خدیجه سادات طباطبایی؛ حسن اکبری بیرق
چکیده
اندیشه های الهیاتی در متون نظم فارسی، غنای خاصی به آنها بخشیده‌است؛ به گونه ای که می توان با تأمل در آن ها، تحولات فکری در حوزه الهیات و کلام اسلامی-ایرانی رابه دست آورد. مصیبت نامه عطّار نیز سرشار از ...
بیشتر
اندیشه های الهیاتی در متون نظم فارسی، غنای خاصی به آنها بخشیده‌است؛ به گونه ای که می توان با تأمل در آن ها، تحولات فکری در حوزه الهیات و کلام اسلامی-ایرانی رابه دست آورد. مصیبت نامه عطّار نیز سرشار از آموزه های دینی، کلامی و عرفانی است. به منظور بازسازی نظام الهیاتی عطّار، فقراتی از این اثر که بر مضامین الهیاتی دلالت دارند، استخراج و با استفاده از روش تحلیل محتوا، دسته بندی شده اند. در مواردی نیز برای تسجیل حکم، به دیگرآثار عطّار نیز استنادشده است. به نظر می رسد مشرب عرفانیِ «وحدت وجودی»، هسته مرکزی سامانه یزدان شناختی عطّار را تشکیل می دهد. کاربست مفاهیم الهیاتی در نظام فکری عطّار، به گونهای است که تطابق کامل بین صفات و ذات الهی وجود ندارد. به باور او، اسما و صفات الهی از طریق منطق عقلانی درک نمی شوند که چنین رویکردی برگرفته از آراء اشاعره است. او گاه وجود حق را یک ذات می داند که دارای صفات متعدد استکه انعکاسی از آراء معتزله است وگاه نیز صفات خداوند را، نه عین ذات و نه غیر ذات مقدسش می داند؛ بلکه قائم به ذات احدیت است که طنینی اشعری دارد. به علاوه، عطّار در مسألۀ رؤیت خداوند نیز، دیدگاهی متناقض دارد، که نسبت دادن او به یکی از مکاتب کلامی را دشوار می سازد.
