شعر پژوهی(بوستان ادب)

شفیعی کدکنی یکی از نمایندگان شعر اجتماعی و سیاسی معاصر است و در این پژوهش، با تکیه بر نظریه ایدئولوژی آلتوسر به بررسی لایه‌ اجتماعی-سیاسی شعر او در دهه 50 پرداخته شده است. آلتوسر ادبیات و هنر را بخشی از ... بیشتر شفیعی کدکنی یکی از نمایندگان شعر اجتماعی و سیاسی معاصر است و در این پژوهش، با تکیه بر نظریه ایدئولوژی آلتوسر به بررسی لایه‌ اجتماعی-سیاسی شعر او در دهه 50 پرداخته شده است. آلتوسر ادبیات و هنر را بخشی از دستگاه‌ ایدئولوژیک دولت می‌داند که به‎طورکلی، در خدمت پیشبرد اهداف دولت قرار دارد ولی در شرایط خاص ممکن است در خدمت ایدئولوژی‌های برآمده از خاستگاه‌های متفاوت نیز قرار گیرد. در این پژوهش، با استناد به دفترهای شعر شفیعی در دهه 50، و بیش از همه «در کوچه‌باغ‌های نشابور»، که از آثار مطرح او و آن دوره است، روشن می‌گردد که ساختار شعر شفیعی کدکنی، بازتولید ساختار اجتماعی دو قطبی آن دوره است، که با نمادهای محوری خواب و بیداری نمادپردازی می‌شود. او با نقد زیرساخت‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی سرمایه‌داری رو به رشد معاصر، به دنبال استقرار ایدئولوژی جایگزین دیگری است که چهره مادی و عینی مشخصی ندارد. و فراتر از این، با تصویر سرنوشت شخصیت‌های تاریخی مثل حلاج، عین‌القضات و... به دنبال آن است مدلی برای تحلیل تاریخ سیاسی-اجتماعی ایران ارایه دهد و فارغ از زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی متفاوت، نشان می‌دهد که همین ساختار دو قطبی در طول تاریخ نیز فعال بوده است. او با تاکید بر مسوولیت شاعر، ضمن نقد شعر یاس‌آلود و خواب‌زده، به نوعی ایده‌الیسم هنری گرایش می‌یابد و می‌خواهد از امکانات هنر برای استقرار ایدئولوژی خود سود ‌جوید.

نقد بوم گرایانه ی دفتر شعر «از زبان برگ» سروده ی محمدرضا شفیعی کدکنی

فرهاد بشیریان؛ اکبر شایان سرشت

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1396، ، صفحه 1-18

https://doi.org/10.22099/jba.2017.4064

چکیده

شاعران و نویسندگان معاصرهر یک از زاویه ای خاص و با دغدغه های بعضاً متفاوت به طبیعت و حیات وحش نگریسته و درباب آن سخن رانده اند.طبیعت بکر و دست نخورده، محیط زیست، انسان، حیوانات و گیاهان از جمله مباحثی ... بیشتر

نقد شعر و شاعران در سروده های شفیعی کدکنی

محمدرضا روزبه

دوره 8، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 111-130

https://doi.org/10.22099/jba.2016.3170

چکیده

نقد شاعران بر شاعران که از روش‌ها و رویکردهای نقد ذوقی به شمار می‌آید، در پهنه‌ی شعر فارسی رواج نسبی داشته است. شاعران از دیرباز تاکنون با شیوه‌ها و انگیزه‌های مثبت و منفی به نقد و نظر درباب شاعر یا ... بیشتر نقد شاعران بر شاعران که از روش‌ها و رویکردهای نقد ذوقی به شمار می‌آید، در پهنه‌ی شعر فارسی رواج نسبی داشته است. شاعران از دیرباز تاکنون با شیوه‌ها و انگیزه‌های مثبت و منفی به نقد و نظر درباب شاعر یا شعر او پرداخته‌اند. با مروری در سروده‌های شفیعی کدکنی درمی‌یابیم که وی در اشعارش به این شیوه ی نقد اهتمام ورزیده است. در این مقاله، کوشیده‌ایم تا افزون بر تبیین وجوه تشابه و تفاوت شعر – نقدهای شفیعی با آثار مشابه گذشتگان و نیز معاصران، به واکاوی روش و رویکردهای وی در این حوزه بپردازیم. حاصل پژوهش، نشانگر این نکات است که شعر – نقدهای شفیعی، دارای دو رویکرد اصلی اند.: نقدهای محتوا مدار، جامعه گرا و ایدئولوژیک، که بیشتر درآثار دهه های 40 و 50 شاعر تجلی یافته اند، و نیز نقدهای جمال شناسانه و ساخت گرایانه، که بیشتر شامل آثار پس از انقلاب اوست. این آثار از لحاظ روش بیان نیز دو شیوه‌ی اصلی دارند: روش نقد مستقیم؛ روش غیرمستقیم، که در روش نخست، از سویی به ستایش شاعران آزاده و آرمانگرا، و نکوهش شاعران و شبه شاعران مدیحه‌گو، عافیت‌جو، بی‌درد، افراطی و شبه مدرن پرداخته است، و در روش دوم، به تبیین شاعرانه‌ی مفهوم و ماهیت شعر و کارکردهای انسانی، اجتماعی و جمال شناسانه‌ی آن. نیز برخلاف آثار گذشتگان یا معاصران، شعر – نقدهای شفیعی، صرف نظر از برخی نمونه ها، خاستگاهی جز باورهای فرهنگی، عواطف انسانی و دغدغه‌های هنری ندارند.

برش‌های درون مصراعی در شعر شفیعی کدکنی ( با تأکید بر هزاره‌ی دوم آهوی کوهی)

سیدمحسن حسینی؛ معصومه فرج پور

دوره 7، شماره 4 ، اسفند 1394، ، صفحه 21-48

https://doi.org/10.22099/jba.2016.3168

چکیده

چکیده:برش‌های درون مصراعی یکی از تجلیات کمتر شناخته‌شده‌ی موسیقی شعر است که در صورت استفاده بجا از طریق ایجاد وقفه‌ها و درنگ‌های موسیقایی در لابه‌لای مصراع‌های شعری علاوه بر برجسته‌سازی زبان و ... بیشتر

تجلی آرا و آموزه های روانشناسی انسان گرا در اشعار شفیعی‌کدکنی

محمدرضا روزبه

دوره 6، شماره 1 ، خرداد 1393، ، صفحه 115-136

https://doi.org/10.22099/jba.2014.1572

چکیده

با رشد و گسترش مطالعات میان رشته ای، امروزه تعامل بین ادبیات و دیگر شاخه های علوم انسانی – از جمله روانشناسی- در عرصة نقد و نظریه پردازی ادبی رواج بسیار یافته است. روانشناسی انسان گرا از مکاتب روانشناختی ... بیشتر

حرکت در اندیشه و شعر شفیعی کدکنی

مسعود روحانی؛ محمد عنایتی قادیکلایی

دوره 4، شماره 3 ، آذر 1391، ، صفحه 45-70

https://doi.org/10.22099/jba.2012.471

چکیده

دقت در شعر هر شاعری، ما را با اندیشه ها و روحیات او آشنا می سازد و بررسی زبان، موسیقی و صورخیال و دیگر عوامل سازنده ی شعر، راهی است برای نزدیک شدن به حالات درونی شاعر. به عبارت دیگر، حالات درونی شاعر بر ... بیشتر دقت در شعر هر شاعری، ما را با اندیشه ها و روحیات او آشنا می سازد و بررسی زبان، موسیقی و صورخیال و دیگر عوامل سازنده ی شعر، راهی است برای نزدیک شدن به حالات درونی شاعر. به عبارت دیگر، حالات درونی شاعر بر روساخت کلام وی موثر است و این تاثیر را از بررسی عوامل سازنده ی شعر، می توان دریافت. ما برآنیم که مفهوم «حرکت» را در شعر محمدرضا شفیعی کدکنی بررسیم. شفیعی یکی از شاعران معاصر است که حرکت و پویایی در شعر و اندیشه ی او به گونه ای برجسته، نمود یافته است. به خصوص، این امر در دوره ی سرودن دو دفتر شعر از زبان برگ و در کوچه باغ های نشابور، تحت تاثیر اندیشه های مبارزه جویانه اش در آن ایام، بسیار محسوس و قابل اعتناست. در این جستار، از منظر زبان، موسیقی و صور خیال، به مفهوم «حرکت» در دو دفتر شعر یادشده ی او نگریسته شده است؛ نتیجه ی بررسی ها نشان می دهد که تمامی این عناصر، تحت تاثیر مفهوم حرکت قرار دارند؛ زبان شعر شفیعی، سرشار از واژگان، افعال و صفات حرکتی است و شاعر با استفاده از نمادهای طبیعت، به این حرکت و تکاپو، وسعت بخشیده؛ از سوی دیگر، موسیقی شعر او نیز بسیار غنی است؛ به نوعی که هر چهارگونه ی موسیقی (درونی، بیرونی، معنوی و کناری) در آن یافت می شود. در حیطه ی صورخیال هم، شاعر با کمک گرفتن از صنایع ادبی (تشخیص، تشبیهات گسترده و...) بر پویایی و تحرک کلامش افزوده است. شعر شفیعی، شعر امید و حرکت و سرشار از رهایی و پویایی است و این حرکت و تکاپو، بازتاب روح ناآرام شاعر است که در مجموعه شعرهای از زبان برگ و در کوچه باغ های نشابور به شکلی اثرگذار دیده می شود.

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 2 (1389)

دوره 1 (1388)

کلیدواژه‌ها = شفیعی کدکنی

خوانش شعر شفیعی کدکنی در دهه 50 بر اساس نظریه ایدئولوژی آلتوسر

چکیده

نقد بوم گرایانه ی دفتر شعر «از زبان برگ» سروده ی محمدرضا شفیعی کدکنی

چکیده

نقد شعر و شاعران در سروده های شفیعی کدکنی

چکیده

برش‌های درون مصراعی در شعر شفیعی کدکنی ( با تأکید بر هزاره‌ی دوم آهوی کوهی)

چکیده

تجلی آرا و آموزه های روانشناسی انسان گرا در اشعار شفیعی‌کدکنی

چکیده

حرکت در اندیشه و شعر شفیعی کدکنی

چکیده