تحلیل و آسیب‏شناسی مهم‏ترین رویکردهای‏های نقد بر اشعار اخوان ثالث در مقاله‏های نمایه شده(1370- 1395)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه شیراز

2 دانشگاه شیراز/ دانشجو

چکیده

 
چکیده
یکی از شاخه‏های اصلی در نقد شعر معاصر، توجه به ویژگی‏های آثار شاعران، بر پایه‏ی رویکردهای رایج نقد بوده است. از میان شاعران مطرح سده‏ی اخیر، مهدی اخوان‏ ثالث(1307- 1369)، باتوجه به مقبولیت اشعارش، نمودی شاخص در پژوهش‏های شعر معاصر داشته و منتقدان بسیاری، به نقد اشعار او از زوایای گوناگون پرداخته‏اند. با نظر گرفتن اهمیت پژوهش‏های انجام‏شده، در شناخت بهتر وضعیت اخوان‏پژوهی و رویکردهای اصلی نقد اشعار او، در این مقاله، به روش تحلیل محتوا و با تاکید بر سه رویکرد اصلی زیبایی‏شناسی، نمادگرایی و اسطوره‏ای -کهن‏الگویی، تعداد ‍‍52 مقاله‏ی نمایه شده در محدوده‏ی زمانی (1370 تا 1395)، طبقه‏بندی، معرفی و نقد شده است. نتایج نشان می‏دهد، نقدهای زیبایی‏‏شناسی با تاکید بر هنجارگریزی، بیش‏ترین بسامد را در پژوهش‏های این حوزه داشته است. در مقالات بررسی شده، همچنین بیش از همه بر جنبه‏های باستان‏گرایانه، نقد روایی و اسطوره‏ای اشعار اخوان توجه شده و بسیاری از جنبه‏های دیگر شعر او از نظر پژوهشگران دانشگاهی مغفول بوده است. از آسیب‏های علمی و روش‏شناسی مقالات نیز باید به بی‏توجهی پژوهشگران به پیشینه‏ی تحقیق و انتخاب موضوع‏های تکراری، نداشتن محدوده و روش مشخص پژوهش و برخی اجتهادات ذوقی اشاره کرد.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis and Pathology of the Most Important Approaches to Criticisms of Akhavan- Sales' poems in Indexed Articles (1991-2016)

نویسندگان [English]

  • mohamad moradi 1
  • fatemeh ahmadi 2
1 Shiraz University
2 shiraz university
چکیده [English]

 
Abstract
One of the main branches of contemporary poetry criticism, paying attention to the features of poets' works, is based on approaches common in criticism. Among the prominent poets of this century, Mehdi Akhavan-Sales (1928-1990), has a prominent status in contemporary poetry research and many critics have criticized his poems from various perspectives. Considering the importance of the research conducted so far, the present article, to better understand approaches taken in the research performed on poems of Akhavan-Sales, along with the criticisms of his poems, has employed the content analysis method, with the emphasis given to three main approaches of aesthetics, symbolism and archetypal mythology. To accomplish this, 52 articles indexed in the period (1991 to 2016), have been classified, introduced and critiqued. The findings show that aesthetic criticism with an emphasis on abnormality have had the highest frequency in research conducted in this field. In the reviewed articles, while more attention has been paid to the archaic, narrative and mythological aspects of poems of Akhavan-Sales, many other aspects of his poetry have been neglected by academic researchers. Among the scientific and methodological drawbacks of the articles, it is found that researchers have neglected the research background, chose repetitive topics, failed to assign specific research scope, and have,at times, conducted research based on their personal tendency.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Akhavan-Sales
  • aesthetics
  • literary criticism
  • mythical criticism
  • symbolism

مراجع

احمدپور، علی.(1383). «از شعر تا قصه و روایت». فصلنامه‏ی ادبیات داستانی، شماره‏ی85، صص6-11.
________.(1391). «زبان و کاربردهای باستان‏گرایانه در اشعار مهدی اخوان ثالث». فصلنامه­ی تخصصی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، شماره‏ی 19، صص87-98.
احمدی پوراناری، زهره. (1386). «گونه‏های تکرار و گذر در روایت».  نشریه‏ی کیهان فرهنگی، شماره‏ی 252، صص38-41.
امامی، نصرالله.(1389). مبانی و روش­های نقد ‏ادبی. تهران: جامی.
اسماعیلی، زیبا.(1395). «هنجارگریزی زمانی (باستان‏گرایی) در اشعار اخوان‏ثالث». فصلنامه‏ی عرفان و فلسفه، شماره‏ی2، صص32-50.
انوشیروانی، علی‏رضا. (1384). «تاویل نشانه‏شناختی ساختارگرای شعر زمستان اخوان‏ثالث». فصلنامه‏ی پژوهش‏های زبان خارجی، شماره‏ی23، صص5-20.
باقی‏نژاد، عباس.(1392). «روایت شاعرانه و شعر روایی اخوان­ثالث». فصلنامه‏ی بهار سخن، شماره­ی 24،‏صص 217-236.
براهنی، رضا.(1371). طلا در مس. تهران: کتاب زمان.
بهمنی­مطلق، حجت‏الله؛ پورنامداریان، تقی.(1391). «تأملی در زبان قصاید اخوان‏ثالث». فصلنامه‏ی‏ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره‏ی1، صص1-23.
بیرانوند، نسرین و همکاران.(1395). «آشنایی‏زدایی دستوری و توصیفی در آثار اخوان­ثالث». فصلنامه‏ی عرفان و فلسفه، شماره‏ی2، صص67-81.
پارسا، احمد.(1388). «تحلیل و بررسی سروده‏ی نادر یا اسکندر اخوان‏ثالث». فصلنامه‏ی شعرپژوهی (بوستان ادب)، شماره‏ی1، صص35-50.
پارسا، احمد؛ مرادی، فرشاد.(1393). «بررسی سمبولیسم اجتماعی در سروده‏های دهه‏ی سی مهدی اخوان‏ثالث با تکیه بر کودتای 28 مرداد سال 1332». فصلنامه‏ی شعرپژوهی (بوستان ادب)، شماره‏ی19، صص55-70.
تشکری، منوچهر.(1380). «نگرشی به زبان شعری اخوان­ثالث». فصلنامه‏ی پژوهشنامه­ی علوم انسانی، شماره‏ی31، صص39-50.
ترابی، ضیا‏الدین.(1379). «غنای موسیقایی شعر مهدی اخوان‏ثالث». ماهنامه‏ی گزارش، شماره‏ی115، صص82-84.
ثروت­ثمرین، فرزانه؛ اسماعیلی، محمدمهدی.(1391). «بررسی تطبیقی الگوی ساخت اسم و صفت مرکب در اشعار سپهری و اخوان­ثالث». فصلنامه‏ی مطالعات نقد ادبی، شماره‏ی26، صص55-84.
حسن‏زاده‏میرعلی، عبدالله؛ قنبری­عبدالملکی، رضا.(1391). «تحلیل ریخت‏شناسی روایت اسطوره‏ای کتیبه براساس نظریه‏ی ولادیمیر پراپ». فصلنامه‏ی پژوهش‏های زبان و ادبیات تطبیقی، شماره‏ی3، صص81-100.
_____________________________ .(1392). «تحلیل ریخت‏شناسیقصه شهر سنگستان». فصلنامه‏ی پژوهش‏های نقد ادبی و سبک‏شناسی، شماره‏ی13، صص67-92.
حسن‏لی، کاووس.(1386). گونه‏های نوآوری در شعر معاصر فارسی. تهران: ثالث.
حقوقی، محمد.(1370). شعر زمان ما. تهران: نگاه.
حیدری، حسن؛ صباغی، علی.(1390). «پرسش بلاغی در شعر مهدی اخوان‏ثالث». فصلنامه‏ی پژوهش‏های ادبی، شماره‏ی31و32، صص51-80.
خلج، رضا. (1388). «اخوان، شاعر واژه‏ساز». فصلنامه‏یرشد آموزش زبان و ادبیات فارسی، شماره‏ی3، صص40-45.
خلج، رضا؛ پارسا، احمد.(1395). «بررسی تحلیلی تشبیهات سیاه در سروده‏های مهدی اخوان‏ثالث».  فصلنامه‏ی شعرپژوهی(بوستان ادب)، شماره‏ی1، صص87-110.
دستغیب، عبدالعلی. (1373). نگاهی به مهدی‏اخوان‏ثالث. تهران: مروارید.
رحیمیان، جلال؛ بتولی­آرانی، عباس.(1381). «منظورشناسی جمله‏های پرسشی در اشعار اخوان‏ثالث». علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، شماره‏ی1، صص42-55.
روزبه، محمدرضا.(1381). ادبیات معاصر ایران (شعر). تهران: روزگار.
زرقانی، سیدمهدی.(1387). «آمیزش شعر و داستان در آثار اخوان­ثالث». مجله‏ی شعر، شماره‏ی27، صص72-79.
________ .(1391). چشم‏انداز شعر معاصر ایران. تهران: ثالث.
شادروی­منش، محمد؛ برامکی، اعظم.(1391). «شگردهای روایت در شعرهای روایی مهدی اخوان‏ثالث». مجله‏ی ادب فارسی، شماره‏ی10، صص83-102.
شریف‏نیا، فردین.(1393). «بی‏برگی باغ من: بررسی و رمزگشایی در شعر باغ من اخوان‏ثالث». فصلنامه‏ی رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره‏ی111، صص47-50.
شریفیان، مهدی؛ علی‏عراقی، فتانه.(1387). «جنبه‏های بلاغی در شعر مهدی اخوان­ثالث». فصلنامه‏ی زبان و ادبیات فارسی، شماره­ی13، صص55-70.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا.(1380). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. تهران: سخن.
_______________.(1391). حالات و مقامات م. امید. تهران: سخن.
شمس­لنگرودی، محمد.(1370الف). «اخوان از آغاز تا امروز». در: ناگه غروب کدامین ستاره (یادنامه­ی مهدی اخوان‏ثالث)؛ ویراسته‏ی محمد قاسم‏زاده و سحر دریایی، صص 249-421، تهران: بزرگمهر.
______________.(1370ب). تاریخ تحلیلی شعر نو. تهران: مرکز.
صهبا، فروغ.(1384الف). «برجسته‏سازی واژه و ترکیب در شعر اخوان». پژوهشنامه­ی علوم انسانی، شماره‏ی 45و46، صص147-162.
ـــــــــــ. (1384ب). «کهن‏گرایی واژگانی در شعر اخوان». دو فصلنامه‏ی پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره‏ی 5، صص41-64.
طغیانی، اسحاق؛ صادقیان، سمیه.(1390). «هنجارگریزی در مجموعه‏ی شعر از این اوستا». پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره‏ی1، صص61-79.
طهماسبی، طغرل.(1389). «باستان‏گرایی در شعر اخوان». فصلنامه‏ی کتاب ماه ادبیات، شماره­ی 153، صص16-21.
عبدالله‏زاده­برزو، راحله.(1390). «فراهنجاری‏های دستوری در شعر اخوان و شاملو». فصلنامه‏ی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد، شماره‏ی29، صص115-137.
عرب، عباس؛ نقی‏پور، معصومه.(1391). «رمزگشایی واژه‏ی شب در سروده‏های عبدالوهاب البیاتی و مهدی اخوان‏ثالث». کاوش‏نامه‏ی ادبیات تطبیقی، شماره‏ی6، صص91-104.
عمرا‏ن‏پور، محمدرضا.(1384). «ساخت‏های کهن‏گرا در شعر اخوان». دو فصلنامه‏ی نثرپژوهی ادب فارسی(ادب و زبان)، شماره‏ی23، صص99-124.
عمران‏پور، محمد؛ صهبا، فروغ.(1388). «همسان‏سازی و کارکرد زیبایی‏شناختی آن در اشعار اخوان». دو فصلنامه‏ی پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره‏ی13، صص107-136.
فرضی، حمیدرضا.(1391). «نقد کهن‏الگویی قصه شهر سنگستان». ادبیات عرفانی و اسطوره‏شناختی، شماره‏ی28، صص179-211.
فولادوند، عزت‏الله.(1386). «غبار قرن‏ها زبان و ادبیات فارسی، شکست و دلمردگی در آیینه‏ی اساطیر شعر اخوان­ثالث». ماهنامه‏ی حافظ، شماره­ی44، ‏صص 25-30.
قاسم‏زاده، مسعود؛ دریایی، سحر. (1370). ناگه غروب کدامین ستاره: یادنامه‏ی مهدی اخوان­ثالث(م. امید). تهران: بزرگمهر.
قنبری­عبدالملکی، رضا. (1391). «تحلیل روایت‏شناسانه‏ی شعر کتیبه اخوان‏ثالث»، ماهنامه‏ی حافظ، شماره‏ی94، صص51-53.  
قوام، ابوالقاسم؛ سنچولی، احمد.(1389). «مجاز مرسل و پیوند آن با ابهام در شعر نیما، اخوان، سپهری و فروغ فرخزاد». مجله‏ی جستارهای ادبی، شماره‏ی169، صص111-128.
کاخی، مرتضی.(1391). «باغ بی‏برگی». یادنامه‏ی مهدی اخوان ثالث، تهران: زمستان.
کردبچه، لیلا.(1393). «ایجاز و حذف در شعر معاصر با تکیه بر اشعار نیما یوشیج، احمد شاملو، مهدی اخوان‏ثالث، سهراب سپهری و یدالله رویایی». فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره‏ی34، صص121-144.
کریمی، فرزاد؛ غلامحسین‏زاده، غلامحسین.(1391). «سبک‏شناسی روایت در شعر اخوان‏ثالث». دو فصلنامه‏ی کاوش‏نامه زبان و ادبیات‏فارسی، شماره‏ی 24، صص43-72.
کیانی­شاهوندی، یعقوب؛ رضایی، عبدالله.(1392). «هنرسازه‏های زبانی سروده‏های م.امید، مطالعه‏ی موردی آخر شاهنامه». فصلنامه‏ی پژوهش‏های نقد ادبی و سبک‏شناسی، شماره‏ی11، صص171-194.
ماهیار، عباس؛ شاه‏مرادیان، کامران.(1389). «نگاهی به سبک اشعار نیمایی مهدی اخوان‏ثالث و تحولات عروضی آن». سبک‏شناسی نظم و نثر (بهار ادب)، شماره‏ی2،صص183-198.
محمدی‏آملی، محمدرضا. (1380). آواز چگور (زندگی و شعر مهدی اخوان­ثالث). تهران: ثالث.
محمدی، محمدرضا.(1371). «زیبایی‏شناسی قافیه در اشعار اخوان ثالث». مجله‏ی کلک، شماره‏ی 30، صص164-175.
مدرسی، فاطمه؛ احمدوند، مهدی.(1384). «آشنایی‏زدایی و هنجارگریزی در اشعار نیمایی اخوان­ثالث». دو فصلنامه‏ی علامه، شماره‏ی 6، صص199-228.
فاطمه مدرسی؛ ریحانی‏نیا، پیمان. (1391). «بررسی کهن‏الگوی سایه در اشعار مهدی اخوان ثالث»، فصلنامه‏ی ادبیات پارسی معاصر، شماره‏ی 3، صص113-137.
مرادی، محمدهادی؛ عیدرویانی، جواد.(1390). «میراث‏گرایی در شعر مهدی اخوان‏ثالث و امل دنقل». پژوهش‏های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، شماره‏ی 1، صص 27-50.
مرتضوی، جمال‏الدین؛ شوقی، زیبا.(1386). «نمادپردازی در شعر مهدی اخوان­ثالث». فصلنامه‏ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهرکرد، شماره‏ی 18و19، صص181-194.
سیدجمال­الدین مرتضوی.( 1388). «فرایند روایت در شعر اخوان». فصلنامه‏ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهرکرد، شماره‏ی 14و 15، صص187-196.
مسرت، حسین.(1396). میراث نیاکان، یادنامه‏ی مهدی اخوان­ثالث. یزد: اندیشمندان یزد.
مشرف، مریم.(1387). «طعن یا آیرونی در آثار مهدی اخوان‏ثالث». فصلنامه‏ی جستارهای ادبی، شماره­ی 161، صص149-166.
مصفا، مظاهر؛ جمالی، منصور.(1389). «جایگاه زبان کهن در شعر اخوان». مجله‏ی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، شماره‏ی 25، صص 101-117.
معروف، یحیی؛ ویسی، روشنک.(1391). «بررسی تطبیقی مفهوم نمادین باران در شعر سیاب و اخوان­ثالث». دوفصلنامه‏ی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره‏ی 7، صص175-193.
موسوی، کاظم.(1382). «تجلی قرآن و حدیث در اشعار مهدی اخوان‏ثالث». ماهنامه‏ی کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره­ی73، صص46-53.
میزبان، جواد.(1382). از زلال آب و آیینه، تأملی در شعر مهدی اخوان­ثالث (م. امید). تهران: پایه.
ناظمیان، رضا.(1386). «در انتظار گودو بررسی تحلیلی مفهوم منجی نجات‏بخش در شعر اخوان‏ثالث البیاتی و نزارقبانی». فصلنامه‏ی لسان مبین، شماره‏ی2، صص243-256.
هاتفی­اردکانی، غلامرضا.(1392). «کاربرد ترکیبات و اصطلاحات عامیانه در شعر مهدی اخوان‏ثالث». فصلنامه‏ی رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره‏ی 108. صص 56-58.
یاحقی، محمدجعفر.(1378). جویبار لحظه‏ها. تهران: جامی.
یعقوبی، علی­سرور.(1388). «هماهنگی و هدفمندی تصویر در شعر مهدی اخوان‏ثالث». فصلنامه‏ی اندیشه‏های ادبی، دوره‏ی 1، شماره‏ی 2، صص69-84.
یوسفی، غلامحسین.(1369). چشمه‏ی روشن. تهران: بزرگمهر.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار