بررسی کاربردشناسانۀ نمادگرایی در شعر احمد شاملو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه مازندران

2 عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد نوشهر

چکیده

بیان نمادین از ویژگی‌های سبک‌شناسی شعر معاصر است و موجب خلق بافت ادبیِ مبهم و هنری و شرکت خواننده در متن می شود. اختناق و استبداد حاکم براجتماع معاصرِ احمد شاملو (1379-1304ش)، منجر به بروز گسترده‌‌ی نماد در شعر وی در دوسویه‌ی تاریک و روشن شده است که این نکته، نشان از ذهن اسطوره ساز شاعر و توجه به تقابل های دوگانه در نظام آفرینش دارد. در این مقاله به روش اسنادی عمل کرده و کلیه‌ی نمادهای مستخرج از مجموعه‌ی هفده دفتر شعر شاملو، مورد تحلیل قرارگرفته است. شعر شاملو برای انتقال لایه‌‌ی ایدئولوژیک (کاربردشناختی) در بافت اسطوره‌ای و نمادینی که دارد از تقابل‌ها‌ی دوگانه‌ی هستی در روساخت‌هایی مانند: زندان/ آزادی، نفرت/ عشق، تنهایی/ جمعیت، اندوه/ شادی، زمین/ آسمان، انسان/ خدا و... که گاه به شکل متناقض نما تصویر می شوند، بهره‌ای هدفمند می‌جوید تاجایی که می‌توان ساختار روایی بسیاری از شعرهای وی را براساس این تقابل، تشریح کرد. منظور کاربردشناسانه‌ی شاعر، عمدتاً جلب توجه مخاطب به نابسامانی اجتماعی و تاثیر بخشی کلام است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Symbolism in the poetry of Shamlu with pragmatics approach

چکیده [English]

Symbolic explanation is one of contemporary stylistic attributes and makes an ambiguous and artistic literary texture and associates the reader in the text.
the strangulation and despotism that was in shamlu's contemporary community ( 1304 - 1379 solar hijri ) has caused a widespread symbol accession in his poem in two side of dark and light which shows the poet's mithgrapher mind and his attention to twofold contrast in creation system . Actually , shamlu , purposefully uses creation twofold contrast in : prison / freedom , aversion / love , solitude / population , sadness / happiness , the earth /sky , human / God and ... superstructure that sometimes are shown in a paradisical shape to transfer the ideologic layer ( pragmatically ) in the mithical and symbolic texture that it has ; inasmuch as based on this contrast we can explain many of his poem narrative textures . The poet's pragmatical intention is mainly attracting the addressers to the social collapse and the speech influence .

کلیدواژه‌ها [English]

  • symbol
  • binary oppositions
  • Pragmatics
  • Paradoxical
  • myth
  • structure

مراجع

اسحاقیان، جواد. (1384). نقد ساختاری کلیدر. تهران: نافه.
باقرزاده، سمانه سادات. (1390). نمادشناسی پرنده در شعر پنج تن از شاعران معاصر (نیما، اخوان، شاملو، سپهری و فروغ). پایان‌نامه­ی کارشناسی ارشد دانشگاه بیرجند.
براهنی، رضا. (1380). «گفتمان در دوسویگی در شعر احمد شاملو». جهان اندیشه، شماره‌ی 4، تیر، 39-43.
برتنس، هانس. (1370). مبانی نظریه­ی ادبی. ترجمه­ی محمدرضا ابوالقاسمی، تهران:  ماهی.
بهروزی، آیدا. (1391). بررسی تقابل­های دوگانه در اشعار محمدرضا عبدالملکیان. پایان‌نامه­ی کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور استان البرز.
پروینی، خلیل؛ عابدی، حسین و غلامحسین‌زاده، غلامحسین (1390). «بررسی تطبیقی مسیح (ع) در شعر ادونیس و شاملو». جستارهای زبانی، دوره­ی 2، شماره­ی 3 (7)، صص25-51.
پورنامداریان، تقی؛ رادفر، ابوالقاسم و شاکری، جلیل. (1391). «بررسی و تأویل چند در نماد در شعر معاصر». دو فصلنامه­ی ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دوره­ی 2، شماره­ی 1، تابستان، صص35-48.
پورنامداریان، تقی. (1381). سفر د ر مه، ویراست جدید. تهران: نگاه.
چدویک، چارلز. (1375). سمبولیسم. ترجمه‌ی مهدی سحابی، تهران: مرکز.
حیاتی، زهرا. (1388). «بررسی نشانه­شناختی عناصر متقابل در تصویرپردازی اشعار مولانا». فصلنامه­ی نقد ادبی، دوره‌ی 2، شماره‌ی 6، صص7-24.
سادات، اعظم سادات. (1393). بررسی و تحلیل تقابل های دوگانه در دیوان پروین اعتصامی. پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد دانشگاه اراک.
سالمیان، غلامرضا؛ آرتا، سیدمحمد و حیدری، دنیا. (1391). «بررسی تطبیقی دلالت معنایی نمادها در ادبیات کلاسیک و اشعار احمد شاملو». زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی، دوره‌ی20، شماره­ی 18، پاییز و زمستان، صص67-98.
شاملو، احمد. (1389). مجموعه­ی آثار: دفتر یکم. تهران: نگاه.
شایگان‌فر، حمیدرضا. (1380). نقد ادبی. تهران: دستان.
شکیبی ممتاز، نسرین (1394). «سمبل و جایگاه آن در شعر احمد شاملو (با تکیه ­بر شعر «مه»)». مطالعات انتقادی ادبیات دانشگاه گلستان، دوره­ی1،شماره­ی4، صص116-138.
شمیسا، سیروس. (1380). «سمبولیسم اجتماعی در شعر معاصر ایران». مدرس علوم انسانی، دوره­ی 5، شماره­ی 3 (پیاپی 20)، صص27-42.
ــــــــــــــ. (1383). بیان و معانی. تهران: فردوس.
صفوی، کورش. (1391).  آشنایی با زبان‌شناسی در مطالعات ادب فارسی. تهران: علمی.
طالبیان، یحیی؛ صرفی، محمدرضا؛ شریف­پور، عنایت‌اله و کاسی، فاطمه. (1388). «تقابل‌های دوگانه در شعر احمدرضا احمدی». پژوهشنامه­ی زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، دوره‌ی 3، شماره‌ی 4، صص 21-34.
عباسی، جلال. (1388). فرهنگ شعر شاملو (واژه­ها، کنایه­ها، استعاره­ها، نمادها). تهران:  آگاه.
عبیدی‌نیا، محمدامیر و دلائی میلان، علی. (1388). «بررسی تقابل­های دوگانه در ساختار حدیقه سنایی». فصلنامه­ی پژوهش زبان وادبیات فارسی، شماره­ی 13، تابستان، 25-42.
عدنانی، فرزین. (1379). «شعر شاملو، جلوگاه مفاهیم نمادین». بخارا، شماره­11، صص336-351.
فاضلی، فیروزه و پژهان، هدی. (1392). «تقابل­های معنایی در اشعار اقبال لاهوری». کاوشنامه، دوره‌ی 14، شماره­ی 27، صص147-166.
فتوحی، محمود. (1390). سبک‌شناسی نظریه­ها، رویکردها و روش­ها. تهران: سخن.
منزوی ، حسین. (1384). دیدار در متن یک شعر. تهران: آفرینش.
میرصادقی، میمنت. (1376). واژه‌نامه‌ی هنر شاعری. تهران: مهناز.
نبی­لو، علیرضا. (1392). «بررسی تقابل­های دوگانه در غزل­های حافظ». زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی، دوره­ی21، شماره 74 (19)، صص 69-91.
نجاتی، داوو؛ گرگی، سحر و مردانی، عفت. (1393). «نماد مسیح (ع) در شعر احمد شاملو و بدر شاکر السیاب (بررسی تطبیقی دو شعر «مرد مصلوب» و «المسیح بعد از الصلب»)». زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، سال 6، شماره‌ی 18، صص 95-117.
وردانک، پیتر. (1389). مبانی سبک‌شناسی. ترجمه­ی محمد غفاری، تهران: نی.
یونگ، گوستاوکارل. (1377). انسان و سمبول­هایش. ترجمه­ی محمود سلطانیه، تهران: جامی.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار