تحلیل و بررسی «قصه نخجیران» و «پادشاه جهودی که نصرانیان را می‌کشت» در مثنوی معنوی و پیوند آن‌ با نبوّت عامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

10.22099/jba.2023.45134.4324

چکیده

نوشته‌ی حاضر در پی نشان ‌دادن مؤلفه‌هایی است که درون‌مایه‌ی قصه‌ی پادشاه جهودِ نصرانی‌کش و نیز حکایت نخجیران را با مبانی نبوّت عامه پیوند می‌زند. قهرمان قصه در داستان پادشاه جهود، کودکی است که وی را در آتش افکنده‌اند و بی‌آنکه شعله‌ی آتش بر او کارگر افتد، دیگران را به تمکین ‌نکردن در برابر بت و استقبال از آتش فرامی‌خواند. در داستان نخجیران نیز خرگوشی پیمان ظالمانه‌ی شیر و نخجیران را زیر پا می‌نهد و تن نمی‌دهد که طعمه‌ی شیر شود و سرانجام شیر را با ترفندی به چاه می‌افکند. با نگاهی به سرگذشت شماری از پیامبران که در قرآن کریم انعکاس یافته ‌است، همانندی و همسویی اجزا و اهداف این دو حکایت با سوانح زندگی ایشان و چگونگی هدایت قوم و موانع پیش‌روی آنان فرادید می‌آید. توان درونی قهرمانان قصه در کنار ناتوانی بیرونی، پشتوانه‌ی الهی، از جان ‌گذشتگی، شکست دشمن و تحقق وعده‌ی حق، شهد پیروزی، نقش قضاوقدر، سبب‌سازی و سبب‌سوزی خداوند و واکنش جبّاران و مردم عادت‌پرست ازجمله مواردی است که در دعوت انبیا و فرازوفرود این دو حکایت دیده می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Exploring and Analyzing "The Story of the Hunts" and ‎‎"The Story of the Jewish King Who Killed the Christians" in ‎Mowlana’s Mathnavi Ma'navi and Their Connection with ‎General Prophethood

نویسنده [English]

  • Najaf Jowkar
Prof in Persian Language and Literature of Shiraz Univeristy
چکیده [English]

The present article seeks to show the components that connect the content of the story of the Christian-killing Jewish king and the story of Nakhjiran with the foundations of popular prophecy.
The hero of the story in the story of the King of Judah is a child who was thrown into the fire and without the flame affecting him, he calls others not to obey the idol and welcome the fire. In the story of Nakhjiran, a rabbit violates the cruel agreement between the lion and Nakhjiran and refuses to be the prey of the lion and finally throws the milk into the well with a trick. Looking at the stories of some prophets that have been reflected in the Holy Quran; The similarity and alignment of the components and goals of these two stories with the tragedies of his life and how to guide the people and the obstacles in front of them can be seen.
The inner strength of the heroes of the story, along with the external weakness, divine support, death, the defeat of the enemy and the fulfillment of the promise of truth, the nectar of victory, the role of fate and destiny, the cause and burning of God and the reaction of the oppressors and habitual people, are among the things that are mentioned in the call of the prophets. And the ups and downs of these two stories can be seen.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Companions of Al-Okhdud
  • King of Jews
  • Mathnavi Manavi
  • general ‎prophethood
  • the hunts

مراجع

قرآن کریم. (1399).  ترجمه‌ی صالحی نجف‌آبادی، تهران: کویر.
نهج‌البلاغه. (1380). ترجمه‌ی محمّد دشتی، قم: چاپ بعثت.
اصفهانی، ابونعیم. (1412 ق.)  دلائل النبوة. به‌تحقیق محمّد رواس قلعه‌جی و عبدالبر عباس، بیروت: دارالنفائس.
بابایی، مهناز. (1399).  ساسانیان و اعراب. تهران: مروارید.
بی. ناس جان. (1375).  تاریخ جامع ادیان. ترجمه‌ی علی‌اصغر حکمت، تهران: علمی و فرهنگی.
بیهقی، ابوبکر احمدبن‌حسین. (1361).  دلائل النبوة. ترجمه‌ی محمود مهدوی ‌دامغانی، تهران: علمی و فرهنگی.
پیگولوسکایا، ن. و. (1372). اعراب حدود مرزهای روم شرقی و ایران در سده‌های چهارم- ششم میلادی.  ترجمه‌ی عنایت‌الله رضا، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه)
دریایی، تورج. (1400). ناگفته‌های امپراتوری ساسانیان. ترجمه‌ی آهنگ حقانی، محمود فاضلی بیرجندی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
رامیار، محمود. (1371). در آستانه‌ی سالزاد پیامبر (ص). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
سجادی، سیّدعلی‌محمّد. (1386). مثنوی معنوی از نگاهی دیگر. تهران: مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه.
سلیمانی‌اردستانی، عبدالرحیم. (1395). یهودیّت. قم: طه.
_________________. (بی‌تا). مسیحیّت. قم: انجمن معارف اسلامی ایران.
صفوی، سیّدسلمان. (1388). ساختار معنایی مثنوی معنوی. ترجمه‌ی مهوش‌السّادات علوی، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
طباطبایی، سیّدمحمّدحسین. (1363). تفسیرالمیزان. ترجمه‌ی سیّدمحمّدباقر موسوی همدانی، تهران: نشر فرهنگی رجاء.
عطار نیشابوری، فریدالدین. (1383). منطق‌الطیر. تهران: سخن.
فروزان‌فر، بدیع‌الزّمان. (1362). مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی. تهران: امیرکبیر.
کریستن‌سن، آرتور. (1375). ایران در زمان ساسانیان. ترجمه‌ی رشید یاسمی، تهران: دنیای کتاب.
کونگ، هانس. (1384). تاریخ کلیسای کاتولیک. ترجمه‌ی حسن قنبری، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
مسعودی، ابوالحسن علی‌بن‌حسین. (1370). مروج‌الذهب. ترجمه‌ی ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی.
مولوی، جلال‌الدین محمّد. (1373). مثنوی معنوی. به کوشش توفیق سبحانی، تهران: سازمان ارشاد اسلامی.
نصرالله منشی، ابوالمعالی. (1361). کلیله و دمنه. به‌تصحیح و توضیح مجتبی مینوی طهرانی، تهران: دانشگاه تهران.
نولدکه، تئودور. (1388). تاریخ ایرانیان و عرب‌ها در زمان ساسانیان. ترجمه‌ی عباس زریاب‌خویی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
نیشابوری، ابواسحاق. (1382). قصص الانبیاء. به‌تصحیح حبیب یغمایی، تهران: علمی و فرهنگی.
نیشابوری، ابوبکر عتیق مشهور به سورآبادی. (1375). قصص قرآن مجید. به‌تصحیح یحیی مهدوی، تهران: خوارزمی.
ویل دورانت. (1380). تاریخ تمدن. ج 3 (قیصر و مسیح)، ترجمه‌ی حمید عنایت، پرویز داریوشی و علی‌اصغر سروش، تهران: علمی و فرهنگی.
همدانی، ربیع‌الدین اسحاق بن محمّد. (1377). سیرت رسول‌الله. به تصحیح اصغر مهدوی، تهران: خوارزمی.
همدانی، قاضی عبدالجبّار بن احمد. (بی‌تا). تثبیت دلائل النبوة. به‌تحقیق عبدالکریم عثمان، قاهره: دارالمصطفی.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار