شعر پژوهی(بوستان ادب)

چکیده: آفرینندگان متون ادبی برای بیان نگرش خود به پدیده‌ها، گاه معانی برخی نشانه‌ها را گسترش می-دهند تا آنجا که گاه این معانی را دگرگون می‌کنند. این نشانه‌ها واژگان کلیدی هستند که دسترسی به معانی آن‌ها ... بیشتر چکیده: آفرینندگان متون ادبی برای بیان نگرش خود به پدیده‌ها، گاه معانی برخی نشانه‌ها را گسترش می-دهند تا آنجا که گاه این معانی را دگرگون می‌کنند. این نشانه‌ها واژگان کلیدی هستند که دسترسی به معانی آن‌ها دشوار به نظر می‌رسد. امروزه معناشناسی و روابط مفهومی میان واژگان و جملات، می‌تواند امکان تحلیل عینی روند گسترش یا دگرگونی معنایی نشانه‌ها را فراهم کند و با بررسی روابط مفهومی نشانه‌ها، به نگرش آفرینندگان این متون نیز دست بیابد. در میان روابط مفهومی تضاد معنایی و شمول معنایی میان واژگان و از میان روابط مفهومی میان جملات، تضمن معنایی از کارآیی ویژه‌ای در تحلیلِ معنای نشانه‌های زبانی در متن برخوردارند. برای بیان نقش روابط مفهومی درگسترش و دگرگونی معنایی نشانه‌های زبانی، «نیاز» در شعر حافظ برگزیده شد. یافته‌ها نشان می‌دهند؛ روابط مفهومی میان واژگان و میان جملات، پیوندهای معنایی میان؛ «زهد» و« عُجب»، «خودبینی»، «کبر»، «فریبکاری» و «ریا»، معنای «زهد» را گسترش داده چنانکه با «ریا» شمول معنایی پیدا کرده‌ و ترکیب «زهد ریا» را پدید آورده‌است. معانی بافتی کلید واژگان؛ «زهد» و «ریا» و «نیاز» نشانگر آن است که حافظ در کنار روند آسیب‌شناسی اجتماعی و فردی «زهد»، پیوندهای پیچیده‌ای از دلالت‌ها و ارجاعات معانی ضمنی مبتنی بر تقابل میان «نیاز» و «زهد» آفریده که معنای نشانه‌ی «نیاز» را گسترش داده‌است و با پیوند و همپوشانی معنایی « نیاز» با اصطلاح «فقر عرفانی» مفهوم «زهد حافظانه» را در آن گنجانده است. بنابراین روابط مفهومی علاوه بر توان دستیابی بر نگرش شاعر، زمینه‌ی شناخت معانی گوناگون واژگان کلیدی متن را نیز فراهم می‌کند.

سیری در سفرنامه‌های سنایی و عطّار (مطالعه‌ای تطبیقی میان سیرالعباد إلی المعاد سنایی و مصیبت‌نامه‌ی عطّار)

نجف جوکار؛ شیرین رزمجو بختیاری؛ الهام خلیلی جهرمی

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1394، ، صفحه 75-98

https://doi.org/10.22099/jba.2015.2476

چکیده

سیرالعبادِ سناییِ غزنوی و مصیبت‌نامه‌ی عطّار نیشابوری از مهم‌ترین سفرنامه‌های روحانی است. این دو اثر اشتراکات و اختلافاتی با یکدیگر دارند. اختلافاتِ آن دو از طرفی ناشی از جنبه‌های سه‌گانه‌ی زندگی ... بیشتر

بررسی عناصر چندمعنایی و دلایل اصلی آن در غزلیات دیوان کبیر مولوی

نجمه طاهری؛ محمد رضا صرفی

دوره 6، شماره 4 ، اسفند 1393، ، صفحه 127-152

https://doi.org/10.22099/jba.2015.2270

چکیده

مولانا جلال الدین محمد بلخی، در دیوان کبیر و یا کلیات شمس به بیان حالات شخصی خود پرداخته است. در این اشعار مولانا سخنانی را به زبان آورده است که در حوزه ی شناخت ما قرار نمی گیرند و برای درک آنها، به تأویل ... بیشتر مولانا جلال الدین محمد بلخی، در دیوان کبیر و یا کلیات شمس به بیان حالات شخصی خود پرداخته است. در این اشعار مولانا سخنانی را به زبان آورده است که در حوزه ی شناخت ما قرار نمی گیرند و برای درک آنها، به تأویل و تفسیر نیاز داریم، زیرا مولانا کلام خود را به گونه ای بیان نموده، که از آن می توان معانی متعددی را برداشت کرد. بر این اساس، در پژوهش حاضر سعی شده، ابتدا به بررسی چند معنایی پرداخته می شود، سپس دلایل استفاده کردن از شگردهای چند معنایی، توسط عرفا و به خصوص مولانا بیان می گردد. بعد از آن، مهمترین عوامل ایجاد معانی گوناگون در غزلیات شمس بیان می شود. به طور کلی، عوامل چند معنایی در غزلیات شمس را، می توان به دو دسته ی، عوامل درون متنی و عوامل برون متنی تقسیم نمود. منظور از عوامل درون متنی همان صورخیال، نماد، اسطوره و.. است که نقش آن ها در ایجاد معانی دوگانه و چندگانه در غزلیات شمس مورد بررسی قرار می گیرد و منظور از عوامل برون متنی، قدرت مکالمه ی غزلیات شمس با نظریه های جدید ادبی، روانشناسی و غیره است. اشعار عارفانه ی مولانا به دلیل ساختار ذهنی او، قابلیت گفتگو با نظریه ی روانشناسی یونگ را دارند. به همین دلیل در بخش آخر این پژوهش، به بررسی غزلیات شمس بر اساس نظرات یونگ پرداخته شده است.

جلوه های ناز معشوق در شعر حافظ

هادی عدالت پور

دوره 6، شماره 4 ، اسفند 1393، ، صفحه 153-170

https://doi.org/10.22099/jba.2015.2374

چکیده

یکی از ویژگی های معشوق این است که به جلوه های گوناگون خود را بر عاشق عرضه می دارد و سعی می کند دل او را برباید. این جلوه گری ها بیانگر ناز معشوق هستند. حاصل این پژوهش این است که گاه عشق الهی به صورت عشق انسانی ... بیشتر

چیستی و اقسام مرگ از منظر عطار

علی محمد ساجدی؛ محبوبه جباره ناصرو

دوره 6، شماره 2 ، شهریور 1393، ، صفحه 39-66

https://doi.org/10.22099/jba.2014.1953

چکیده

چیستی و اقسام مرگ از منظر عطار چکیده مرگ از جمله رویدادهای رازآلود بشر از آغاز آفرینش بوده است. از آنجا که بشر همیشه ... بیشتر چیستی و اقسام مرگ از منظر عطار چکیده مرگ از جمله رویدادهای رازآلود بشر از آغاز آفرینش بوده است. از آنجا که بشر همیشه خود را با این پدیده مواجه دیده و از آن گریزان و ترسان بوده، دغدغهای همیشگی برای شناختن و شناساندن آن داشته است. بررسی اندیشهی مرگ از دیدگاه عطار، عارف توانمند قرن ششم هجری، توجه به این دغدغهی مشترک بشری است. مرور و تأمل بر کاربردهای واژهی مرگ و مترادفهای آن در آثار عطار، نشان میدهد که عطار به مرگ، بینشی چند جانبه دارد و هرگز در پی محدود کردن آن به معنایی خاص برنیامده؛ بلکه به فراخور موقعیت، هربار به یکی از معانی و جوانب آن پرداخته است؛ از این رو با توسعه در معنای مرگ، دو نوع مرگ را مطرح میکند: مرگ طبیعی و مرگ ارادی (عارفانهی عاشقانه). برجستهترین معنایی که عطار در آثار خویش برای مرگ آورده است، معنای اخیر است که در مقابل آن علاوه بر جسم و جان، بهشت نیز رنگ میبازد و حجاب راه به حساب میآید. از سوی دیگر، وی مرگ را امری همگانی و یکسان برای تمام موجودات عالم هستی میداند و همین به رخ کشیدن حادثهای است که همواره بر آدمی فاتح و غالب است و مانند سدّی عظیم و حادثهای گریزناپذیر در برابر خواستههای بیپایان آدمی رخ مینماید. از این رو بشر نه تنها نمیتواند هیچ تدبیری در مواجهه با آن بیندیشد؛ بلکه حتی هیچ علم و آگاهی نیز در این باره ندارد و تنها راه درمان این درد، تسلیم و خموشی است. از طرف دیگر؛ دنیا کاروانسرایی است که بشر مدتی محدود در آن زندگی میکند و سپس آن را در اختیار دیگران قرار میدهد. پس بشر باید بیدار بماند و آمادهی شنیدن آوای درای کاروان باشد. واژههای کلیدی:‌ مرگ،‌ عطار، عارف، ناپایداری، دنیا، زندگی، آخرت. 3/2/93

لزومِ تصحیحِ دوباره‌ی غزلیاتِ شمس

محمدیوسف نیری؛ الهام خلیلی جهرمی؛ شیرین رزمجو بختیاری

دوره 6، شماره 2 ، شهریور 1393، ، صفحه 161-186

https://doi.org/10.22099/jba.2014.1956

چکیده

تصحیح متون کهن همواره موردِ توجّه ادب دوستانی بوده که دغدغه‌شان فراهم کردن ِمتنی منقّح و نزدیک به گفتارِ مؤلف است. یکی از متونِ بحث برانگیز از لحاظ تصحیح، کلیّاتِ شمس تبریزی از جلال‌الدّین محمّد مولوی ... بیشتر

نقشی در خیال اقتضای حال نشانه ها در شعر حافظ

حسین آقاحسینی؛ راضیه حجتی زاده

دوره 6، شماره 1 ، خرداد 1393، ، صفحه 1-26

https://doi.org/10.22099/jba.2014.1573

چکیده

نشانه شناسی که اول بار خود را با آراء زبانشناس سوئیسی، «فردینان دو سوسور»، در حوزه مطالعات زبانی مطرح کرد، هدف خود را بررسی چگونگی ارتباط دالّ و مدلول در سطوح مختلف زبانی قرار داد. نشانه شناسی پیش ... بیشتر

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 2 (1389)

دوره 1 (1388)

موضوعات = متون عرفانی

نقش روابط مفهومی در توسعه و دگرگونی معنایی نشانه‌ها ی زبانی (مطالعۀ موردی نیاز در شعر حافظ)

چکیده

سیری در سفرنامه‌های سنایی و عطّار (مطالعه‌ای تطبیقی میان سیرالعباد إلی المعاد سنایی و مصیبت‌نامه‌ی عطّار)

چکیده

بررسی عناصر چندمعنایی و دلایل اصلی آن در غزلیات دیوان کبیر مولوی

چکیده

جلوه های ناز معشوق در شعر حافظ

چکیده

چیستی و اقسام مرگ از منظر عطار

چکیده

لزومِ تصحیحِ دوباره‌ی غزلیاتِ شمس

چکیده

نقشی در خیال اقتضای حال نشانه ها در شعر حافظ

چکیده