TY - JOUR ID - 6405 TI - کالبدشناسی تکنیک­های بلاغی- زبانی روایت­های فکاهی مثنوی معنوی JO - شعر پژوهی(بوستان ادب) JA - JBA LA - fa SN - 2008-8183 AU - رجبی, زهرا AD - استادیار/ گروه زبان و ادبیات فارسی / دانشگاه اراک. Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 14 IS - 1 SP - 137 EP - 168 KW - واژه‌های کلیدی: فکاهی KW - آرتورآسا برگر KW - ساختار زبانی- بلاغی KW - مثنوی مولوی DO - 10.22099/jba.2021.39768.3974 N2 - کالبدشناسی تکنیک­های بلاغی- زبانی روایت­های فکاهی مثنوی معنوی زهرا رجبی* چکیدهخنده همچون زبان امری اجتماعی و عموماً وابسته به گفتار، اعمال و موقعیت­های زبانی- معنایی نامتعارف و خلاف عادتی است که برای یک فرد در ارتباط با افراد، چیزها یا موقعیت­های دیگر ایجاد می­شود؛ ازاین­رو باید همچون دیگر پدیده­های اجتماعی و ارتباطی، آنچه به خندیدن افراد می­انجامد نیز اصول و قواعد خاصی داشته باشد. آرتورآسا برگر، استاد برجسته و معاصر علوم ارتباطات، برهمین مبنا سال­ها در ساختار زبان­شناختی- معناشناختی طنز و فکاهی مطالعه کرده و برای آن الگویی زبانی-بلاغی شامل 45 تکنیک را با ­عنوان «کالبدشناسی فکاهی» ارائه کرده ­است. ازآنجاکه تاکنون لطیفه­ها و حکایت­های طنز فارسی با این رویکرد بررسی نشده­اند، در پژوهش حاضر 76 روایت فکاهی موجود در مثنوی مولانا به­عنوان اثری ادبی و پر از حکایت­های طنز که صدها سال است در بین ایرانیان محبوبیت دارد، به شیوه­ی توصیفی- تحلیلی کالبدشکافی شده ­است تا ضمن معرفی دیدگاه برگر، مشخص شود مهم‌ترین تکنیک­های زبانی- معنایی به­کاررفته در فکاهیات مثنوی کدام‌اند و اینکه از بین چهارنوع زبانی، منطقی، هویتی و کنشی کدام دسته تکنیک بیشترین تأثیر را در ساختار زبانی-بلاغی فکاهیات مثنوی دارند. براساس نتایج، از 409 تکنیک موجود در فکاهیات مولوی، تکنیک­های منطقی، زبانی، ماهوی و کنشی به­ترتیب با 146، 126، 119 و 18 مورد به ­کار رفته ­است. همچنین مشخص شد بین محتوای فکاهی­های مشابه و تکنیک­های موجود در آن ارتباط معناداری وجود دارد.واژه‌های کلیدی: فکاهی، آرتورآسا برگر، ساختار زبانی- بلاغی، مثنوی مولوی. * استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک z.rajabi_id@yahoo.comتاریخ دریافت مقاله: 25/11/1399             تاریخ پذیرش مقاله: 7/4/1400 UR - https://jba.shirazu.ac.ir/article_6405.html L1 - https://jba.shirazu.ac.ir/article_6405_092e61b343a1e7d7a0917abca403da4f.pdf ER -