تأثیر جنسیت بر رفتارهای سوگواری در مرثیه‌های شخصی فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران، بناب

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران

10.22099/jba.2023.47274.4387

چکیده

سوگ‌سروده‌های شخصی در میان گونه‌های غنایی، بسیار به حسیّات طبیعی و عواطف راستین انسانی نزدیک است. ظهور فردیت شاعر در مرثیه‌های شخصی، امکان مطالعات روان‌شناختی/ مؤلف‌محور را در این گونه‌ی ادبی فراهم کرده است. مسئله‌ی اصلی این تحقیق میان‌رشته‌ای، سنجش اثرگذاری متغیّر جنسیت بر رفتارهای سوگواری در مرثیه‌های شخصی شاعران زن و مرد است. برای انجام پژوهش از روش تحقیق ترکیبی (توصیفی- تحلیل قیاسی- آماری) استفاده شده. جامعه­ی آماری تحقیق، شامل مراثی شخصی (سوگ همسر/ معشوق- فرزند) از هفت شاعر مرد و هفت شاعر زن (درمجموع 16 مرثیه) است که این نتایج به دست آمد: زنان در رثای فرزندانشان بیشتر واکنش‌های عاطفی و فیزیکی از خود نشان می‌دهند؛ واکنش‌های ارتباطی و معنوی کمتر در این دسته مرثیه‌های زنان وجود دارد. مردان در سوگ فرزندانشان، واکنش‌های احساسی و فیزیکی به‌میزان فراوان، اما متفاوت‌تر و کمتر نسبت به زنان بازتاب می‌دهند؛ همچنین مردان واکنش‌های معنوی، ارتباطی و رفتاری بیشتری انعکاس داده‌اند، به‌گونه‌ای که خشم، آمریت و روی‌گردانی از ارزش‌ها با جلوه‌ای برون‌گرایانه و فرادستانه در مراثی مردان قابل‌توجه است. زنان و مردان در سوگ همسر، واکنش‌های فیزیکی و احساسی کمتر و درعوض واکنش‌های معنوی بیشتری نشان می‌دهند. این امر از بار عاطفی و فردیت بازتاب‌یافته در مراثی سروده‌شده برای همسر در میان سوگ‌سروده‌های شاعران زن و مرد کاسته است. مطابق داده‌های پژوهش، هرچقدر بر میزان آزادی‌های اجتماعی و فرهنگی زنان افزوده شده، واکنش‌های معنوی و رفتاری در مراثی آنان نمود بیشتری یافته است؛ بنابراین می‌توان تفاوت رفتارهای سوگواری در سوگ‌سروده‌های شخصی را متأثر از متغیر/ عامل جنسیت به‌شمار آورد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Influence of Gender on Bereavement Behaviors In Persian Personal Elegies

نویسندگان [English]

  • zahra esmailiyan azari 1
  • Narges Oskouie 2
  • hoseyn dadashi 3
1 دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Bonab Branch, Islamic Azad University, Bonab, Iran
3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران
چکیده [English]

Among the factors affecting the quality of mourning, "Gender", as a cultural-social element, is important and worthy of study. It should be noted that the concept of gender is different from what is defined at the time of a person's birth and is classified as a social-identity category. Characteristics and behaviors change based on the reactions of each of the desired female/male groups, and after that, the person develops certain gendered behaviors. This causes a person to see the agency of his talent and capacity to initiate and guide his actions against reactions such as: the feeling of control, power and self-awareness under the domination of the ruling environment (ibid.: 45). What may seem normal in the daily lives of men and women is often the result of roles that the culture has produced and thus feels normal. Therefore, gender is more than a natural and innate factor, it is a cultural and social construct that can be discussed and analyzed as one of the internal stimuli or important controllers of various behaviors in human behavior. Women and men poets are the most lively human emotions and influences. They have displayed their loss and their life experience in the mourning process in their obituaries and poems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • gender
  • bereavement behavior
  • personal mourning
  • poet's individuality
  • ‎interdisciplinary studies.‎

