تجلّی آوای مرغان به مثابه عنصر بلاغی و بوطیقایی در منتخب شعر پارسی بر مبنای نظریة زائوم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد خمینی‌شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، خمینی‌شهر، اصفهان، ایران

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان ‏‎ ‎

10.22099/jba.2023.47312.4394

چکیده

آفرینش صورخیال آوای مرغان (ایماژ) در ادب فارسی به سه صورت تجلی ‌یافته‌ است: اول ازطریق جاندارپنداری و نهادن کلام به زبان مرغان، دوم ازطریق حسی که صدای پرندگان به شاعر یا نویسنده می‌دهد و سوم بازتاب عینی صدای پرنده به‌عنوان یک عبارت کامل که این عبارت می‌تواند تقلید صدای مرغان یا تشابهی میان کلام انسانی و آواز پرنده باشد. دو وجه اخیر را می‌توان به‌عنوان صورت‌های بلاغی پوئتیک (بوطیقا) و رتوریکی آوای مرغان در نظر گرفت و به همین دلیل آن‌ها را برمبنای نظریه‌ی بلاغی فرمالیسم زائوم یا همان زبان فرامعنا تحلیل کرد. ازسوی‌دیگر نظریه‌ی گاستون باشلار که مبتنی بر تخیّل فشارسنجی (پنوماتیک صدا) است، می‌تواند راهنمای تحلیل ایماژیک آوای مرغان قرار گیرد. تحلیل پنوماتیک ذهنی آواز مرغان، بین فشارسنجی ذهنی صدای پرفشار کلاغ و آوای چهچهه‌‌ی کم‌فشار بلبل و نوای زیر چکاوک که برمبنای آن صور خیال مختلفی خلق می‌شود، تفاوت قائل است. این مقاله به تحلیل بلاغت آوای مرغان مبتنی بر مبانی بلاغت سنتی و بنیان‌های بلاغت جدید و مفهوم زائوم در نظریه‌ی بلاغی فرمالیسم‌ها پرداخته ‌است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Manifestation of Birds’ Song ‎ as a Rhetorical and Poetic Element in Selected Persian ‎Poetry Based on the Theory of Zaum

نویسندگان [English]

  • Roya Bahadorani Baghbadorani 1
  • Mohsen Mohammadi fesharaki 2
1 Department of Persian Language and Literature, Khomeinishar Branch, Islamic Azad University, KhomeiniShahr/Isfahan, Iran
2 Associate prof of Persian Language and Literature , university of Isfahan , Isfahan , Iran
چکیده [English]

From the very beginning, poetic imagery with birds has been very common in all types of Persian literature. Owing to the significance of birds in Iranian mythology; religious beliefs; and Quranic stories; poets have given special importance to birds and their imaginative representations, describing their movements, shapes, flights, and songs. The present study is an attempt to investigate the imagery of the birds’ song, which is taken into consideration due to its various reflections in Persian literature. The song of birds has been manifested in three forms in literary works. First: through putting clear words in the mouth of the bird, which is an example of personification. Second, through the feeling of happiness or sadness that the birds’ song gives a poet or writer. And finally, through the reflection of the poet's perception of the birds’ song in the form of meaningless phrases that are recorded with letters and sounds in every language, such as the owl's cuckoo. The third type can be investigated using Zaum's theory or formalism beyond the meaning since in this type, a meaningless expressions replace the words. Moreover, the idea of the economy of breathing in the airy imagination of Gaston Bachlar has been taken into consideration.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The image of the sound of birds
  • Imaginary barometry
  • Bachelor
  • ‎poetic
  • rhetorical
  • zaum.‎

مراجع

ارلیش، ویکتور. (1402). فرمالیسم روسی. ترجمه‌ی مسعود ‌شیربچه، تهران: نقش‌جهان.
اسفندیاری، علی. (1373). مجموعه کامل اشعار. تدوین سیروس، تهران: نگاه‌.
اسماعیلی، یاسین. (1396). «بررسی تعاریف و شکل‌‌های واژه بوطیقا». نقد کتاب  ادبیات و هنر، سال 3، شماره‌ی 12، صص269-276.
باشلار، گاستون. (1400الف). هوا و رؤیا‌ها. ترجمه‌ی مسعود‌شیربچّه، معظّم ‌وطن‌خواه، تهران: نقش‌جهان.
ـــــــــــــــ. (1400ب). آب و رؤیا‌ها: ترجمه‌ی مسعود‌ شیربچّه، معظّم‌ وطن‌خواه، تهران: نقش‌جهان.
براهنی، رضا. (1391). خطاب به پروانه‌ها. تهران: مرکز.
برتلس، یوگنی ادوارد بریچ. (1356). تصوف و ادبیات تصوف. ترجمه‌ی‌ سیروس ایزدی، تهران: امیرکبیر.
بقلی شیرازی، ابو‌محمدبن ابو‌نصربن روزبهان. (1360).  شرح شطحیات. تصحیح و مقدمه از هانری کرین، تهران: طهوری.
بیابانی، احمدرضا و همکاران. (1395). «بررسی کارکردهای نام آوا در هشت کتاب سپهری». دانشگاه ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه باهنر کرمان، دوره‌ی 19، شماره‌ی9، صص29-47.
تقی، شکوفه. (1387). دو بال خرد (عرفان و فلسفه در رساله‌الطیر، ابن سینا). تهران: مرکز.
تئودوروف، تزوتان. (1388). نظریه‌‌ی ادبیات (متن‌هایی از فرمالیست‌های روسی). ترجمه‌ی عاطفه طاهایی، تهران: اختران.
توللی، فریدون. (1376). شعله‌های کبود. تهران: سخن.
حسن‌لی، کاووس؛ اکبری، ابراهیم. (1386). «دوگانگی نگاه شاملو و سپهری به پدیده‌ای مشترک(پرنده-کلاغ)». پژوهش‌های ادب عرفانی دانشگاه اصفهان، دوره‌ی 1، شماره‌ی 2‌، صص67-82.‌
حافظ، شمس‌الدین محمد. (1397). دیوان. به‌کوشش خلیل خطیب‌رهبر، تهران: صفی‌علیشاه.
حیدری، حسن؛ رحیمی، یدالله.  (1393). «زائوم در غزلیات شمس». عرفانیات در ادب فارسی، دوره‌ی 5، شماره‌ی 3، صص27-46.
داد، سیما. (1400).  فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
دلاشو، لوفلر. (1366). زبان رمزی قصه‌های پریوار. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: طوس.
ستاری، جلال. (1381). پژوهش در قصه سلیمان و بلقیس. تهران: مرکز.
سعدی، مشرف‌الدین. (1376). کلیات. به‌اهتمام محمدعلی فروغی، تهران: امیرکبیر.
سنایی، ابوالمجدمجدودبن‌آدم. (1362). دیوان سنایی‌غزنوی. به‌اهتمام محمد‌تقی  مدرس‌رضوی، تهران: سنایی.
شاملو، احمد. (1377). از هوا و آینه‌ها. تهران: نگاه. 
شاه‌نعمت‌الله ولی، امیر نورالدین. (1372).  دیوان. به‌کوشش و حواشی م. درویشی، مقدمه‌ی سعید نفیسی، بی‌جا: کتاب فروشی محمدعلی.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1376). هزاره‌دوم آهوی کوهی (پنج دفتر شعر). تهران: سخن.
ــــــــــــــــــــــــ (1391). رستاخیز کلمات. تهران: سخن.
شفیعیون، سعید. (1390). «شعربی‌معنا در ادبیات فارسی وانگلیسی (بررسی و مقایسه تزریق و چاراندرچا)». نقد ادبی، سال 4، شماره‌‌ی 15، صص165-186.
شیمل، آنه ماری. (1367). شکوه شمس. ترجمه‌‌ی حسن لاهوتی و مقدمه‌ی سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران: علمی و فرهنگی.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1343). ترجمه فن شعرارسطو، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
عزیزی، احمد. (1375). کفش‌های مکاشفه. تهران: بین‌المللی المهدی.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد. (1341). دیوان. به‌اهتمام و تصحیح تقی تفضلی، تهران: علمی و فرهنگی.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1371). منطق الطیر. به‌اهتمام و تصحیح سیدصادق گوهرین، تهران: علمی و فرهنگی.
علیپور، پوران (صدیقه).  (1394 ). «اثر ادبی در رخداد پیشامتن وپسامتن». پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ۶، شماره‌ی 1‌، صص 185-266‌.
فتوحی، مهدی. (1393). «موسیقی و آوا در شعر امروز ایران».
WWW.Tribunezamaneh-com/archive/88851.
فردوسی، ابوالقاسم. (1376). شاهنامه. ج6، به‌کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره. 
فیض‌کاشانی، محمدمحسن.(1372). دیوان. تصحیح محمد پیمان، مقدمه‌ی سیدمحمدعلی صفیر، تهران: سنایی.
کسایی‌مروزی، ابواسحاق. (1368). زندگی، اندیشه و شعر. محمد‌امین‌ریاحی، تهران: علمی.
مولوی، جلال الدین محمد. (1378). کلیات شمس تبریزی. به کوشش نظام‌الدین نوری، ج۲، تهران: زمره.
ـــــــــــــــــــــــــ (1379). مثنوی معنوی. مقدمه، تصحیح محمد استعلامی، تهران: مهارت.
نظری، محمد‌کاظم؛ رحیمی، مهدی. (1400). «زائوم در ادبیات عامه برمبنای ادبیات عامه تربت جام». فرهنگ وادبیات عامه، دوره‌ی 9، شماره‌ی 38، صص183-219.
نیک‌منش، مهدی. (1383). «نمود «نام‌آوا» در شعر نیما». زبان و ادبیات دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی مشهد، دوره‌ی 37، شماره‌ی3، صص 1-17.
وحشی‌بافقی، شمس‌الدین محمد. (1374). دیوان. مقدمه‌ی سعید نفیسی، حواشی و تعلیقات از م. درویش، تهران: جاویدان.
هدایت، صادق. (1381). خیام صادق. مقدمه و گردآورنده جهانگیر هدایت، تهران: چشمه.
همدانی، باباطاهر. (1346). دیوان باباطاهر. تصحیح وحید دستگردی، تهران: ابن‌سینا.
Erlich.Victor. (1980). Russian Formalism, Nitherlands.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار