، جلد اول: نظم. تهران: سوره مهر.
فتوحی، محمود. (1389). «از کلام متمکن تا کلام مغلوب». نقد ادبی، سال3، شماره­ی 10، صص 35- 62.
______________. (1391). سبک‌شناسی: نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. تهران: سخن.
کادن، جان آنتونی. (1386). فرهنگ توصیفی ادبیات و نقد. ترجمه­ی کاظم فیروزمند، تهران: شادگان.
مشهدی، محمدامیر و همکاران. (1389). «سبک‌شناسی فکری رباعیات مولانا». سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال3، شماره­ی3، شماره­ی پیاپی 9، صص 137-153.
مولوی، جلال‌الدین محمد. (1378). کلیات شمس تبریزی. ج6 و 8،  با تصحیحات و حواشی بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
یارمحمدی، لطف‌الله. (1374). پانزده مقاله در زبان‌شناسی مقابله‌ای و ساخت زبان فارسی: دستور، متن و گفتمان. تهران: رهنما.
________________. (1383). گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی. تهران: هرمس.
Swales, j. m. (1990). genre analysis: English in academic and research setting. Cambridge: Cambridge university press.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار