شعر پژوهی(بوستان ادب)

یکی از افسانههای آشنا دربارهی فردوسی داستان شیخی است که بر پیکر او نماز نخواند و شبهنگام حکیم را در خواب دید که به سببِ یک بیت توحیدی آمرزیده و بهشتی شده است. در غالبِ منابعِ نقلِ این داستان، بیتِ ... بیشتر یکی از افسانههای آشنا دربارهی فردوسی داستان شیخی است که بر پیکر او نماز نخواند و شبهنگام حکیم را در خواب دید که به سببِ یک بیت توحیدی آمرزیده و بهشتی شده است. در غالبِ منابعِ نقلِ این داستان، بیتِ موجبِ بخشودگی این است: جهان را بلندی و پستی توی/ ندانم چهای هرچه هستی توی فعلاً کهنترین مآخذِ مکتوبِ این افسانه که بیت را هم آورده دو کتاب تاریخ گزیده و ظفرنامهی حمدالله مستوفی است امّا این بیت خارج از قالبِ آن داستان در متونی مقدّم بر آثار مستوفی هم ذکر شده است که در برخی به نام فردوسی است و در بعضی دیگر به گویندهی آن اشاره نشده. مرصادالعباد (تألیفِ 618 ه.ق) نخستین منبعی است که بیت را بیذکرِ نام ناظم آورده و عراضهالعروضیینِ قَرشی (تألیفِ نیمهی دومِ سدهی هفتم) نیز قدیم‌ترین سندی است که بیت را از شاهنامه دانسته. بیت مذکور فقط در سه نسخه‌ی شاهنامه از سدههای هشتم و نهم در داستان نبرد رستم و خاقان چین دیده می‌شود و در اغلب دستنویسهای معتبر نیست. به همین دلیل و به رغمِ آنچه از سدهی هفتم تا دوره‌ی معاصر گفته شده بیتِ (جهان را بلندی و پستی توی...) از فردوسی و شاهنامه نیست و آن را باید از مشهورترین و پرتکرارترین بیتهای الحاقیِ منسوب به حکیم طوس بدانیم که افسانهی فردوسی و شیخ ابوالقاسم سببِ اصلیِ اشتهارش به نام فردوسی بوده و در متونِ منثورِ متعدّد بدان استشهاد شده است. یادآور می‌شود که هم ضبطهای متفاوتی از این بیت در منابع دیده میشود و هم به لحاظ معنایی چند دریافت و گزارش مختلف از آن به دست داده شده است.

شعر پژوهی(بوستان ادب)

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 2 (1389)

دوره 1 (1388)

کلیدواژه‌ها = ابیات الحاقی

جهان را بلندی و پستی توی (بحث درباره یک بیت منسوب به فردوسی)

چکیده