Document Type : Research Paper

Authors

1 Prof in Persian Language and Literature of Shiraz University, Shiraz, Iran

2 PhD student in Persian Language and Literature of Shiraz University, Shiraz, Iran

Abstract

After analyzing the narrations of Fereydun in the Avesta and pre-Islamic texts, the Shahnameh, the histories of the Islamic period, and the Naqali scrolls, it became clear that although in general, the narrations of these texts are similar with the Shahnameh, there are some transformations in these texts compared with the Shahnameh. we can see that this is either the result of different sources of these traditions, or the result of interferences that have made their way to these texts by moving away from the mythological context of the narration. Among these metamorphoses, the following can be mentioned: Simorgh, Zahak and resurrection, The War of the Magicians and Breaking Zahak's Spell, Zahak's Death, Kaveh's Friendship Plan with Zahak, Nimrod of Jamshid (Feridon), Zahak's Flight, lovely Zahak, Zahak and volcano, Bermayan and milk of science, Fereydon's Horse Riding, Iraj / Bahram Abarkoohi's Daughter / Shahnawaz / Irandekht, Fereydon's Three Pours and the Connection with the Daughters of the King of Egypt and Triple Conditions, Mirab's Conspiracy, Fereydon's Flight, Fereydon's enchantment, dividing the world with a bow and arrow, Iraj's blackmailing of Salm and Tour, the sin of Fereydon and Toraj, Kushak and Farkushak.

Keywords

Main Subjects

آموزگار، ژاله. (١٣٧٤). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سازما‌ن مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
آیدنلو، سجاد. (1385). «ارتباط اسطوره و حماسه بر پایه‌ی شاهنامه و منابع ایرانی». مطالعات ایرانی، شماره‌ی10، صص 1- 31. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/323173
ــــــــــــ. (1388). «نکته­هایی از روایات پایان کار ضحاک». کاوش­نامه، سال ۱۰، شماره‌ی 18، صص 9-48.
 DOI: 0.29252/kavosh.2009.2463
ــــــــــــ. (1387). «چند بن­مایه و آیین مهم ازدواج در ادب حماسی ایران». مجلهی دانشکدهی ادبیات و علوم انسانی مشهد، شماره‌ی 160، صص 1-23. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/954940
 ــــــــــــ. (1390). طومار نقالی شاهنامه. تهران: به­نگار.
ـــــــــــــ. (1394). «برخی روایات نقّالی و شفاهی در ملحقات نسخ و چاپ‌های شاهنامه». فرهنگ و ادبیّات عامه، سال 3، شماره‌ی 5، صص ۵۰-۱۰۰. https://www.sid.ir/paper/509815/fa
ابن‌فقیه همدانی. (1349). البلدان. ترجمه­‌ی ح. مسعود، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ابن‌عربشاه، ابومحمد بن محمد. (2001). فاکهه الخلفا و مفاکهه الظرفا. قاهره: دارالافاق العربیه.
اخوان اقدم، ندا. (1401). «مقایسه‌ی تطبیقی داستان فریدون در شاهنامه فردوسی و شاه لیر شکسپیر با رویکرد اسطوره‌شناسی». مطالعات ایرانی، شماره‌ی 42، صص 1-27. https://www.magiran.com/paper/2563873
اردستانی رستمی، حمیدرضا. (1397). ضحاک شاهنامه. تهران: نگاه معاصر.
ـــــــــــــــــــــــــــ. (1400). «درباره‌ی بنیاد گنوسی گناه (نادانی و ناسپاسی) فریدون». شاهنامه و زبان فارسی، صص 17-46. https://civilica.com/doc/1505675
ارژنگی، کامران. (1399). بررسی و تحلیل منابع داستان‌های مشترک طومارهای جامع نقّالی و شاهنامه‌ی فردوسی. پایان‌نامه‌ی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد.
اسدی طوسی. (1354‌). گرشاسب­نامه. به‌کوشش حبیب یغمایی، تهران: طهموری.
افشار مدائنی، مهران. (1377). طومار جامع نقالان (هفت لشکر). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اکبری‌مفاخر، آرش. (1395). «شاه گاوسوار». پژوهشنامه‌ی ادب حماسی، شماره‌ی 21، صص 13-43.
امینی، محمدرضا. (1381). «تحلیل اسطوره قهرمان در داستان ضحاک و فریدون بر اساس نظریه‌ی یونگ». مجله‌ی علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، شماره‌ی 2، پیاپی 34، صص 53-64.
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/42844
ایرانشان ابن ابی­‌الخیر. (1377). کوش‌نامه. به‌کوشش جلال متینی، تهران: علمی.
اکبری مفاخر، آرش. (1395). «شاه گاوسوار». پژوهشنامه‌ی ادب حماسی، شماره‌ی 12، صص 13-42.
انجوی شیرازی، سیدابوالقاسم. (1369). فردوسی­نامه. ج۲، تهران: علمی.
اوستا. (1389). گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه. تهران: مروارید.
بلعمی، ابوعلی. (1386). تاریخ بلعمی. تصحیح محمّدتقی بهار و محمّدپروین گنابادی، تهران: هرمس.
بهار، مهرداد. (1378). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگه.
تاریخ سیستان. (1352). تصحیح ملک‌الشعرای بهار، تهران: مؤسسه‌ی خاور.
تفضلی، احمد. (1376). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. تهران: سخن.
ثعالبی، ابومنصور عبدالملک‌بن‌محمّد. (1368). شاهنامه‌ی ثعالبی. ترجمه‌ی محمود هدایت، تهران: اساطیر.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1963). تاریخ غُررٱلسّیر (غرر اخبار ملوک ٱلْفرس و سیرهم). تصحیحِ زوتنبرگ، تهران: الاسدی.
جعفری دهقی، محمود؛ پوراحمد، مجید. (1392). «گرز گاوسر فریدون و منشأ آن». ادب فارسی، شماره‌ی 2، صص 39-56. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1032695
خطیبی، ابوالفضل. (1390). «آیا فریدون به یزدان ناسپاس شد؟». مجموعه‌مقالات همایش هزاره‌ی شاهنامه، تهران: فرهنگستان زبان و ادبِ فارسی، صص 183- 200.
خواندمیر، غیاث­الدین. (1380). حبیب­السیر. به‌کوشش جلال همایی، تهران: خیام.
دریایی، تورج. (1376). «سهم منابع هند و اروپایی در شناخت شاهنامه: هویت کاوه آهنگر». ایران­شناسی، سال ۹، شماره‌ی 34، صص 279-284.
دومزیل، ژرژ. (1383‌). سرنوشت جنگجو. ترجمه­ی مهدی باقی و شیرین مختاریان.تهران، قصه.
دینوری، ابوحنیفه. (1364). اخبارالطوال. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
راشد محصل، محمدتقی. (1389). دینکرد. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
روایتِ پهلوی. (1367). آوانویسی، ترجمه‌ی فارسی، به کوشش مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهش‌گاهِ علومِ انسانی و مطالعاتِ فرهنگی.
زریری، مرشد عباس. (1396). شاهنامه­ی نقالان. ج۱، تهران: ققنوس.
ژیران،ف، لاکوئه،گ، دلاپورت،ل. (1375) فرهنگ اساطیر آشور و بابل. ترجمه‌ی ابوالقاسم اسماعیل پور، تهران: فکر روز.
سعیدی، مصطفی؛ هاشمی، احمد. (1381). طومار شاهنامه‌ی فردوسی. تهران: خوش­نگار.
سیستانی، ملکشاه حسین. (1344). احیاءالملوک. تصحیح منوچهر ستوده، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
صفا، ذبیح‌الله. (1384). حماسه­سرایی در ایران. تهران: امیرکبیر.
طبری، محمد. (1375). تاریخ طبری. ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.
طوسی، محمدبن‌محمود. (1391). عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات. به اهتمام منوچهر ستوده، تهران: علمی و فرهنگی
عفیفی، رحیم. (1383). اساطیر و فرهنگ ایرانی در نوشته­های پهلوی. تهران: توس.
فردوسی، ابوالقاسم. (1390). شاهنامه. به تصحیح جلال خالقی‌مطلق، ج۱، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
قائمی، فرزاد. (1399). «چرا فریدون سومین است». جستارهای زبانی، شماره‌ی 2، صص 338 – 360.
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1680879
کتاب مقدس (عهد عتیق و عهد جدید). (1383). ترجمه‌ی فاضل‌خان همدانی و ویلیام گلن، هنری مرتن، تهران: اساطیر.
کریستن سن، آرتور. (1384). کاوه آهنگر و درفش کاویانی. ترجمه‌ی‌‌‌ منیژه احدزادگان آهنی، تهران: طهوری.
کهریزی، خلیل. (1399). «گناه فریدون». آیینه‌ی میراث، شماره‌ی 67، صص32-52.
https://www.sid.ir/paper/526145/fa
گزیده سروده­های ریگ ودا. (1372)به تحقیق و ترجمه و مقدمه سیدمحمدرضا جلالی نائینی، تهران: نقره.
مجمل التواریخ و القصص. (1399). به تصحیح و تحقیق اکبر نحوی، تهران: سخن.
مختاریان، بهار. (1389). درآمدی بر ساختار اسطوره­ای شاهنامه. تهران: آگه.
مرزبان فارسی، رفیع­الدین. (1399). فرامرزنامه کوچک. به کوشش ابوالفضل خطیبی، رضا غفوری، تهران: دکتر محمود افشار و سخن.
مرعشی، ظهیرالدین. (1345). تاریخ طبرستان، رویان و مازندران. به‌تصحیح محمد حسین تسبیحی، تهران: اساطیر.
مزداپور، کتایون. (1376). ضحاک و فریدون، سخنواره. به کوشش ایرج افشار و هانس روبرت رویمر، تهران: توس.
مولائی، چنگیز. (1387 الف). «نیروی سه­گانه‌ی فریدون در روایات اساطیری و سنت­های حماسی ایران». جشن­نامه‌ی دکتر بدرالزمان قریب، به‌کوشش زهره زرشناس و ویدا نداف، تهران: طهوری، صص 159- 185.
ــــــــــــــ. (1387 ب). راز بندی شدن ضحاک در سنتهای دینی و حماسی ایران. جشن­نامه‌ی‌‌ استاد اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی.
ــــــــــــــ. (1388). «ﻣﻌﻨﻲ ﻧﺎم ﻓﺮﻳﺪون و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﺳﻪ ﻧﻴﺮوی او در ﺳﻨّﺖ­ﻫﺎی اﺳﺎﻃﻴﺮی و ﺣﻤﺎﺳﻲ اﻳﺮان». جستارهای ادبی، شماره‌ی 167، صص151– 174.
ــــــــــــــ. (1389). «بررسی روایات مربوط به ضحاک و گاو برمایه در متن­های ایرانی». نامه­ی فرهنگستان، شماره‌ی 3، صص107– 129.
مسکویه، ابی‌علی احمدبن‌محمد. (1382). تجارب الامم و تعاقب الهمم. تحقیق سیدکسروی حسن. الجزو الاول، بیروت: دارالکتب العلمیه.
میرفخرایی، مهشید. (1367). روایت پهلوی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
مینوی خرد. (1364). ترجمه احمد تفضلی، تهران: توس
نحوی، اکبر. (1385). «درباره­ی چند نام عربی در شاهنامه». شاهنامه‌پژوهی، دفتر ۱، صص 1- 11.
وراوینی، سعدالدین. (1389). مرزبان­نامه. به‌کوشش خلیل خطیب­رهبر، تهران: صفی علی‌شاه.
نوری‌ عثمانوف، محمّد. (1354). «خدای‌نامه‌ها و شاهنامه‌های مأخذ فردوسی». جشن‌نامه‌ی محمّد پروین گنابادی، تهران: توس.
هومر. (1378). ایلیاد. ترجمه­ی سعید نفیسی، تهران: بنگاه ترجمه و کتاب.
هاکس، جیمز. (1377). قاموس کتاب مقدس.  تهران: اساطیر.
یاحقی، محمدجعفر؛ قائمی، فرزاد. (1387). «رمز و نمادپردازی در شاهنامه­ی فردوسی». کتاب اسطوره متن هویت‌ساز، به کوشش بهمن نامدار مطلق، تهران: علمی – فرهنگی، صص 335-355.
West, E. West. (1885). The Sacred Books of East. Vol 24, Edited by Max Muller, Oxford: University Press.