سیر تحوّل «تشبیب» در شعر سبک‌های خراسانی و عراقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دانشگاه اصفهانگروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان ،ایران

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

3 دانشگاه اصفهانگروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان ،ایران

چکیده

 
 
چکیده
قصیده که از کهن­ترین قالب­های شعر فارسی است، از دیدگاه بلاغیون به چهار بخشِ «تشبیب»، «تنه­ی اصلی»، «تخلّص» و «شریطه» تقسیم­ می­شود. این پژوهش در پی بررسی سیر تحوّل تشبیب قصیده در دو سبک خراسانی و عراقی است  و برای دست­یابی به نتیجه­ی مطلوب، این موضوع را از جوانب گوناگون مطالعه ­خواهد کرد؛ بنابراین با بررسی آثار منظوم و منثور دو سبک خراسانی و عراقی در پی پاسخ به پرسش­هایی از این قبیل است: تشبیب قصاید در طول دوره­ی مطالعاتی این پژوهش چه تغییر و تحوّلاتی یافته­است؟ تحوّل تشبیب بر چه اساسی بوده و چه عناصری در این زمینه مؤثر بوده­اند؟ دیدگاه شاعر به­عنوان یک شعرشناس درباره­ی مقدّمه­ی قصاید چه ­بوده ­است؟ آیا تشبیب از دیدگاه نویسندگان متون منثور با دیدگاه شاعران متفاوت است؟ «وجود مضامین اشعار فارسی در محتوای تشبیب در متون سده­های ششم تا هشتم هجری علاوه­بر تأثیرپذیری و پیروی از مضامین اشعار عرب»، «معرّفی و شناسایی تشبیب»، «بررسی تحوّلی نو در شناخت تشبیب در اواخر قرن هشتم» و «شباهت ساختاری و محتوایی تشبیب در متون منثور» از نتایج این پژوهش به­شمار می­آیند.
 


کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Evolution of "Tasbib" in the Poetry of Khorasani and Iraqi Styles

نویسندگان [English]

  • elham hosseini sedeh 1
  • hosein Aghahoseini 2
  • saeid shafieioun 3
1 Student Isfahan univPhD student, , Department of Persian language and literature, Faculty of Humanities, University of Isfahan, Isfahan, Iranersity
2 Isfahan University
3 Department of Persian language and literature, Faculty of Humanities, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

 
Abstract
The ode (Qesīda), one of the oldest forms of Persian poetry. To rhetoricians, odes have four sections: tasbib, main body, pseudonym ( takhalos)and sharita. This study seeks to examine the evolution of tasbib in both Khorasanian and Iraqi styles. To accomplish that, the researchers have examined this issue from various perspectives. The prose and poetic works of Khorasani and Iraqi styles have been studied to answer the following questions: what changes did tasbib undergo during the designated period of time? What was the basis for such changes and what factors led to such evolution? What was the poet's viewpoint about the introduction of the odes? Was tasbib viewed differently by writers and poets?
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: tasbib
  • lyric
  • Nasib
  • Khorasani style
  • Iraqi style
  • ode
  • prose

مراجع

ابن­رشیق.(1420ق). العُمدَه فی صَناعه الشعر وَ نَقدِه. ج2، به تحقیق عبدالواحد شعلان، قاهره: مکتبه الخانجی.
ابن­قتیبه، عبدالله­بن مسلم.(1423). الشعر و الشعراء. به تحقیق احمدمحمّد شاکر، قاهره: دارالحدیث.
ابن­منظور.(1363). لسان­العرب. ج1، قم: ادب­الحوزه.
انوری، علی­بن محمّد.(1340). دیوان. ج2، به­اهتمام محمّدتقی مدرّس­رضوی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ایمنی­آذری، سیّدرحیم. (1388). بررسی تغزّل­سرایی در عصر غزنوی. پایان­نامه­ی کارشناسی­ارشد دانشگاه آزاد رودهن.
بیهقی، ابوالفضل محمّدبن­حسین.(1371). تاریخ بیهقی. به­کوشش خلیل خطیب­رهبر، تهران: مهتاب.
تاج­الحلاوی.(1341). دقایق­الشعر. تصحیح سیّدمحمّدکاظم امام، تهران: دانشگاه تهران.
تاریخ سیستان.(1394). به­تصحیح ملک­الشعراء بهار، تهران: دنیای کتاب.
جوینی، عطاملک­بن­محمّد.(1385). تاریخ جهانگشای جوینی. ج1، به­تصحیح محمّد قزوینی، تهران: دنیای کتاب.
حافظ ابرو.(1380). زبده­التواریخ. ج1و4، تصحیح سیدکمال حاج­سیدجوادی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حسینی­نیشابوری، عطاء­الله­بن محمود.(1384). بدایع­الصنایع. مقدمه و تصحیح رحیم مسلمانیان­ قبادیانی، تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار یزدی.
حمیدالدین­بلخی، ابوبکرعمر.(1365). مقامات حمیدی. به تصحیح رضا انزابی­نژاد، تهران: نشر دانشگاهی.
خاقانی­شروانی، افضل­الدین­بدیل.(1374). دیوان. به­کوشش ضیاءالدین سجادی، تهران: زوار.
خطیبی، حسین.(1366). فن نثر در ادب پارسی. تهران: زوار.
ذکائی بیضایی، نعمت­الله.(1364). نقد­الشعر. تهران: ما.
رستگارفسایی، منصور.(1373). انواع شعر فارسی. شیراز: نوید.
رشیدوطواط، محمدبن محمد.(1308). حدائق­السحر فی دقائق­الشعر. به تصحیح و اهتمام عباس اقبال­آشتیانی، تهران: کتابخانه­ی کاوه.
ــــــــــــــــــــــــــــ.(1339). دیوان. تصحیح سعید نفیسی، تهران: کتابخانه­ی بارانی.
زبیدی، محمّدمرتضی. (1306ق). تاج­العروس من جواهرالقاموس. ج1، مصر: مطبعه التحریریه.
سزگین، فؤاد.(1412ق). تاریخ التراث العربی. ج2، قم: کتابخانه­ی آیت­الله مرعشی نجفی.
سعدی، مصلح بن عبدالله.(1385). کلیّات. به تصحیح محمّدعلی فروغی، تهران: زوار.
سنایی، ابوالمجد مجدودبن آدم.(1362). مکاتیب. به ­اهتمام نذیر احمد، تهران: فرزان.
ـــــــــــــــــــــــــــــ.(1381). دیوان. به ­اهتمام پرویز بابایی، تهران: آزادمهر.
شکری، محمّد.(1393). بررسی هنری مقدّمه­ی قصاید ظهیرالدین فاریابی و مقایسه­ی آن با قصاید انوری. پایان­نامه­ی کارشناسی­ارشد دانشگاه ارومیّه.
شمس­الدین آملی، محمّدبن محمود.(1381). نفائس الفنون فی عرائس العیون. ج1، تصحیح ابراهیم میانجی، تهران: اسلامیه.
شمس­سجاسی، اسحاق­بن ابراهیم.(1368). فرائدالسلوک. به اهتمام نورانی­وصال و غلامرضا افراسیابی، تهران: پاژنگ.
شمس­قیس، شمس­الدین محمد.(1338). المعجم فی معاییر اشعار عجم. تهران: زوار.
عبدالهی، محمّد.(1393). بررسی مضامین تغزّلی قصاید فرّخی سیستانی و متنبّی. پایان‌نامه­ی کارشناسی­ارشد دانشگاه شهید باهنر کرمان.
عنصری، حسن­بن احمد.(1363). دیوان، به­کوشش محمّد دبیرسیاقی، تهران: سنائی.
غیاث­الدین جمشیدبن مسعود کاشانی.(1306). رساله­ی اسطرلاب. تهران: کتابخانه الهیات و معارف اسلامی.
فرّخی­سیستانی، علی­بن جولوغ.(1363). دیوان. به­کوشش محمّد دبیرسیاقی، تهران: اقبال.
فشارکی، محمد.(1379). نقد بدیع. تهران: سمت.
فیروزآبادی، محمدبن یعقوب.(1995). قاموس­المحیط. قاهره: دارالکتب العلمیه.
کمال­الدین­اسماعیل اصفهانی، ابوالفضل.(1348). دیوان. به­ اهتمام حسین بحرالعلومی، تهران: کتابفروشی دهخدا.
معزّی­نیشابوری.(1318). دیوان. به ­اهتمام عباس اقبال­آشتیانی، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
منوچهری دامغانی.(1363). دیوان. به­ کوشش محمّد دبیرسیاقی، تهران: زوار.
موسوی­فندرسکی، ابوطالب­بن میرزابیک.(1381). رساله­ی بیان بدیع. تصحیح مریم روضاتیان، اصفهان: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه­ی علمیه­ قم، شعبه­ی اصفهان.
نصرالله منشی.(1383). ترجمه­ی کلیله و دمنه. تصحیح مجتبی مینوی، تهران: امیرکبیر.
نظامی عروضی.(1327). چهارمقاله. به ­اهتمام محمّد عبدالوهاب قزوینی، لیدن: بَریل.
همایی، جلال­الدین.(1377). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: توس.
واعظ­کاشفی سبزواری، کمال­الدین حسین. (1369). بدایع­الافکار فی ­صنایع‌ الاشعار. ویراسته­ی میرجلال­الدین کزّازی، تهران: معراج.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار