2024-03-28T15:03:23Z
https://jba.shirazu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=957
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1398
11
3
گونه شناسی ساخت های قالبی در رباعیات مولوی
شهین
حقیقی
طاهره
جوشکی
گفتار قالبیشده یا کلیشههای زبانی، از جمله امکانات زبان عامیانه برای بیان مطلب هستند که به ویژه در محاورههای عادی روزمره، کاربردی گسترده دارند. بسامد کاربرد عبارتها و گزارههای قالبی در متون ادبی (نظم یا نثر) با عامیانگی کلام پیوندی مستقیم دارد؛ از این رو، میتوان با بررسی متون از چشمانداز چنین کاربردهایی، میزان عوامانگی گفتار را در آنها سنجید و اغراض بهکارگیری چنین زبانی را کشف کرد. در پژوهش پیش رو ساختهای قالبی در رباعیات مولوی، بررسی و تاثیر آن بر عامیانگی سخن وی، مشخص گردیدهاست. آمار بهدستآمده نشان میدهد کنایه با بیشترین کاربرد، زبانی کنایی را برای متن، رقم زده؛ شیوهی استدلال و بیان مطلب مولوی بر تمثیلپردازی استوار است که با بعد آموزگاری شخصیت وی و تلاش او برای تفهیم مطلب، بسیار سازگار است. گزارهی دیگر، تعارف است که با رابطهی کلیشهای عاشق و معشوق شعر سنتی فارسی پیوند مییابد؛ تهدید نیز افزون بر کاربرد تعلیمی آن، به کار نمایان ساختن چهرهی پرخاشجوی معشوق در رباعیات، آمدهاست؛ ضمن آنکه تعلیم مریدان بیذوق یا تمایل به حماسهی عرفانی نیز مولوی را به رجزخوانی (از زیرگونههای تهدید) واداشتهاست. کاربرد القاب کلیشهای نیز تیپسازیهای اجتماعی شاعر را رقم زدهاست. دشنام، دعا و نفرین نیز به ترتیب، در ردههای پایینتر طرف توجه مولوی بودهاند و هریک به اغراضی خاص، در رباعیات او به کار گرفتهشدهاند.
"گفتار قالبی"
"ادبیات عامیانه"
"رباعیات مولوی"
"مولوی"
2019
11
22
1
18
https://jba.shirazu.ac.ir/article_4962_8ab4ec4ad9e95615c2944c59b0dc10be.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1398
11
3
خدای وحدت وجودی و تصاویر برآمده از آن در آثار منظوم عطار نیشابوری
ایمان
زرگران
حسینعلی
قبادی
همایون
جمشیدیان
اندیشه وحدت وجود یکی از اندیشه های غالب در عرفان است. عطار نیشابوری نیز به عنوان یکی از نمایندگان عرفان اسلامی، طبیعتاً از اندیشه وحدت وجود متاثر بوده است. بسیاری از تصاویری که عطار نیشابوری از خداوند و رابطه او با انسان و طبیعت عرضه کرده در چارچوب اندیشه وحدت وجود جای میگیرد. این مقاله در پی آن است تا پر بسامدترینِ این تصاویر را در آثار منظوم عطار بررسی و تحلیل کند. همچنین از آنجا که از اندیشه وحدت وجود، سه قرائت (یعنی عینیت، متافیزیک سطوح و تجلی) موجود است کوشش شد تا رابطه این قرائت های سه گانه از وحدت وجود با تصاویر مذکور سنجیده شود تا نشان داده شود عطار احتمالا به کدام یک از قرائت های سه گانه از وحدت وجود گرایش داشته است. در نتیجه این پژوهش روشن شد که چهار تصویر « آشکارِ نهان »، « بحر» ، « خورشید » و « سیمرغ » بیشترین بسامد را در بین تصاویر وحدت وجودی از خدا در آثار منظوم عطار دارد . در هر تصویر به « رابطه خدا و جهان و انسان » ، « خدای درون » ، « راه وصال » و « تجربه عرفانی » پرداخته شد. در همه تصاویر جهان و انسان جزوی از خدا و وابستة گریز ناپذیر آن دانسته شده است. تمنای انسان برای رسیدن به گونهای در او تعبیه شده است. این تصاویر زمانی که خصلت تجربی مییابند و حاصل مکاشفات عرفانی هستند غالباً صورتی متناقضنما پیدا میکنند.
عطارنیشابوری
وحدت وجود
عرفان
تصویر خدا
2019
11
22
19
42
https://jba.shirazu.ac.ir/article_5051_5ffb52ec285147e719dc704ab57ee070.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1398
11
3
رمزگشایی از مضمون شکار در هفتپیکر بر اساس رویکرد اسطورهشناختی
حمید
غلامی
محسن
ذوالفقاری
جلیل
مشیدی
حسن
حیدری
مفاهیم اسطورهای به دلیل گستردگی آنها در عمق ساختارهای ذهنی انسان قسمت وسیعی از زیرساختهای وجودی ما را تشکیل دادهاند. شکار نیز به منزله آیینی بنیادین و دیرینه و به دلیل شاخصههای اسطورهای در دایره مفاهیم اسطورهای میگنجد. از جهتی این مثنوی سراسر مشحون از رمز و نمادهای اسطورهای است که در برخی از موارد با شکار پیوندی وثیق برقرار میکند. از دیدگاه رویکرد اسطورهشناختی، بهرام در هفت پیکر تنها به دلیل آنکه مولفههای شخصیت شکارگر اسطورهای را داراست در پی رسیدن به جایگاه ابرمرد است. این مقاله علاوه بر آنکه شکار را مفهومی اسطورهای میداند از این رویکرد نیز زوایای نهانی داستان و شناخت عمیقتر آن را بر اساس اسطوره شکار نشان میدهد و بر آن است که هر زمان پیامی بنیادین یا رخدادی عظیم در راه است از رهگذر اسطوره شکار، انتقال پیام صورت میپذیرد. از جهتی بنیادیترین اسطوره که سبب قوام، دلانگیزی و رازآلود بودن این داستان شده، اسطوره شکار است.
«ابرمرد اسطوره ای»
«اسطوره»
«بهرام گور»
«شکار»
2019
11
22
43
62
https://jba.shirazu.ac.ir/article_5036_ed7ce88d75acf46c2cdedda6934e1664.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1398
11
3
بازشناسی شعر و اندیشة مشرقی شیرازی
غلامحسین
فهندژ سعدی
زرین
واردی
چکیده حکیم حسن مشرقی شیرازی از عرفای شیعی و از سخنسرایان اواخر قرن دهم و نیمة اوّل قرن یازدهم ه.ق است که در هیچیک از تذکرهها مطلبی در بارة او نیامده است. مجموعه آثار مشرقی شیرازی در یک دیوان گردآوری شده که تاکنون به چاپ نرسیده است، کلیات وی شامل 9 کتاب و حدود 23 هزار بیت است. مضامین اشعار مشرقی عرفان، حکمت، موعظه، اخلاق، مدح ائمّة اطهار(ع) و... است که در قالبهای غزل، مثنوی، قصیده، رباعی و قطعه سروده شده است؛ حکیم حسن مشرقی کتاب «شبستان انس» را در بحر بوستان سعدی و کتاب «شمسالمشرقین» را در بحر تحفة العراقین خاقانی با مضامین عارفانه و اخلاقی سروده است. در این مقاله با روش مطالعة اسنادی، به بررسی اجمالی زندگی و آرای مشرقی پرداخته شده، در ابتدا زندگی مشرقی و سپس آثار او معرّفی گردیده و پس از آن، اندیشههای او و ویژگیهای زبانی و سبکی دیوانش، به ویژه دیدگاههای عرفانی وی که در عرفان نظری، متأثّر از افکار ابن عربی است بررسی و بازشناسی شده است؛ این پژوهش میتواند راهی را برای شناساندن ارزش ادبی «دیوان مشرقی» باز کند.
واژه های کلیدی: 1.مشرقی شیرازی
2.زندگی
3.آثار و افکار
4.عرفان
2019
11
22
63
88
https://jba.shirazu.ac.ir/article_4892_8c98ffe33eaf2c558a3007ccd7028087.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1398
11
3
بررسی جایگاه روایت شنوها و انگیزه راوی در الهی نامه ی عطار نیشابوری (با تکیه بر نظریه ارتباطی رومن یاکوبسن)
شهین
قاسمی
در علم روایت شناسی در هر متن روایی (داستان) دو سطح- جهان داستان و جهان روایت- وجود دارد و تجلی این دو جهان در الهی نامه یعطار باعث ایجاد گونه ی روایت پردازی خاصی گردیده است. از این نظر که در حکایت های این کتاب «نویسنده ی ملموس»(نویسنده ظاهری)در ابتدا با ورود به جهان داستان به نقل روایت پرداخته و روایت شنوِ آن درونی است در ادامه ناگهان خطاب وی از جهان داستان و روایت شنوِ درون داستانی قطع و در لباس پند و اندرز متوجه روایت شنوِ برون داستانی می شود. روایت شنو (مخاطب) از عناصر جدایی ناپذیر هر متن روایی(داستان) است. همچنین روایت شنو با تکیه بر جایگاه داستان و طرح داستان به دو نوع روایت شنوِ درون داستانی(هنگامی که داستان حالت گفتگو دارد و کنشگران یک دیگر را خطاب قرار می دهند) و روایت شنوِ برون داستانی(هنگامی که نویسنده ی ملموس خواننده ی ملموس را خطاب قرار می دهد) تقسیم می شود؛به گونه ای که در ادبیات داستانی هیچ متنی را نمی توان یافت که از وجود روایت شنو(مخاطب) خالی باشد. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای به بررسی جایگاه روایت و پایگاه روایت شنوها در الهی نامه ی عطار می پردازد. در این پژوهش از الگوی یاکوبسن نیز استفاده گردیده است نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که گذر از روایت شنوِ درون داستانی به روایت شنوِ برون داستانی در الهی نامه به دلیل نوع خاص ادبی و وجود درس اخلاق توسط نویسنده ی ملموس است.
الهی نامه
ی
جایگاه روایت
روایت شنو
عطار
یاکوبسن
2019
11
22
89
104
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1398
11
3
واکاوی مقایسهای کهنالگوی پیردانا در سه منظومهی منطقالطیر، مصیبتنامه و الهینامه عطار (با بیان تقابل پیردانا با مفهوم انسان کامل در عرفان و فلسفه)
پروین
گلی زاده
نسرین
گبانچی
تجلی روح الهی در وجود انسان کامل را در عرفان تعبیر به عشق به ذات حق میکنند. در عرفان روح انسان در حال تعالی و سلوک به سوی حق است. انسان کامل در آخرین مرحلهی سلوک (فنا) حقیقتی خداوندوار همچون سی مرغ عطار و سالکان واصل در آثار عرفانی مییابد. پیردانا در روانشناسی یونگ تاحدی همچون پدر یا مرشد یا شیخ در عرفان است که با بصیرت و روشنگری و تیزبینی سالکان و انسانها را به صورت عام به سوی تهذیب نفس، حفظ منش و اخلاق دعوت میکند. این پژوهش در پی بیان خصوصیات پیردانا و آشکار ساختن تفاوت و شباهت آن با انسان کامل و پیر (مراد) در عرفان و فلسفه، بر آن است تا جنبههای دانایی و هدایتگری پیردانا را با توجه به ویژگیهای کهنالگویی و روانکاوانهاش مشخص کند و نقش آن را در شخصیتهای هدهد (در منطقالطیر)، پیر (در مصیبتنامه) و پدر (در الهینامه) نمایان و تحلیل سازد؛ هرچند نقش دانایی، خصلت روحانی ناآگاه روان، شناسایی و تفکر پیر دانا در شخصیت هدهد و پیر به صورت ارشادی و هدایت-گونه آشکارتر است.
کهنالگو
پیر دانا
منطقالطیر
مصیبتنامه و الهینامه
2019
11
22
105
128
https://jba.shirazu.ac.ir/article_4961_19bb7aac3f40ad873479168b84f272c3.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1398
11
3
تحلیل و نقد تصحیح دیوان مشتاق اصفهانی
محبوبه
مجیدی نیا
علی اکبر
احمدی دارانی
میرسیّد علی مشتاق اصفهانی از شاعران بنام قرن دوازدهم و از تأثیرگذاران مکتب بازگشت است. رویگردانی از سبک هندی که همزمان با دورة فترت صفویان بود، زمینهای را برای مشتاق و دوستانش فراهم کرد تا شیوة شاعران گذشته را بازآفرینی کنند. مشتاق کاروان سالار شد و گروهی از شاعران همعصرش نیز با او همگام شدند. وی که از شاعران سبک عراقی تأثیر پذیرفته در قالبهای غزل، قصیده، رباعی، ترجیعبند و ترکیببند طبعآزمایی نموده است. تصحیحی که حسین مکّی در سال 1320 ش. از دیوان او منتشر کرده است، تنها متن نصحیح شده از اشعار اوست. مصحِّح سه نسخه از جمله نسخة سعید نفیسی و اقبال آشتیانی را مقابله و مقایسه نموده؛ در حالیکه بیش از بیست نسخه از این دیوان وجود دارد که مکّی آنها را مدّ نظر نداشته است. در این پژوهش سعی شده با نقد این اثر اشکالات وزنی، دستوری و چاپی که از مقابله با نسخهها به دست آمده است، ارائه گردد.
"بازگشت ادبی"
" تصحیح"
"مشتاق اصفهانی"
"حسین مکی"
"شعر فارسی"
2019
11
22
129
148
https://jba.shirazu.ac.ir/article_5016_a37c8c702a554e1889d4e4c0cfea72fe.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1398
11
3
خوانش دو شعر از علی باباچاهی بر اساس نظریه ی طرح واره در سبک شناسی شناختی
ابراهیم
محبی
مظاهر
نیکخواه
محمد
حکیمآذر
خوانش دو شعر از علی باباچاهی بر اساس نظریه ی طرح واره در سبک شناسی شناختی در این مقاله سعی بر این است که در ابتدا با استفاده از نظریه ی طرح واره در سبک شناسی شناختی، از یک سو بعضی از دگرگونی های سبکیِ شعر معاصر را از طریق نشان دادن انحراف ها و تغییرات طرح واره ای در شعر باباچاهی نشان دهیم؛ و از سوی دیگر با خوانش و تحلیل دو شعر از باباچاهی، گسست چند طرح واره مورد بررسی قرار گیرد تا با در نظر داشتن چگونگیِ گسست های طرح واره ای و چگونگیِ خلق طرح واره های جدید در شعر باباچاهی بتوانیم به بعضی از مؤلفه های سبکی او دست یابیم.از جمله مؤلفه های سبکی به دست آمده در این تحقیق که به روشنی می توان از ویژگی های سبکی شعر باباچاهی محسوب کرد اعوجاج ساختاری و گسست طرح واره ی ظرف و مکان است که در نهایت به خلق طرح واره ی ریزمی انجامیده است. به زعم نگارندگان مقاله، سبک شناسی سنتی در تحلیل و به دست دادن ویژگی های سبکی چنین اشعاری ناتوان است. واژگان کلیدی: 1- سبک شناسی شناختی 2- علی باباچاهی 3- گسست طرح واره 4- خلق طرح واره
"سبک شناسی شناختی"
" علی باباچاهی "
" گسست طرح واره "
"خلق طرح واره"
2019
11
22
149
168
https://jba.shirazu.ac.ir/article_5034_d8286c5899e37cb18afd77bd56477713.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1398
11
3
خوانش شعر شفیعی کدکنی در دهه 50 بر اساس نظریه ایدئولوژی آلتوسر
حسن
محمدیان
غلامرضا
پیروز
مرتضی
محسنی
شفیعی کدکنی یکی از نمایندگان شعر اجتماعی و سیاسی معاصر است و در این پژوهش، با تکیه بر نظریه ایدئولوژی آلتوسر به بررسی لایه اجتماعی-سیاسی شعر او در دهه 50 پرداخته شده است. آلتوسر ادبیات و هنر را بخشی از دستگاه ایدئولوژیک دولت میداند که بهطورکلی، در خدمت پیشبرد اهداف دولت قرار دارد ولی در شرایط خاص ممکن است در خدمت ایدئولوژیهای برآمده از خاستگاههای متفاوت نیز قرار گیرد. در این پژوهش، با استناد به دفترهای شعر شفیعی در دهه 50، و بیش از همه «در کوچهباغهای نشابور»، که از آثار مطرح او و آن دوره است، روشن میگردد که ساختار شعر شفیعی کدکنی، بازتولید ساختار اجتماعی دو قطبی آن دوره است، که با نمادهای محوری خواب و بیداری نمادپردازی میشود. او با نقد زیرساختهای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی سرمایهداری رو به رشد معاصر، به دنبال استقرار ایدئولوژی جایگزین دیگری است که چهره مادی و عینی مشخصی ندارد. و فراتر از این، با تصویر سرنوشت شخصیتهای تاریخی مثل حلاج، عینالقضات و... به دنبال آن است مدلی برای تحلیل تاریخ سیاسی-اجتماعی ایران ارایه دهد و فارغ از زمینههای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی متفاوت، نشان میدهد که همین ساختار دو قطبی در طول تاریخ نیز فعال بوده است. او با تاکید بر مسوولیت شاعر، ضمن نقد شعر یاسآلود و خوابزده، به نوعی ایدهالیسم هنری گرایش مییابد و میخواهد از امکانات هنر برای استقرار ایدئولوژی خود سود جوید.
آلتوسر
ایدئولوژی
شعر اجتماعی و سیاسی
شفیعی کدکنی
2019
11
22
169
188
https://jba.shirazu.ac.ir/article_4963_5b766d0bf69cbe449fd4a3c79663e23d.pdf
شعر پژوهی(بوستان ادب)
بوستان ادب
2008-8183
2008-8183
1398
11
3
مقاله کوتاه: پَنجه یا پُنجه؟ دربارهی بیتی از بوستان سعدی
مجید
منصوری
طرزِ خواندنِ ترکیبات و نیز وجوهِ چندگانهی معنایی از عمده دشواریهای بوستان است. از همین مقوله است بیتِ «زنِ شوخ چون دست در قلیه کرد/ برو گو بنه پنجه بر روی مرد» که مصححان و شارحانِ بوستان بیشتر به ضبطِ مشکوکِ مصراع نخست آن پرداختهاند و کوشیدهاند معنی آن را دریابند، غافل از این که مصراع دوم ابهام بیشتری دارد. در این تحقیق ضمن پیشنهادِ معنی «روبند زنان» بر اساس خوانش این واژه به صورتِ «پُنجه» که در فرهنگها و متون مختلف آمده و میتواند یک گام برای گشودنِ معنی مصراع نخست این بیت دشوار بوستان نیز باشد، دربارهی آشفتگی فرهنگهای لغت در معنیها و ضبطهای مختلف واژهی «پُنجه» بحث شده است. همچنین برای دریافتِ مفهوم سعدی در مصراع نخست، به ترکیبِ «قلیهخوار: قلتبان» در فرهنگها که از نظر شارحان به دور مانده، اشاره شده است. در باب هفتمِ بوستان و در بخش «گفتار اندر پرورش زنان و ذکر فساد ایشان» بیتهایی آمده که در ضبط بیتی از آنها جای تردید است.
تصحیح
بوستان
پُنجه
پیچه
2019
11
22
189
198
https://jba.shirazu.ac.ir/article_5346_41a998a2f036922fd585bfaaa925af2e.pdf