بررسی استعارۀ فضایی و طرحواره‌های تصویری در غزل‌های حسین منزوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان

10.22099/jba.2023.45136.4322

چکیده

معنی‌شناسی شناختی با مطالعه‌ی معنی به چگونگی عملکرد ذهن و تجربه‌ی انسان در درک مفاهیم ازطریق زبان دست می‌یابد. چکیده‌ی کلام این رویکرد این است که استعاره امری صرفاً زبانی نیست، خاستگاه اصلی استعاره ذهن است؛ اما برای پیدایش و ظهور خود، به بسترهای مناسب زبانی، فرهنگی و اجتماعی نیاز دارد و رابطه‌ی استعاره با ذهن، اجتماع و فرهنگ‌، رابطه‌ای دوسویه است. استعاره‌ها کمک می‌کنند تا حوزه‌های انتزاعی بر اساس حوزه‌های عینی‌ درک ‌شوند. طرح‌واره‌های تصویری ازجمله ساخت‌های مفهومی هستند که در این حوزه به آن توجه شده ‌است و با زیربنایی استعاری ساخته می‌شوند تا به‌منزله‌ی پلی برای ارتباط میان تجربه‌های فیزیکی ما با حوزه‌های شناختی پیچیده‌تر محسوب ‌شوند و به درک مفاهیمی کمک کنند که به‌لحاظ جوهری حجم ناپذیرند. جستار حاضر می‌کوشد با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به نظریه‌ی معنی‌‌شناسان شناختی به تحلیل استعاره‌های فضایی و طرح‌واره‌های حجمی، حرکتی و قدرتی در غزل‌های حسین منزوی بپردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که منزوی برای تجسم مفاهیمی چون عشق، تردید، آرزو، بغض، غم، طاقت، شادی، جنون و... از طرح‌واره‌های تصویری استفاده کرده‌ و تجسّم‌ این مفاهیم، نقشی اساسی در قدرت عاطفی غزل وی، تمایز تخیل و محتوای آن داشته ‌است. استعاره‌های مفهومی او نشان می‌دهند که عشق، جنون، مستی، شرم و مهربانی در دنیای ذهنی شاعر و در فرهنگ زیسته‌ی او جایگاه والایی دارند، عشق از قدرتمندترین اندیشه‌ی او و مسلّط بر همه‌چیز است و بعد از عشق، تفرقه، تقدیر و غم ازنظر قدرتی در سطح بالایی قرارگرفته‌اند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating spatial metaphor and image schemas in Hossein Monzaovi's sonnets

نویسندگان [English]

  • hosna mohammadzade 1
  • Amir Hossein Madani 2
1 PhD student in Persian language and literature, Kashan University
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, kashan University
چکیده [English]

Cognitive semantics reaches how the mind works and human experience in understanding concepts through language by studies the meaning. The summary of this approach is that metaphor is not just a linguistic issue; the main origin of metaphor is the mind, but for its emergence, it needs appropriate linguistic, cultural, and social contexts, and the relationship between metaphor and mind, society, and culture is a two-way relationship. Metaphors help abstract areas to be understood based on objective areas. Image schemas are among the conceptual structures that have been paid attention to in this field and are made with a metaphorical foundation to be considered as a bridge for the relation between our physical experiences and more complex cognitive domains and help to understand concepts that are essentially immeasurable. The present study has aimed to analyze the spatial metaphors and volume, movement and power schemas in the sonnets of "Hossein Monzavi" using the descriptive-analytical method and referring to the theory of cognitive semanticists. The findings of the study show that Monzavi used image schemas to visualize concepts such as: love, doubt, desire, hatred, sadness, endurance, happiness, madness. His conceptual metaphors show that love, madness, drunkenness, shame and kindness have a high place in the poet's mental world and in his lived culture; Love is one of the powerful forces in his thought and dominates everything, and after love, division, fate and sadness are at a high level in terms of power.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spatial metaphor
  • Hossein Monzavi
  • image schema
  • cognitive semantics

مراجع

آر. آل. برت. (1379). تخیل. ترجمه‌ی مسعود جعفری جزی، تهران: مرکز.
اسمعلی‌پور، مریم. (1395). «استعاره‌ی شناختی نور در اشعار حسین منزوی». پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، شماره‌ی 26، صص33-67.
بیابانی، احمدرضا؛ طالبیان، یحیی. (1391). «بررسی استعاره‌ جهت‌گیرانه و طرحواره‌های تصویری در شعر شاملو». پژوهشنامه‌ی نقد ادبی، دوره‌ی1، شماره‌ی1، صص99-126.
تجلیل، جلیل. (1369). معانی و بیان. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حسن‌لی، کاووس. (1383). گونه‌های نوآوری در شعر معاصر ایران. تهران: ثالث.
راسخ مهند، محمد. (1390). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی. تهران: سمت.
زرقانی، سیدمهدی و همکاران. (1392). «تحلیل شناختی استعاره‌های عشق در غزلیات سنایی». جستارهای ادبی، شماره‌ی 183، صص1-30.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1375). صورخیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
صفوی، کورش. (1384). فرهنگ توصیفی معنی‌شناسی. تهران: فرهنگ معاصر.
ـــــــــــــــ (1387). درآمدی بر معنی‌شناسی. تهران: سوره‌ مهر.
عبدالهی، نرگس و همکاران. (1399). «بررسی تطبیقی ساختار تصویرهای شعری حسین منزوی و محمدعلی بهمنی». زیبایی‌شناسی ادبی، دوره‌ی ۱۱، شماره‌ی 46، صص 185-218.
فتوحی، محمود. (1390). سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. تهران: سخن.
کزازی، جلال‌الدین. (1368). بیان: زیباشناسی سخن پارسی. ج1، تهران: مرکز.
کوچش، زولتان. (1396). استعاره‌ها از کجا می‌آیند؟ (شناخت بافت در استعاره). ترجمه‌ی جهانشاه میرزابیگی، تهران: آگاه.
گلفام، ارسلان؛ یوسفی‌راد، فاطمه. (1381). «زبان‌شناسی شناختی و استعاره». تازه‌های علوم شناختی، سال 4، شماره‌ی 3، صص59-64.
لوریا، اسکندر رومانویچ. (1391). زبان و شناخت. ترجمه‌ی حبیب‌الله قاسم‌زاده، تهران: ارجمند.
لیکاف، جورج؛ جانسون، مارک. (1397). استعاره‌هایی که با آن زندگی می‌کنیم به پیوست مقاله‌ی نظریه معاصر استعاره. ترجمه‌ی جهانشاه میرزابیگی، تهران: آگاه.
محمّدزاده، حسنا؛ شجری، رضا. (1401). «فراهنجاری‌های دستوری و شگردهای بلاغی پرکاربرد در غزل‌های نیستانی، بهمنی و منزوی». پژوهش‌های دستوری و بلاغی، دوره‌ی 12، شماره‌ی 22، صص 80-100.
مدرسی، فاطمه؛ کاظم‌زاده، رقیه. (1388). «تصویر و شیوه‌های توصیف در غزل نو با تکیه بر اشعار سیمین بهبهانی، حسین منزوی و محمدعلی بهمنی».  ادبیات فارسی، سال ۵، شماره‌ی 14، صص23-46.
مرتضوی، سیّدجمال‌الدین؛ نجفی بهزادی، سجاد. (1390). «بررسی و مقایسه‌ی صورخیال در شعر حسین منزوی و قیصر امین‌پور». زبان و ادبیات فارسی، سال 19، شماره‌ی 70، صص 167-196.
منزوی، حسین. (1384). با عشق در حوالی فاجعه. تهران: پاژنگ.
ــــــــــــــ (1389) مجموعه اشعار. به کوشش محمد فتحی، تهران: نگاه.
موسوی، سیّداصغر؛ سیّدی، سیّدحسین. (1397). «تصویر رمانتیک در شعر حسین منزوی و بدر شاکر السیّاب». ادبیات تطبیقی، سال10، شماره‌ی 18، صص 223-243.
هاوکس، ترنس. (1377). استعاره. ترجمه‌ی فرزانه طاهری، تهران: مرکز.
همایی، جلال‌الدین. (1361). فنون بلاغت و صناعات ادبی. ج2، تهران: توس.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار