بررسی انتقادی برخی گزینش‌ها و پیشنهادهای فروزانفر در متن مصحح کلیات شمس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموختة دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان و مجری طرح پسادکترای کرسی مولوی پژوهی وابسته به صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور

10.22099/jba.2023.44569.4279

چکیده

غزلیات شمس اثر گرانسگ مولانا بی‌شک یکی از بی‌بدیل‌ترین آثار عرفانی جهان است که برخلاف مثنوی جایگاه پژوهشی خود را آنگونه که بایسته است درنیافته‌است. پس از طبع فروزانفر اصولاً پژوهش‌ها و آثاری که به لحاظ متنی بر روی این اثر صورت گرفت، از دل آن برگرفته‌شد. اگر هم تصحیحی صورت گرفت، به هیچ وجه هم‌بالای اثر مصحح فروزانفر نشد. اثری که گویا با بررسی نسخ بیشتر و تبارشناسی آن‌ها نیاز به پژوهش‌های گسترده‌تری دارد تا طبعی شایستة آن ارائه گردد. تصحیح فروزانفر علی‌رغم اینکه یکی از بی‌نظیرترین نمونه‌های تصحیح در ادب فارسی است و محصول کاری تقریباً جمعی است اما خالی از ایراداتی نیست. ایرادات این تصحیح جدای از بحث نسخه‌شناختی و چگونگی بهره‌وری از نسخ (روش تصحیح) در دو دسته می‌گنجد؛ دستة اول معطوف به گزینش‌های فروزانفر است. بی‌توجهی فروزانفر به برخی از زیرساخت‌های مضمون‌ساز مثل زیرساخت‌های روایی و تصویری باعث گزینش‌های غلط در برخی از موارد گردیده‌است.‌ از قضا گزینش غلط معنای بیت را نیز فاسد و مهمل گردانیده‌است. توجه به نسخه بدل‌ها وجوهی را پیش رو می‌گذارد که با توجه به بررسی‌های جانبی اصالتی بیشتر نسبت به وجه مورد گزینش فروزانفر دارد و معنا و فضای بیت را ایضاح می‌بخشد. در برخی موارد نیز فروزانفر مواردی را که مشخصاً مهمل و سقیم هست، با نشانة «ظ» که گویا حدس ایشان است، پانوشت گردانیده‌است که شایستة بررسی است. دستة دوم ایرادات که در نگاه اول ایرادات تصحیحی می‌نماید، در حالی که بیشتر مطبعی و حتی نگارشی است و چندان محل توجه این پژوهش نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A review and suggestion of several selections in the publication of Shams Forouzanfar's lyric poems

نویسنده [English]

  • Amir Soltan Mohammadi
Isfahan University
چکیده [English]

Ghazaliyat Shams is one of the valuable works of Rumi along with Masnavi. Research on Shams lyric poems is much less than Masnavi and not in its proper place. After Forouzanfar's publication of Shams lyric poems, research works should be taken from the text of this publication and if another edition was done, it would not be enough to research and correct Forouzanfar at all. Ghazaliyat Shams is a work that needs more copies and more extensive research to provide a better edition. Forouzanfar correction although one of the best examples of research in this field, is not without its drawbacks. The drawbacks of this edition, apart from the discussion of typography and how to use them, fall into two categories: The first category is related to Forouzanfar's choices, which sometimes ignore the artistic and narrative infrastructures and cause wrong choices. This negligence and wrong choice has naturally damaged the meaning of the bit as well. Paying attention to some versions of exchanges and infrastructures will make a better choice. The second category is related to the problems that seem to be most of the printing defects that have been done in the printing house and have entered the text.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Generalities of Shams
  • correction
  • Forouzanfar
  • image
  • narrative texts