امیر مقدم متقی؛ صفورا نظری؛ مسعود باوان پوری
چکیده
پیوند عرفان و مضامین اجتماعی در شعر عبدالوهاب البیاتی و محمدرضا شفیعیکدکنی امیر مقدم متقی*صفورا نظری **مسعود باوان‌پوری*** چکیده عبدالوهاب البیاتی و شفیعیکدکنی از شاعران نامور معاصر در ادبیات ...
بیشتر
پیوند عرفان و مضامین اجتماعی در شعر عبدالوهاب البیاتی و محمدرضا شفیعیکدکنی امیر مقدم متقی*صفورا نظری **مسعود باوان‌پوری*** چکیده عبدالوهاب البیاتی و شفیعیکدکنی از شاعران نامور معاصر در ادبیات عربی و فارسی هستند که اشتراک‌های فراوانی در اشعار خویش دارند؛ یکی از این ویژگی‌های مشترک، توجه به مضامین اجتماعی است که در شعر دو شاعر با عرفان سنتی و نوین درهم آمیخته شده است. نگارندگانِ مقاله‌ی حاضر بر پایه‌ی روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مکتب فرانسوی ادبیات تطبیقی به تبیین وجوه اشتراک در شعر این دو شاعر پرداخته‌اند. با بررسی الأعمال الشعریة البیاتی مشخص شد که وی هرچند از مضامین و رموز عارفانه استفاده کرده؛ اما آن را با هدف شعری خود که همان طرح انقلاب و آزادی و بیان مضامین اجتماعی است، هم‌رنگ ساخته و درواقع این رموز را از معانی اولیه‌ی خود خالی کرده و همچون لباسی بر پیکره‌ی افکار انقلابیاش پوشانده است. عرفان شفیعیکدکنی نیز در مجموعه‌های زمزمهها، گل آفتابگردان، از زبان برگ و در کوچه باغ‌های نیشابور موردبررسی قرار گرفت و مشخص شد که عرفان او نوعی دید است که با دید اجتماعی و عاشقانه و طبیعتگرایانه‌‌اش درهم آمیخته است. حلاج در شعر هر دو نمادی از شورش و تمرد در برابر زورگویی و استبداد و نیز نمادی از شهادت و آزاداندیشی است. هردو شاعر در برابر ظلم و ستم حاکم بر کشور خویش فریاد برآورده و حاکمان ظالم زمانه را محکوم کرده‌اند؛ اما البیاتی صریح و بی‌پروا و کدکنی در قالب استفاده از نماد. دو شاعر به‌وفور از اصطلاحات عرفانی بهره گرفته‌اند؛ اما البیاتی درجهت مبارزه با ظلم حاکم بر جامعه‌ی خویش و کدکنی برای تبیین مقاصد عارفانه و عاشقانه‌ی خود. درمجموع می‌توان گفت که اگرچه هردو شاعر برای تبیین اوضاع سیاسی و اجتماعی زمانه‌ی خویش از مضامین عرفانی بهره جسته‌اند؛ اما این امر در شعر البیاتی بیشتر رخ نمایانده است. * دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد a.moghaddam@ferdowsi.um.ac.ir** کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران s.nazari@yahoo.com*** استاد مدعو زبان و ادبیات عربی دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایرانmbavanpouri@yahoo.com (نویسنده‌ی مسئول) تاریخ دریافت مقاله: 19/8/1400 تاریخ پذیرش مقاله: 25/4/1401
