مجله علمی پژوهشی شعرپژوهی (بوستان ادب) دانشگاه شیراز
یَلَک
یَلَک

شهره معرفت

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 اسفند 1403

https://doi.org/10.22099/jba.2025.51259.4566

چکیده
  بررسی و تحقیق در متون کهن فارسی ، به‌ ویژه متونی که تاکنون به چاپ نرسیده‌اند و دقّت در ضبط‌های نسخه‌ ها ، سبب می‌شود تا به صورت و معنای دقیق‌تر برخی از کلمات و اصطلاحات دست یافت. شرف‌الدّین شفروه اصفهانی ...  بیشتر
حساب غالب و مغلوب: حسابی ناشناخته و گونه ای شکل نایافته
حساب غالب و مغلوب: حسابی ناشناخته و گونه ای شکل نایافته

محسن شفیعی قهدریجانی؛ محسن محمدی فشارکی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 اسفند 1403

https://doi.org/10.22099/jba.2025.50564.4582

چکیده
  فالنامه‌ها از انواع ادبی‌ای در زبان فارسی هستند که سیر تحول آن‌ها تابحال مورد بررسی قرار نگرفته است، یکی از صورتهای پیشینی فالنامه‌ها "حساب غالب و مغلوب" است که در متون ادبی و تاریخی فارسی بازتاب یافته ...  بیشتر
سبب تألیف منظومه‌های روایی عاشقانه فارسی تا قرن هشتم
سبب تألیف منظومه‌های روایی عاشقانه فارسی تا قرن هشتم

ماریه نورالدینی گچینی؛ مهدی دهرامی؛ حشمت اله آذرمکان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 فروردین 1404

https://doi.org/10.22099/jba.2025.50119.4524

چکیده
  سرایش و خلق هر اثر ادبی انگیزه و سببی دارد که نویسنده یا شاعر در بیشتر مواقع بدان اشاره می‌کند و گاهی نیز برحسب دلایل برون متنی می‌توان به آن پی برد. توجه به ذکر تالیف به حدی است که در بیشتر منظومه‌ها، ...  بیشتر
چراییِ مادینگیِ آسمان در نگرشِ ناصرخسرو
چراییِ مادینگیِ آسمان در نگرشِ ناصرخسرو

حمیدرضا اردستانی رستمی

دوره 17، شماره 1 ، اردیبهشت 1404، ، صفحه 19-34

https://doi.org/10.22099/jba.2024.51139.4560

چکیده
  گذشتگان آسمان را پدر و زمین را مادر می‌انگاشتند که در آثار بسیاری از شاعران و نویسندگان ازجمله ناصرخسرو می‌توانیم این باور را ببینیم؛ اما همین ناصرخسرو در بیت‌هایی آسمان را «مادرِ» مردمان و در ...  بیشتر
شعرِ ساختمان (معرفی و نقد گونه‌ای شعری در زبان فارسی)
شعرِ ساختمان (معرفی و نقد گونه‌ای شعری در زبان فارسی)

فاطمه امیری؛ علی اکبر احمدی دارانی

دوره 16، شماره 4 ، اسفند 1403، ، صفحه 1-26

https://doi.org/10.22099/jba.2024.47809.4415

چکیده
  یکی از انواع شعر فارسی، توصیف عمارت‌ها و ساختمان­هاست. شعر ابنیه در تاریخ هزارساله‌ی شعر فارسی، نمونه‌های فراوان دارد و ازآنجاکه تاکنون پژوهشگران به تجزیه‌وتحلیل و بیان ویژگی‌های آن به‌عنوان نوعِ ...  بیشتر
ایهام تناسب­های پنهان بر پایه‌ی اصطلاحات موسیقی در دیوان حافظ
ایهام تناسب­های پنهان بر پایه‌ی اصطلاحات موسیقی در دیوان حافظ

یاسر دالوند؛ محمدحسن حسن زاده نیری

دوره 16، شماره 4 ، اسفند 1403، ، صفحه 67-80

https://doi.org/10.22099/jba.2024.48888.4468

چکیده
    ایهام تناسب یکی از ویژگی‌های مهم سبک حافظ است. ازسوی‌دیگر حافظ با عوالم موسیقی آشنا بوده و به همین سبب با استفاده از اصطلاحات موسیقی ایهام‌های پنهان و آشکاری در شعر خود ایجاد کرده است. در دیوان ...  بیشتر
کاربست ویژة عام واژه ها: شگردی تأویل‌افزا در غزل‌های حافظ
کاربست ویژة عام واژه ها: شگردی تأویل‌افزا در غزل‌های حافظ

نوازالله فرهادی

دوره 16، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 111-136

https://doi.org/10.22099/jba.2024.47935.4427

چکیده
  افسون­سازی­ های خواجه‌ی راز که به جذب خوانندگان و خواهندگان فراوانی انجامیده، اغلب حافظ ­پژوهان را بر آن داشته ‌است تا پژوهش ­های پرشماری درباره‌ی رموز و اسرار این افسونگری­­های جهانی­سازِ ...  بیشتر
مرآة‌الجمال‌های فارسی نوع‌شناسی و نسخه‌شناسی یکی از زیرگونه‌های سراپا
مرآة‌الجمال‌های فارسی نوع‌شناسی و نسخه‌شناسی یکی از زیرگونه‌های سراپا

سعید شفیعیون

دوره 15، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 87-112

https://doi.org/10.22099/jba.2023.47377.4396

چکیده
  یکی از مهم‌ترین زیرگونه‌های سراپانامه‌های فارسی، سراپانامه‌های تدوینی است که بیشتر با عنوان مرآة‌الجمال شناخته می‌شود و خود نیز از وجوه مختلف به زیرقسم‌هایی قابل‌بخش است. در کنار مشهورترین نمونه‌ی ...  بیشتر
مقاله کوتاه: آیین پرستی یا پایین پرستی؟ تصحیح و شرح بیتی از امیرخسرو دهلوی
مقاله کوتاه: آیین پرستی یا پایین پرستی؟ تصحیح و شرح بیتی از امیرخسرو دهلوی

محمد هادی خالق زاده

دوره 15، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 163-172

https://doi.org/10.22099/jba.2023.48131.4436

چکیده
  در منظومه‌ی شیرین و خسرو امیرخسرو دهلوی (تولد: 651ق، وفات: 725ق) که به تقلید از خسرو و شیرین نظامی سروده شده، بیتی به قرارِ زیر آمده:کــه باشم مـن به خدمت زیردستی کنیــــزان تـــو را آیین­پرستـــــیاین ...  بیشتر
نقش تداعی در ساخت‌یابی خلاقانه‌ی حکایت شیخ احمد خضرویه و گریه کردن کودک حلوا‌فروش
نقش تداعی در ساخت‌یابی خلاقانه‌ی حکایت شیخ احمد خضرویه و گریه کردن کودک حلوا‌فروش

مهرداد اکبری گندمانی؛ مهدی رضا کمالی بانیانی

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 1-28

https://doi.org/10.22099/jba.2019.31688.3229

چکیده
  یکی از بارزترین و فعال‌ترین ویژگی‌های مؤثر بر شاعران در زمان سرودن شعر، مسئلة تداعی است. تداعی، فرایندی است که به صورت غیر‌ارادی، در ذهن ظاهر می‌شود و میان خاطرات، تصاویر، درونمایه‌ها و انباشته‌های ...  بیشتر
سندی نویافته برای شناسایی سراینده قصیده «ام‌الکواعب»
سندی نویافته برای شناسایی سراینده قصیده «ام‌الکواعب»

رحمان قربانی

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 150-175

https://doi.org/10.22099/jba.2019.29869.3055

چکیده
  در زبان فارسی اشعار زیادی وجود دارند که سراینده اصلی آنها هنوز مشخص نشده است. یکی از این موارد، قصیده مشهوری با مطلع «سلام علی دار ام‌الکواعب/ بتان سیه‌چشم عنبرذوایب» است. تاکنون چند تحقیق در این ...  بیشتر
جلوه های تضاد فکری و زبانی در قطعات ابن یمین فریومدی
جلوه های تضاد فکری و زبانی در قطعات ابن یمین فریومدی

اسماعیل صادقی؛ امین بنی طالبی

دوره 11، شماره 4 ، اسفند 1398، ، صفحه 139-164

https://doi.org/10.22099/jba.2019.29378.3015

چکیده
  یکی از شاعرانی که در زمینۀ قطعه‌سرایی و به‌ویژه قطعات اخلاقی و اندرزی در ادب فارسی جایگاه ویژه‌ای دارد، ابن‌یمین فریومدی است. از ویژگی‌های برجستۀ این شاعرِ دهقان، تضاد در نگرش و نگارش است و با نگاهی ...  بیشتر
بررسیِ سوگندهای سعدی در پرتوِ پارادایم بازی‌های زبانی
بررسیِ سوگندهای سعدی در پرتوِ پارادایم بازی‌های زبانی

علی بالی

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1398، ، صفحه 31-52

https://doi.org/10.22099/jba.2018.27644.2855

چکیده
  سوگند گزاره­ای است اعتقادی / درونی با رویکرد ایجابی و مبتنی بر آیین­ها، باورها و نیز کُنش­های ایمانی و عاطفی که گونه­های آن در منابعِ دینی، متون تاریخی و دیوان شاعران بسیار است. رایج­ترین نوعِ ...  بیشتر
منوچهری و آغاز ترکیب در تصویر؛ بررسی مقایسه‌ای سازه‌های تصویر اشعار منوچهری با شاعران شاخص سبک خراسانی
منوچهری و آغاز ترکیب در تصویر؛ بررسی مقایسه‌ای سازه‌های تصویر اشعار منوچهری با شاعران شاخص سبک خراسانی

سیاوش حق جو؛ مصطفی میردار رضایی

دوره 11، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 1-22

https://doi.org/10.22099/jba.2018.26551.2775

چکیده
  تأمل در ساختار بلاغی و هندسه­ی تصویرهای منوچهری، تمایز آشکار و میزان تفاوت دیدِ زیباشناسانه­ی او نسبت به دیگر شاعران سبک خراسانی را پدیدار می­سازد و گستره­ی این اختلاف، او را تا مرز یک نبوغِ ادبی ...  بیشتر
بررسی و تحلیل داستان نخست دفتر اول مثنوی مبنی بر گزاره‌های معرفت‌نفسی یا روان‌کاوی
بررسی و تحلیل داستان نخست دفتر اول مثنوی مبنی بر گزاره‌های معرفت‌نفسی یا روان‌کاوی

علی محمدی؛ فرشید محمدی

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1397، ، صفحه 151-174

https://doi.org/10.22099/jba.2017.23780.2516

چکیده
  یکی از داستان‌های برجسته‌ی مثنوی، داستان شاه و کنیزک و زرگر است که در آغاز دفتر یکم به بهانه‌ی شرح حال مولانا، سروده شده است. داستانی که به گونه‌های دیگری، پیش از مولانا بر سر زبان‌ها رواج داشته؛ اما ...  بیشتر
 همچو گلبرگ طری بود وجود تو لطیف
 همچو گلبرگ طری بود وجود تو لطیف

محسن پورمختار؛ منوچهر فروزنده فرد

دوره 9، شماره 4 ، اسفند 1396، ، صفحه 39-56

https://doi.org/10.22099/jba.2017.24421.2584

چکیده
  در بیت دومِ غزلی از حافظ به مطلعِ ای همه شکل تو مطبوع و همه جای تو خوش... واژه بود در مصراعِ همچو گلبرگ طری بود وجود تو لطیف، همواره بحث برانگیز بوده است. از آنجا که این واژه در معنی فعل ماضی با حال و هوای ...  بیشتر
تأثیر بافت بر هویت؛ بررسی رویکرد سعدی نسبت به مواجهه با «دیگری» در گلستان و غزلیات
تأثیر بافت بر هویت؛ بررسی رویکرد سعدی نسبت به مواجهه با «دیگری» در گلستان و غزلیات

رضا زرین کمر؛ مرتضی محسنی

دوره 9، شماره 4 ، اسفند 1396، ، صفحه 77-98

https://doi.org/10.22099/jba.2017.24207.2567

چکیده
  هویت مفهومی متکثّر و چندبعدی است. این ویژگی باعث می‌شود تا هویت در بافت‌های گوناگون جلوه‌های متفاوت داشته باشد. تغییرات هویت در تغییر رفتار شخص قابل مشاهده است. بر این اساس ممکن است شخصی واحد در بافت‌های ...  بیشتر
هنر حافظ در ترسیم فراز و فرود ابیات بر پایه‌ی عنصر تضاد و تقابل
هنر حافظ در ترسیم فراز و فرود ابیات بر پایه‌ی عنصر تضاد و تقابل

محمدرضا یوسفی؛ مریم بختیاری

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1396، ، صفحه 163-188

https://doi.org/10.22099/jba.2017.4136

چکیده
  تضاد و تقابل از جمله آرایه‌های بدیعی و زیبایی‌شناسی و از شاخصه‌های مهم در غزلیات حافظ است. حافظ با استفاده از عنصر «تقابل» به بزرگ‌نمایی و کوچک‌نمایی مضامین مورد نظر خود می‌پردازد و بیت را در ...  بیشتر
«زن ستایی در شعر فارسی: بررسی و تحلیل ستایش ممدوحان زن در قصاید مدحی»
«زن ستایی در شعر فارسی: بررسی و تحلیل ستایش ممدوحان زن در قصاید مدحی»

صدیقه جمالی؛ محمدحسین کرمی

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 121-144

https://doi.org/10.22099/jba.2016.3898

چکیده
  مدح و ستایش، از نخستین و گسترده‌ترین موضوعات شعر فارسی در عرصه‌ی ادبیات غنایی است. با نگاهی به شکل‌گیری، سیر تطور و نوع مدیحه‌پردازی شاعران از آغاز شعر فارسی تاکنون، آن‌چه بیش از همه به چشم می‌آید، ...  بیشتر
استعاره زدایی از واژه آسمان در اشعار کلاسیک فارسی
استعاره زدایی از واژه آسمان در اشعار کلاسیک فارسی

مهدی رضائی؛ سید هاشم خاتمی

دوره 8، شماره 3 ، آذر 1395، ، صفحه 71-94

https://doi.org/10.22099/jba.2016.3536

چکیده
  در زبان فارسی و اشعار کلاسیک درباره آسمان و تأثیر آن‌ بر انسان‌ها مطالب متنوعی مشاهده می شود. معمولا هنگام شرح و توضیح این اشعار به آرایه استعاره یا مجاز متوسل شده و اغلب آسمان، استعاره یا مجاز از خداوند، ...  بیشتر
بررسی تحلیلی عشق عذری در لیلی و مجنون مکتبی شیرازی
بررسی تحلیلی عشق عذری در لیلی و مجنون مکتبی شیرازی

حسین آقاحسینی؛ آزاده پوده

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1395، ، صفحه 1-26

https://doi.org/10.22099/jba.2016.3523

چکیده
  مکتبی شیرازی از شاعران پایان قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری و یکی از معروفترین نظیره‌پردازان لیلی و مجنون نظامی است. مشخصة بارز اثر او، چگونگی طرح خصوصیّات عشق عذری در میان برترین مقلّدان نظامی و حتّی خود ...  بیشتر
بررسـی تطبیقی و آماری نیایش‌ها در نخستین منظومه ایرانیان (گاهان)
بررسـی تطبیقی و آماری نیایش‌ها در نخستین منظومه ایرانیان (گاهان)

حسین حیدری؛ الهه خانیان

دوره 8، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 63-86

https://doi.org/10.22099/jba.2016.3279

چکیده
  نیایش به عنوان آسان‌ترین راه گفتگوی دوسویه انسان با خدا، از جمله ارکان و اجزای مقوم تمامی ادیان درطول تاریخ بوده است. بررسی ستایش‌ها و نیایش‌های رسمی ادیان مختلف نمایانگر نظام فکری، دینی وشرایط و نیازهای ...  بیشتر
بررسی شخصیت پردازی داستانی _نمایشی زنان در منطق الطیر
بررسی شخصیت پردازی داستانی _نمایشی زنان در منطق الطیر

سیدفضل اله میرقادری؛ احسان زیورعالم

دوره 7، شماره 4 ، اسفند 1394، ، صفحه 167-182

https://doi.org/10.22099/jba.2016.3144

چکیده
  اقتباس دراماتیک از متون کهن فارسی از دغدغه‌های درام-نویسان بوده است. منطق الطیر عطار از جمله منابع ادبی مورد علاقه نمایشنامه‌نویسان ایرانی است. ضعف مشترک چنین اقتباس‌هایی فقدان شخصیت‌پردازی و کنش ...  بیشتر
قافیه و مضمون آفرینی با تکرار قافیه در غزلیات صائب تبریزی
قافیه و مضمون آفرینی با تکرار قافیه در غزلیات صائب تبریزی

مرضیه طاهری؛ محمدحسین کرمی

دوره 7، شماره 3 ، آذر 1394، ، صفحه 57-84

https://doi.org/10.22099/jba.2015.2871

چکیده
  قافیه یکی از مزایای عمدۀ کلام موزون است که هم در موسیقی شعر نقش اساسی دارد و هم مرکز ثقل بیت و مایۀ توجه مخاطب است. از مهم‌ترین ویژگی‌های قافیه این است که عواطف شاعر را سامان می‌دهد و مخاطب را مجبور می‌کند ...  بیشتر
مسعود سعد از دیدگاه شاعران نزدیک به زمان او
مسعود سعد از دیدگاه شاعران نزدیک به زمان او

سمیه فرازمند؛ سید محمود الهام بخش

دوره 7، شماره 3 ، آذر 1394، ، صفحه 85-104

https://doi.org/10.22099/jba.2015.2581

چکیده
  مسعود سعد یکی از شاعران بزرگ ایران در نیمة دوّم قرن پنجم هجری است. او که از پیشروان تحوّل شعری در آن دوره به شمار می‌آید، مورد توجّه شاعران معاصر و نزدیک به دوران خود بوده است. برخی از این شاعران از جمله ...  بیشتر