حمیده پروان؛ زهرا ریاحی زمین
چکیده
درباره‌ی چند مکان جغرافیایی در شاهنامه(باهله، کارستان، مانوی، وریغ، دوک) حمیده پروان*زهرا ریاحی زمین** چکیده بنابر گزارش شاهنامه، هنگامی‌که خسروپرویز در نبرد با بهرام چوبین به روم گریخت، از مناطقی ...
بیشتر
درباره‌ی چند مکان جغرافیایی در شاهنامه(باهله، کارستان، مانوی، وریغ، دوک) حمیده پروان*زهرا ریاحی زمین** چکیده بنابر گزارش شاهنامه، هنگامی‌که خسروپرویز در نبرد با بهرام چوبین به روم گریخت، از مناطقی که در شاهنامه، باهله، کارستان و مانوی نامیده شده‌اند، عبور کرد و به شهر وریغ فرود آمد. در این شهر با قیصر روم مکاتبه کرد و پس از دریافت لشکری از رومیان به آذربایجان بازگشت و در دشت دوک با بهرام روبه‌رو شد و او را شکست داد. چون جغرافیانگاران مسلمان اطلاع مبسوطی از مناطق تحت‌تصرف امپراطوری روم نداشته‌اند، نام این مکان‌ها در منابع جغرافیایی دوران اسلامی یا ضبط نشده‌اند یا به نام‌های دیگری ذکر شده‌اند. در این جستار کوشش شده است تا با استناد به منابع معتبر، جایگاه مناطق مزبور و در مواردی نام دیگر آن‌ها مشخص شود. روش تحقیق در انجام این پژوهش تحلیلی- توصیفی با استفاده از منابع کتابخانه‌ای است. در این پژوهش مشخص شد که جایگاه قبیله‌ی باهله در فاصله‌ی شهر هیت تا رقه بوده و منظور از کارستان در شاهنامه شهر مرزی حران است. نام‌های مانوی و وریغ برگرفته از واژه‌ی (Mannuorrha Auyreth) است. جزء اول این نام (Mannu)، مانوی نام دژی در ادسا و (Aureth) اویریت، نام باستانی شهر (Irrite) است که امروزه (Irridu) نامیده می‌شود و میان کرکمیش (قرقمیساء) و حران واقع است و اوریغ و وریغ در شاهنامه تلفظی دیگر از آن است. با توجه به توصیف تئوفیلاکت و فردوسی از محل نبرد روشن شد که دشت دوک نیز در شاهنامه اسمی عام است و به مسیر صعب‌العبور و پرتگاه‌های محل جنگ اشاره دارد.واژه‌های کلیدی: باهله، جغرافیای شاهنامه، دوک، کارستان، مانوی، وریغ. * دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز hparvan@yahoo.com** دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز riahizamin@gmail.com (نویسنده‌ی مسئول)تاریخ دریافت مقاله: 28/11/99 تاریخ پذیرش مقاله: 17/3/1400 ***نویسندگان مقاله بر خود فرض میدانند مراتب سپاس و قدردانی خود را خدمت استاد فرهیخته زنده یاد جناب آقای دکتر اکبر نحوی که سهم زیادی در تنظیم این مقاله دارند، تقدیم کنند. حق بود ایشان اجازه فرموده بودند نامشان زینتبخش این مقاله باشد. نیز مقاله را به محضر ایشان تقدیم میدارند.