مراجع

امامی، نصرالله. (1369). مرثیه­سرایی در ادبیات فارسی ایران. تهران: جهاد دانشگاهی.
بهبهانی، سیمین. (1382). مجموعه اشعار. تهران: نگاه.
پرویزی، لیلا. (1400). «رفتارشناسی و بررسی تطبیقی شباهت‌های نمایشی سوگواری در شاهنامه و قوم بختیاری». اولین همایش ملی تئاتر و ارتباط فرهنگی، شیراز، https://civilica.com/doc/1307761، صص 229-313.
تجن‌جاری، امین. (1396). بررسی کیفی فرایند سوگ در مادران شهدا. پایان‌نامه‌ی کارشناسی‌ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.
جهان‌ملک، خاتون. (1374) دیوان. تصحیح پوراندخت کاشانی‌راد و کامل احمدنژاد، تهران: زوار.
حجازی، بنفشه. (1396). زنان مؤدب تاریخ شعر و ادب زنان ایران زمین از آغاز تا 1320 شمسی. تهران: قصیده‌سرا.
حسن‌نیا، صادق. (1392). بررسی پیامدهای روانی و اجتماعی سوانح ترافیکی منجر به مرگ بر خانواده های بازمانده. پایان‌نامه‌ی کارشناسی‌ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.
خاقانی شروانی، افضل‌الدین بدیل بن علی. (1375). چامه‌ها و ترکیب‌بندها. تصحیح میرجلال‌الدین کزازی، تهران: مرکز.
خواجوی کرمانی، کمال‌الدین ابوالعطاء. (1374) دیوان. تصحیح سعید قانعی، تهران: بهزاد.
زندکریمی، انیسه. (1395). اثر بخشی روایت درمانی گروهی بر پذیرش سوگ داغدیدگان شهر تهران. پایان‌نامه‌ی کارشناسی‌ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.
سلمانیان، سحر. (‌1395). بررسی کیفی مؤلفه‌های شک و قطعیت بدنی در زنان معلول سانحه‌ای. پایان‌نامه‌ی کارشناسی‌ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.
سنایی غزنوی، ابوالجدود مجدود‌بن‌آدم. (1341). دیوان. تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: اتحاد.
شفیع‌آبادی، عبدالله. (1394). روش ها و فنون مشاوره (مصاحبه‌ی فردی). تهران: فکر نو.
شهریار، محمدحسین. (1389) دیوان. ج ۲، تهران: نگاه.
صحرایی، قاسم؛ کنجوری، احمد. (1394). «رفتارشناسی شخصیت‌های داستانک‌های عدل و دزد قالپاق نوشته‌ی صادق چوبک بر اساس نظریات روانشناسی اجتماعی». ادبیات پارسی معاصر، سال 5، شماره‌ی4، صص 61-80.
عماد خراسانی، سیدعماد‌الدین. (1362). دیوان اشعار. تهران: جاویدان.
غلامحسین‌زاده، غلامحسین؛ قاسم‌زاده، سیدعلی. (1389). «رفتارشناسی مکر و نیرنگ در جامعه‌ی استبدادی از نگاه مولانا». نثرپژوهی ادب فارسی (ادب و زبان)، سال 13، شماره‌ی 28، صص 157-182.
قائم‌مقامی، عالمتاج. (1374). دیوان ژاله. تصحیح احمد کرمی، تهران: ما.
مهدی‌پورعمرانی، روح‌الله. (1380). «رفتارشناسی شخصیت‌های «سکوت کیست»؟» پژوهشنامه‌ی ادبیات کودک و نوجوان، سال 7، شماره‌ی 25، صص 139-147.
ــــــــــــــــــــــــ. ‌(1384). «سلوک سوگ یا رفتارشناسی دو زن ایرانی  در مرگ فرزندان خود». آزما، سال 8، شماره‌ی 38، صص14-15.
نادری، حمید؛ بهجت‌پور، عبدالکریم. (1397). «نگرشی کاربردی به رفتارشناسی ملکه سبا در تعامل با مردم در تفسیر آیات 23 و 24 نمل». مطالعات تفسیری، دوره‌ی 9، شماره‌ی 35، صص 121-144.
ناصری، فرشته. (1398). «رفتارشناسی سالک در مصیبت‌نامه عطار بر اساس آزمایش رنگ ماکس لوشر». ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی (زبان و ادبیات فارسی)، دوره‌ی 15،  شماره‌ی 55، صص 227-258.
نظامی، الیاس‌بن‌یوسف. (1381). کلیات خمسه نظامی گنجوی. تصحیح وحید دستگردی، تهران: نگاه.
وثیق، منصوره. (1396). بانوان مرثیه‌سرا و شاعره‌های آیینی و عرفانی آذربایجان. سفیر اردهال.
هاتف اصفهانی، سیداحمد. (1375). دیوان. تصحیح اقبال آشتیانی، تهران: نوبهار.
یوسفی، سحر و همکاران. (1399). «انگاره‌ها، کنش‌ها و رفتارشناسی اژدها در قصّه‌های ایرانی».  مطالعات ایرانی، دوره‌ی 19، شماره‌ی 38، صص301-321.
Aldrich, H., & Kallivayalil, D .(2016). »Traumatic grief after homicide: intersections of individual & community loss.«  Journal of Illness, Crisis & Loss, 24(1), pp: 15-33.
Bui, E & et al. (2015). »The structured clinical interview for complicated grief: reliability, validity, & exploratory factor analysis«. Journal of Depress Anxiety, 32(7), pp: 485-492.
Doering, B. K., & Esima, M. C. (2016). »Treatment for complicated grief: state of the science & ways forward .‌«Journal of Current Opinion in Psychiatry, 29(5), pp 286-291.
Granek, L .(2010). Grief as pathology: The evolution of grief theory in psychology from Freud to the present. Journal of History of Psychology, 13(1), pp: 46-73.
Hensley, P. L & et al. (2009). »Escitalopram: an open-label study of bereavement-related depression & grief.« Journal of Affect Disorder, 113(1-2), pp: 142-149.
Kersting & et al. (2011)» .Prevalence of complicated grief in a representative population-based sample  .Journal of Affect Disorder, 131(1-3) , pp:339-343.
 Neimeyer, R. A. (2004)» .‌Research on grief & bereavement: Evolution & revolution«. Journal of Death Studies, 28(1), pp: 489 -490.
Pargament, K. I & et al. (2004).»  Religious outcomes among medically ill elderly patiens: a twoyear longitudinal study« .Journal of Health Psychology, 9(1), pp: 713-730.
Pargament, K. L & et al (2000).» The many methods religious coping: development & initial validation of the RCOPE،«Journal of Clinical Psychology, 56(4), pp: 516-543.
Rajagopal, D & et al .(2004).»The effectiveness of a spirituality_based intervention to alleviate sub syndrome anxiety & minor depression among older adults.« Journal Springer Netherland, 4(2), pp: 153-166.
Shear, K & et al .(2007).» An attachment-based model of complicated grief including the role of avoidance« .European Archives Psychiatry Clinical Neuroscience, 257(8), pp: 453-461.
Shear, M. K. (2015). »‌Clinical practice. Complicated grief«‌. The New England Journal Medicine, 372(2), pp: 153-160.
Shear, M. K & et al. (2014). »Treatment of complicated grief in elderly persons: a randomized clinical trial«‌. ‌ JAMA Psychiatry, 71(11), pp: 1287-1295.
Simon, N. M. (2013). »Treating complicated grief«  .JAMA Journal, 310(4), pp: 416 -423.
Simon, N & et al .(2008). »‌Impact of concurrent naturalistic pharmacotherapy on psychotherapy of complicated grief«‌. Journal of Psychiatry Research, 159(1-2), pp: 31-36.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار