زیبا قلاوندی؛ احمد رضا شکوهی خانمینی
چکیده
منطقالطّیر و دینداری تجربتاندیش زیبا قلاوندی*احمدرضا شکوهی خانمینی ** چکیدهاز اواخر قرن هجدهم با تبعیّت از شلایر ماخر، این اندیشه میان فیلسوفان دین رواج یافت که باید دین را بهعنوان تجربهای ...
بیشتر
منطقالطّیر و دینداری تجربتاندیش زیبا قلاوندی*احمدرضا شکوهی خانمینی ** چکیدهاز اواخر قرن هجدهم با تبعیّت از شلایر ماخر، این اندیشه میان فیلسوفان دین رواج یافت که باید دین را بهعنوان تجربهای شخصی از زیر تیغ برهانهای عقلانی بیرون آورد و به تجارب دینی و معرفتی اهمیّت بیشتری داد. پس از معرّفی تجربهی دینی و ویژگیهای آن ازنظر فیلسوفان غربی و اینکه تجربهی عرفانی در زیرگروه تجربهی دینی قرار میگیرد، این نوع تجربه ازمنظر عارفان و فیلسوفان ایرانی واکاوی میشود. ازآنجاکه سفر یکی از موضوعهای اصلی در عرفان بوده است و عارفان برای تهذیب نفس به سفر سفارش میکردهاند و درواقع عرفان و تصوف را نوعی مسافرت دانستهاند که مسافر و سالک، در این مسافرت خداوند را تجربه میکنند و از ابتدای پیدایش تصوف همواره سیروسلوک و طی طریق با واقعیت تصوف آمیخته بوده است و بسیاری از عارفان سیرآفاق را مقدمهای برای سیر انفس دانستهاند. در این مقاله، عطّار بهمنزلهی یکی از عارفان و اثرش منطقالطّیر در پیوند با این موضوع با عنوان سفرنامهای انفسی و روحانی معرفی شده و با نگاهی به اسفار اربعهی ملّاصدرا، این پندار و ابعاد آن بررسی میشود. به منطقالطیر عطّار به دید سفرنامهای نگریسته میشود که کاروانی مهجور را تا حریم حضور دستگیری میکند؛ اسفار اربعه در قالب سفری واحد دیده میشود با کاروانیانی که همگی تجربهای دینی و عرفانی را دریافتهاند. مقاله بر این پرسش استوار است که معرفت عطّار بر چه پایهای قرار داشته است؟ و با کاوشی در منطقالطیر و همگامی با پرندگان به آن میرسد که عطّار علاوه بر اعتقاد به دین تجربهمحور، تلاش میکند تا قدمبهقدم سالکان را به این تجربهی دردآمیز برساند. همچنین مقالهی پیش رو از زبان عطار، ویژگیهای تجربهی دینی و موانع رسیدن به آن و زادوتوشهی سفری که به این تجربه ختم میشود، بیان شده و محصول این تجربهی دینی مورد تحلیل قرار گرفته است.واژههای کلیدی: تجربهی دینی، عرفان اسلامی، عطار، مکاشفات عرفانی، منطقالطیر. * استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون ziba.ghalavandi@gmail.com (نویسندهی مسئول) ** دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون ah.shekooh@gmail.comتاریخ دریافت مقاله: 20/11/1399 تاریخ پذیرش مقاله: 21/4/1400