معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز
شعر پژوهی(بوستان ادب)
2008-8183
2980-7751
2
2
2012
09
24
نماد و جایگاه آن در بلاغت فارسی
1
30
FA
حسین
آقاحسینی
دانشگاه اصفهان
h.aghahosaini@gmail.com
اشرف
خسروی
دانشگاه اصفهان
10.22099/jba.2012.315
ساختار سنتی بلاغت فارسی محدودیتهایی دارد که اصلاح و بازنگری را در آن ضروری مینماید. متقدّمان معمولاً بلاغت را به سه حوزهی معانی، بیان و بدیع تقسیم کردهاند و هریک از آنها را به بخشهایی محدود ساخته و تعاریفی برای آنها ارائه دادهاند. متأخرین علمای بلاغت نیز اغلب از آنان پیروی کردهاند و همین تقسیمبندی و تعاریف را پذیرفتهاند. کاربرد این تقسیمبندی و مصداقیابی آن در آثار مختلف ادبی با مشکلات و محدودیتهایی روبهروست و در این آثار، نمونهها و مواردی دیده میشود که در ساختار و دستهبندیهای سنتی جای نمیگیرد و نیازمند حوزهها و دستههای جدیدی است که لزوم بازنگری در علم بلاغت را یادآور میشود. یکی از موضوعاتی که در این زمینه کارآمد و کارساز است، مشخص کردن جایگاه نماد در بلاغت و ارائهی تعریفی مناسب با این حوزه، برای آن است. نماد و نمادگرایی همانگونه که در اسطورهشناسی، روانکاوی، هنر، جامعهشناسی، عرفان و سایر حوزهها تعریف شده و تحولات زیادی ایجاد کرده است، در بلاغت نیز میتواند موجب دگرگونیهای زیادی شود و بستری مناسب برای پژوهشهای جدید شود و پویایی و تحرک خاصی در این علم به وجود آورد. در این مقاله، نماد به عنوان یکی از صورتهای بیان که فراتر از صور خیال قرار میگیرد، تعریف شده و جایگاه آن در حوزهی بیان به عنوان صورت تجلی مشخص میگردد. همچنین به جایگاه آن در علم معانی به عنوان صورتی فراتر از حقیقت و مجاز و فراتر از ایجاز و اطناب اشاره میشود.
بلاغت,نماد,بیان,صورت تجلی,معانی,فراحقیقی
https://jba.shirazu.ac.ir/article_315.html
https://jba.shirazu.ac.ir/article_315_7174f90ee43d4f9b33d65022a82ce567.pdf
معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز
شعر پژوهی(بوستان ادب)
2008-8183
2980-7751
2
2
2012
09
24
خانواده در قابوسنامه
31
49
FA
مریم الساادات
اسعدی
دانشگاه پیام نور مهریز یزد
ma2463@yahoo.com
10.22099/jba.2012.316
در این مقاله، موضوع «خانواده در قابوسنامه» مورد بررسی قرار گرفته است. نخست تعریفی از خانواده بیان شده، سپس انواع آن ذکر گردیده است. برای ورود به بحث دربارهی موضوع مورد پژوهش، در ابتدا مطرح کردن پدیدهی «ازدواج» - که نخستین گام در تشکیل خانواده است - و صحبت دربارهی مسایل مربوط به آن چون سّن ازدواج، گزینش همسر، ویژگیهای همسر ایده آل و ... ضروری بوده است.در بخشی دیگر، دربارهی اعضای خانواده (پدر و مادر و فرزندان) و جایگاه و حقوق هر یک، به تفصیل سخن رفته است. بحث دربارهی زنان و سه ردهی سنی کودک، جوان و پیر، قسمتهایی دیگر از این نوشتار را تشکیل میدهد. در پایان، پس از اشاره به اقتصاد خانواده در قابوسنامه، ساختار خانواده در این کتاب معرفی شده که عبارت است از خانوادهی هستهای، تک همسر، پدرتبار، پدرسالار، برون همسر و نومکان.
خانواده,عنصرالمعالی,قابوسنامه,ازدواج
https://jba.shirazu.ac.ir/article_316.html
https://jba.shirazu.ac.ir/article_316_6c95b0e98eb1fd208aaf805b23179312.pdf
معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز
شعر پژوهی(بوستان ادب)
2008-8183
2980-7751
2
2
2012
09
24
زیباییشناسی ضربالمثلهای فارسی
51
82
FA
حسن
ذوالفقاری
0000-0003-2557-0010
دانشگاه تربیت مدرس تهران
zolfagari_hasan@yahoo.com
10.22099/jba.2012.317
ابعاد زیبایی شناسی امثال فارسی بسیار گسترده است و همین جنبههای بلاغی و ادبی آن باعث شده است تا محققان، امثال را یکی از گونه­های ادبی به شمار آورند.در این مقاله، به سه بُعد زیبایی شناسانه پرداخته می­شود:1.وزن وآهنگ ضرب­المثل­های فارسی؛ 2.ابعاد بلاغی در حوزه­ی معانی، بیان و بدیع؛ 3. زبان وبیان طنزآمیز مثل­ها.در حوزه­ی وزن وآهنگ ضرب­المثل­ها، برای مستندکردن مقاله از میان پنج منبع مهم، هزار مثل را برگزیده ایم تا کیفیت و کمیت وزن و آهنگ را با توجه به این نمونه­گیری نشان دهیم.آن­گاه پس از این بررسی آماری به تحلیل هر سه بخش و ارائهی نمونه­ها و توصیف آن­ها میپردازیم.با توجه به آن­که امثال فارسی از هر جهت به وزن اشعار عامیانه نزدیک است، با بررسی نظرات شش تن از عروضیان و صاحب نظران شعرعامیانه و تقطیع هجایی بیست مثل، به توصیف آن­ها می­پردازیم تا چگونگی وزن غیرعروضی (هجایی، عددی، عروضی کشش­دار و،. .) را در آن­ها نشان دهیم. در بخش سوم، عناصر صوتی و تناسب­ها و تقارن­های بدیعی را در آهنگین کردن امثال فارسی نشان می­دهیم و در پایان به عنصر مهم طنز و شگردهای آن اشاره می­کنیم.
ضربالمثل,. وزن و آهنگ . زیبایی شناسی . آرایههای ادبی,طنز
https://jba.shirazu.ac.ir/article_317.html
https://jba.shirazu.ac.ir/article_317_424cab9f21595064508fc6ca24559776.pdf
معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز
شعر پژوهی(بوستان ادب)
2008-8183
2980-7751
2
2
2012
09
24
پژوهشی نو در احوال و آثار سراج الدین علیخان آرزو
83
106
FA
سعید
شفیعیون
دانشگاه اصفهان
10.22099/jba.2012.318
هر چند که تا به حال مقالات و کتابهای متعددی دربارهی احوال و آثار آرزو نگاشته شده است و بعضاً تصنیفاتی نیز از وی تصحیح و منتشر گشته؛ باید اذعان کرد که هنوز آن گونه که شایسته است کاری در خور نام و مقام وی صورت نگرفته و تحقیقات موجود، اغلب تکرار کلیشهای اقوال منابع متأخر است. بدین لحاظ انجام تحقیقی جدی و مستند مبتنی بر منابع اصلی و دست اول در این باره ضروری به نظر میرسد. مقالهی حاضر، تمام همّت خود را بر این هدف گماشته است.
آرزو,زندگی,آثار,نسخههای خطی
https://jba.shirazu.ac.ir/article_318.html
https://jba.shirazu.ac.ir/article_318_47da9a6dc32d4f07abc3db273c47cfd1.pdf
معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز
شعر پژوهی(بوستان ادب)
2008-8183
2980-7751
2
2
2012
09
24
بررسی عنصر شخصیت در حکایتهای بوستان سعدی
107
131
FA
اکبر
صیادکوه
دانشگاه شیراز
ak_sayad@yahoo.com
آزاده
نجفیان
دانشگاه شیراز
پریسا
ظهیر امامی
دانشگاه شیراز
10.22099/jba.2012.319
بلاغت و رسایی سخن شیخ اجل با عوامل متعددی پیوند دارد. او از هر فرصتی برای به اوج رساندن کلام خود و تسخیر بیشتر مخاطب بهره میجوید. اگرچه هدف اصلی سعدی حکایت پردازی نبوده است، بلکه از حکایت بیشتر به عنوان ابزاری برای تبیین دقیقتر اهداف تعلیمی و تربیتی خویش و همراه کردن مخاطب با خود بهره میگیرد، اما باریک بینیها و ظرافتکاریهای آگاهانهی او در گزینش افراد یا اشخاص و عناصر حکایتها نیز در بلاغت جویی او بیتاثیر نیست.بوستان یا سعدی نامه از مثنویهای مشهور و تاثیرگذار تعلیمی- تمثیلی ادب پارسی و به اعتقاد برخی از سعدی پژوهان، برجستهترین اثر شیخ اجل است. سعدی در این مثنوی برای رسانیدن پیامهای خود، از ابزار و رسانهی پرتاثیر «حکایت» بهرهی فراوان برده است. در مجموع، 183 حکایت یا حکایتوارهی کوتاه و بلند در بوستان - براساس نسخهی مرحوم یوسفی- وجود دارد که بیتردید از لحاظ هنری و زیباییشناسی همه در یک پایه نیستند.این مقاله به فراوانی افراد یا اشخاص اصلی حکایتهای بوستان اختصاص یافته است و نگارندگان با تسامح در برخی از موارد، برای بیان منظور خود از واژگان یا اصطلاحاتی چون «شخصیت»، « پویایی» و «ایستایی» که در واقع، بیشتر به حوزهی داستان نویسی نوین تعلق دارد، کمک گرفتهاند.در هر حال، منظور از واژهی «شخصیت» عنصری است که رویدادها، کنشها یا محادثهها در پیرامون وجود او شکل میگیرند. در مجموع، این مقاله نشان میدهد که: <br />1. در حکایتهای بوستان چه گونهای از شخصیتها، نمود بیشتری دارند؟<br />2. پویایی و ایستایی شخصیتهای اصلی حکایتهای بوستان چگونه است؟<br />3. در میان شخصیتهای انسانی، چه کسری به زنان و چه اندازهای به مردان اختصاص یافته است؟<br />4. چه تعداد از شخصیتهای اصلی بوستان چهرهی مثبت و چهقدر چهرهای منفی دارند؟<br />5. سهم شخصیتهای مذهبی- عرفانی، تاریخی- اسطورهای و تمثیلی چهقدر است؟
سعدی. بوستان. عنصر شخصیت . مثبت. منفی. مرد. زن
https://jba.shirazu.ac.ir/article_319.html
https://jba.shirazu.ac.ir/article_319_669bb9eb3f804f4b5d8704b9f9f7c8e9.pdf
معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز
شعر پژوهی(بوستان ادب)
2008-8183
2980-7751
2
2
2012
09
24
بررسی و تحلیل «شاه زن» در نگاه نظامی
133
159
FA
محمدحسین
کرمی
0000-0001-5560-8070
دانشگاه شیراز
mohamadhkarami@gmail.com
10.22099/jba.2012.321
<strong>بررسی و تحلیل «شاه زن» در نگاه نظامی</strong><br /><strong> </strong><br /><strong>دکتر محمدحسین کرمی</strong><strong>*</strong><br /><strong>دانشگاه شیراز</strong><br /><strong>چنانچه پادشاهی شیرین و ماریه را نادیده بگیریم، از میان چند پادشاهی که در آثار نظامی مطرح شدهاند، حداقل دو تن از آنها زن هستند که با وجود اینکه به دلیل تازگی و نادری مطلب، اهمیت فراوانی دارد تاکنون مورد توجه محققان واقع نشده است.</strong><strong> در این مقاله برای نخستین بار به بررسی و تحلیل پادشاهی زنان در اشعار نظامی پرداخته شده و سعی شده زمینهی تاریخی و فکری این امر به صورت کوتاه بیان شود و هدف اصلی حکیم نظامی در ساخت و پرداخت شاه زنان آثارش مشخص گردد.</strong><strong> در بخش اصلی مقاله، نخست شیوهی زندگی و فرمانروایی نوشابه در شرفنامه، همراه با بیان ویژگیهای شخصیتی و حکمرانی او مورد بررسی قرار گرفته و سپس شیوهی زندگی و ویژگیهای فرمانروایی و شخصیت مهینبانو مورد بحث واقع شده است. در پایان تبیین شده است که نظامی به عنوان اندیشمندی حکیم، به چه دلیل طرح و شرح پادشاهی دو زن را در اشعار خویش گنجانده است.</strong><br /> <br /> <br />* استاد زبان و ادبیات فارسی<br /><strong>دریافت مقاله 20/10/1388 پذیرش مقاله: 21/2/1389 </strong>
شاهزن . مهین بانو. نوشابه . بردع. فرمانروایی زنان
https://jba.shirazu.ac.ir/article_321.html
https://jba.shirazu.ac.ir/article_321_e3ee16098b04a8973b0c82c1eb00ab04.pdf
معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز
شعر پژوهی(بوستان ادب)
2008-8183
2980-7751
2
2
2012
09
24
تأثیر صورخیال ادبی برنگارگری مکتب شیراز
161
184
FA
فاطمه
ماه وان
دانشگاه فردوسی مشهد
محمدجعفر
یاحقی
دانشگاه فردوسی مشهد
mgyahaghi@yahoo.co.uk
10.22099/jba.2012.323
خیال از عناصراساسی شکل گیری یک اثرهنری است. صورتهای خیالی که هنرمندان برای بیان مقاصد واندیشههای خود به کار میگیرند عموماً ریشه درباورهای اساطیری وفرهنگی دارد. ازاین رو میان صورتهای خیالی هنرهای مختلف، نوعی قرابت وخویشاوندی برقرار است و غالباً هنرهای مختلف در به کارگیری صورتهای خیالی، تحت تاثیر یکدیگر هستند.ادبیات ونگارگری از دیرباز در خدمت یکدیگر بودهاند. در حاشیهی نسخ خطی، برای بیان روشنتر متن ادبی، از تصاویر نگارگری استفاده میشد. در حقیقیت، نگارگری بیان تجسّمی متن ادبی بوده و مفاهیم ادبی را با زبان خط ورنگ به تصویر میکشیده است. در مقابل، ادبیات نیز بیان ذهنی وانتزاعی صورت نگاری بوده است.با توجه به پیوند دیرینهی ادبیات و نگارگری، دراین جستار به بررسی تأثیر صور خیال ادبی بر نگارههای مکتب شیراز میپردازیم. به این منظور، ابتدا رابطهی ادبیات و نگارگری را بررسی کرده سپس چگونگی تأثیر پذیری نگارههای مکتب شیراز را از ادبیات تحلیل میکنیم. <br />در این پژوهش به این نکته دست یافتیم که ادبیات و نگارگری رابطهای دیالکتیکی دارند. برای دستیابی به درکی جامع از نگاره ها، باید از مفاهیم ادبی مدد جست و از دیگرسو، نگارگری نیز به مفاهیمِ ادبی تجسّم وعینیّت میبخشد. بنابراین میتوان گفت متن و نگاره ترجمان یکدیگرند. <br />
ادبیات . نگارگری. مکتب شیراز . صورخیال . نماد
https://jba.shirazu.ac.ir/article_323.html
https://jba.shirazu.ac.ir/article_323_2f1e42dba6137ea964d28f3a1a4018fa.pdf
معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز
شعر پژوهی(بوستان ادب)
2008-8183
2980-7751
2
2
2012
09
24
نقش انشا در زبان عرفانی (بررسی و تحلیل نقش انشا در آثار فارسی عینالقضات همدانی)
185
208
FA
سیدعلی اصغر
میرباقری فرد
دانشگاه اصفهان
a_mir_fard@yahoo.com
معصومه
محمدی
دانشگاه اصفهان
10.22099/jba.2012.324
عارفان در بیان اندیشهها، انتقال معانی و احوال خود از زبانی استفاده میکنند که آن را زبان عرفانی مینامند. زبان عرفانی از دیدگاههای مختلف قابل بررسی است و عناصر متعدّدی در شکلگیری آن نقش دارد. بلاغت از جمله عناصر موثر بر زبان عرفانی فارسی است.علم معانی با سنجش کلام، میزان اثرگذاری آن را بر مخاطبان تعیین میکند. موضوع علم معانی بررسی انواع جمله از جهت معانی ثانوی آن است و به مثابهی ابزاری است که بلاغت و رسایی کلام را میسنجد؛ بنابراین به کمک قواعد و اصول این علم میتوان میزان اثرگذاری انشا را در انتقال معانی بررسی کرد.این مقاله بر آن است که نقش انشا را در تعلیم اندیشههای عرفانی و بیان تجربیات عرفانی، بررسی و تحلیل کند. به این سبب که در آثار فارسی عینالقضات، جملههای انشایی و معانی ثانوی نقش مهمّی دارد، آثار این عارف بزرگ برای تحقیق در این باب برگزیده شد.<br />
زبان عرفانی 2. علم معانی 3. انشا 4. تعلیم 5. تجربیات عرفانی
https://jba.shirazu.ac.ir/article_324.html
https://jba.shirazu.ac.ir/article_324_f9b772e0b0ece2eed4325955a53aed0c.pdf