ملاحظاتی درباره‌ی ضبط و شرح برخی از بیت‌های شاهنامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 بخش زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز

2 دانشیار دانشگاه شیراز

چکیده

شاهنامه‌ی فردوسی، آمیزه‌ای رازناک است که هرچه بیشتر در آن تأمّل کنیم و ژرف‌نگرانه‌تر بنگریم، بیشتر متوجّه ظرایف زبانی و معانی تودرتوی آن می‌شویم. این اثر سترگ، متن آسان‌نمای دیریابی است که با وجود شرح‌های متعدد و مقاله‌های مستقل در تبیین برخی ابهام‌های آن، هنوز کم نیستند بیت‌هایی که در ضبط آن‌ها تردید است و بیت­هایی که توضیح شارحان درباره‌ی برخی از آن­ها پذیرفتنی نمی‌نماید. در این جستار نگارندگان با واکاوی برخی از بیت‌های شاهنامه‌ی ویراسته‌ی جلال خالقی‌مطلق، به‌عنوانِ تازه‌ترین و بهترین چاپ شاهنامه دریافتند که در برخی از موارد، نارسایی‌ها و ابهام‌هایی در شرح ابیات دیده می‌شود که یا از توجّه ناکافی به بافت متن ناشی شده یا ابهام و نارسایی شرح، ناشی از ضبط نادرست بیت است. ازاین‌رو، در بخش نخست مقاله کوشش شده که با بررسی انتقادی ضبط چند بیت، نویسش موجّه‌تری پیشنهاد شود. در بخش دوّم مقاله، بعد از نقد شرح‌های ارائه‌شده درباره‌ی برخی از بیت‌ها، کوشش شده که با توسّل به منابع درون‌متنی و برون‌متنی، معنای شایسته‌تری ارائه گردد. 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reflecting on the recording and description of some verses of the Shahnameh

نویسندگان [English]

  • Ghodratollah Rasm 1
  • mahmoud rezaei dasht arzhaneh 2
1 Department of Persian Language & Literature. Shiraz University , Iran
2 Department of Persian Language & Literature. Shiraz University
چکیده [English]

 
 
Abstract
 
Ferdowsi's Shahnameh is a marvel on which the more we reflect and contemplate, the more we confront its linguistic dlicacies and nested meanings. Shahnameh is Ferdowsi's masterpiece which is easy to read but, at the same time, difficult to understand.  In spite of the fact that ther are numerous explanations to the book, along with independent articles written to unfold some of its ambiguities, there are still a number of couplets whose authenticity is in question and hence cannot be recorded. In addition, the commentators' explanations on some of the verses are not acceptable. In this article, having analyzed some verses of Shahnameh edited by Jalal Khaleghi Motlagh, as the latest and best edition of Shahnameh, the researchers have found some inefficiencies and ambiguities in the description of certain couplets. This is either due to the insufficient attention paid to the texture of the text or due to the inaccurate recording of the couplets. Therefore, after critically scrutinizing the recording of some couplets, the researchers, first, have given some suggestions for a more accurate recording of the couplets. Then, after critically reviewing the descriptions of some of the couplets, an attempt has been made to provide a more appropriate meaning by giving reference to the intratextual and extratextual resources.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: ambiguity and inefficiency
  • Shahnameh
  • recording and description of Shahnameh

مراجع

آیدنلو، سجاد. (1382). «ملاحظاتی درباره‌ی یادداشت‌های شاهنامه». نامه‌ی ایران باستان، سال 3، شماره‌ی­ 2، صص 39-71.
 ـــــــــــ . (1385). «ملاحظاتی درباره‌ی یادداشت‌های شاهنامه2». نامه‌ی ایران باستان، سال 6، شماره‌ی 1 و 2، صص55-81.
ــــــــــــ .(1395). شاخ سرو سایه افکن. تهران، سمت.
اخوان‌زنجانی، جلیل. (1372). «خبر زو به شیر بلیکان رسید». ایران‌شناسی، شماره‌ی 19، صص 562-565.
      برگ‌نیسی، کاظم.(1388). تصحیح و توضیح شاهنامه. تهران: فکر روز.
به‌فر، مهری. (1386). شاهنامه فردوسی، تصحیح انتقادی و شرح یکایک ابیات. تهران: آسیم.
پورداوود، ابراهیم. (1377). ترجمه و تفسیر یشت‌ها. تهران: اساطیر.
جوینی، عزیزالله. (1368). « نقد و بررسی چند بیت مشکل شاهنامه». مجله‌ی دانشکده‌ی ادبیات تهران، شماره‌ی 3 و 4، صص23-41.
جیحونی، مصطفی. (1373). «بررسی بیت‌هایی از شاهنامه». بخش اول، آشنا، سال 3، شماره‌ی 18، صص 32-46.
خالقی‌مطلق، جلال. (1391). یادداشت‌های شاهنامه. تهران: مرکز دایره‌المعارف اسلامی.
ــــــــــــــــــ (1381). «یکی دخمه کردش ز سم ستور». مجموعه مقاله، سخن‌های دیرینه، صص 45-51.
دوستخواه، جلیل. (1381). گزارش هفت‌خان رستم. تهران: ققنوس.
رستگارفسایی، منصور. (1372). حماسه رستم و سهراب. تهران: جامی.
زرشناس، زهره. (1380). «دگرگونی مفهوم فر در نوشته‌های سغدی». فرهنگ، شماره‌ی 38، صص388-403.
شعار، جعفر و انوری، حسن. (1370). رزم‌نامه‌ی رستم و سهراب. تهران: علمی و فرهنگی.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا.(1374). «یکی دخمه کردش ز سم ستور». کلک، شماره‌ی 68-70، آبان-دی، صص17-31.
طاهری‌مبارکه، غلام‌محمّد. (1379). رستم و سهراب. تهران: سمت.
فرامرزنامه بزرگ. (1394). به کوشش ماریولین فان زوتفن و ابوالفضل خطیبی، تهران: سخن.
فردوسی، ابوالقاسم. (1369). داستان رستم و سهراب. به تصحیح مجتبی مینوی، به کوشش مهدی قریب و مهدی مداینی، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ــــــــــــــــ .(1374). شاهنامه (بر اساس چاپ مسکو). به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
 ــــــــــــــــ .(1380الف). شاهنامه. به تصحیح و مقدمه تحلیلی مصطفی جیحونی، اصفهان: شاهنامه‌پژوهی.
ــــــــــــــــ . (1389). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی‌مطلق، تهران: دایره‌المعارف اسلامی.
ــــــــــــــــ . (1393). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی‌مطلق، تهران: سخن.
ــــــــــــــــ . (1388). شاهنامه از دست‌نویس موزه فلورانس. تصحیح و شرح عزیزاله جوینی، تهران:دانشگاه تهران.
قائمی، فرزاد. (1390). «تحلیل انسان‌شناختی اسطوره‌ی فرّ و کارکردهای آن در شاهنامه فردوسی و اساطیر ایران». جستاره‌ای ادبی، شماره‌ی 174، صص113-147.
کزازی، میرجلال‌الدین. (1385). نامه باستان (گزارش و ویرایش شاهنامه). تهران: سمت.
محبّتی، مهدی. (1381). پهلوان در بن بست. تهران: سخن.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار