هنجارگریزی در شعر هوشنگ ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه مازندران

چکیده

هنجارگریزی یکی از مؤثرترین روش­های برجستگی زبان و آشنایی­زدایی در شعر است که همواره، شاعران از آن استفاده کرده­اند. هوشنگ ایرانی یکی از شاعرانی است که در اشعارش به صورت گسترده، دست به هنجارگریزی زده است. نگارندگان در این جستار، در پی پرسش به این سوال بودند که ایرانی چگونه و در چه حوزه­هایی به هنجارگریزی دست یازیده است. بررسی­های به عمل آمده، نشانگر این موضوع است که هوشنگ ایرانی در اشعارش از انواع هنجارگریزی بهره برده است. اما این بهره­گیری به صورت یکسان نیست؛ یکی از هنجارگریزی‌هایی که در اشعار ایرانی بسیار دیده می­شود، هنجارگریزی نوشتاری است که به شکل­های گوناگون در اشعار او وارد شده است. هنجارگریزی زمانی یا باستان‌گرایی نیز در اشعارش بسامد بالایی دارد که شاعر هم در حوزه­ی نحو و هم در حوزه­ی واژگان، از آن بهره گرفته است. هنجارگریزی معنایی به صورت گسترده و در هیأت آرایه­های تشبیه، تشخیص، حسامیزی و تصاویر پارادوکسی در اشعار او نمود دارد. همچنین علاوه بر این، او در حوزه­ها­ی نحو، واژگان و آوا نیز به هنجارگریزی دست یازیده است.
واژه­های کلیدی: آشنایی‌زدایی، شعر نو، فرمالیسم، هوشنگ ایرانی، هنجارگریزی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Breaking norms is one of the most effective ways for making

چکیده [English]

 
Breaking norms is one of the most effective ways for making the language prominent, and composing unfamiliar poems. It has been used by poets for a long time.  Hooshang Irani is one of the poets who has widely used this technique in his poems. Literary critics try to answer how Irani has employed this technique in his poems to break the norms.  Some studies show that he usually used different strategies to perform this technique and these strategies are not the same in all his poems. One of the most popular kinds of norm-breaking is a written one used in different forms. One of his norm-breaking strategies is related to time in two ways: diction and syntax .His norm-breaking is also seen in the figures of speech such as simile, personification, synsthesia, and paradoxical images .In addition to syntax and diction, he employed this technique in sounds, as well.                                                          

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: contemporary poem
  • Defamilirization
  • Deviation formalism
  • Hooshang Irani
احمدی، بابک. (1386). ساختار تأویل متن. تهران: مرکز.
اسکولز، رابرت. (1379). درآمدی بر ساخت‌گرایی در ادبیات. ترجمه­ی فرزانه طاهری، تهران: آگاه.
ایرانی، هوشنگ. (1379). از بنفش تند تا به تو می­اندیشم. با مقدمه‌ی منوچهر آتشی، تهران: نشر نخستین.
ایگلتون، تری. (1383). پیش­درآمدی بر نظریه‌ی ادبی. ترجمه‌ی عباس مخبر، تهران: مرکز.
برتنس، هانس. (1383). مبانی نظریه­ی ادبی. ترجمه‌ی محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی.
بیرانوند، احمد. (1389). شرح حاشیه؛ بررسی ساختار جریان­های حاشیه­ای شعر معاصر بعد از نیما. تهران: روزگار.
تسلیمی، علی. (1383).گزاره­هایی در ادبیات معاصر ایران (شعر). تهران: اختران.
چناری، امیر. (1377). متناقض­نمایی در شعر فارسی. تهران: فرزان روز.
حسن‌لی، کاووس. (1383). گونه­های نوآوری در شعر معاصر ایران. تهران: ثالث.
روحانی، مسعود و محمد عنایتی. (1388). «بررسی هنجارگریزی در شعر شفیعی کدکنی (م. سرشک)». پژوهش‌نامه‌ی زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، سال 3، شماره‌ی 3، پیاپی 11، صص63-90.
روزبه، محمدرضا. (1381). ادبیات معاصر ایران (شعر). تهران: روزگار.
سمیعی، عنایت .(1384). «خیال‌پرداز افقهای باز». گوهران، شماره‌ی 7 و 8، بهار و تابستان، صص 91- 93.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1368). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
شمس لنگرودی، محمد. (1370). تاریخ تحلیلی شعر نو. تهران: مرکز.
شمیسا، سیروس. (1381). معانی. تهران: میترا.
شیری، قهرمان. (1386). «از جیغ بنفش تا موج نو؛ نگاهی به شعر هوشنگ ایرانی و احمدرضا احمدی، نمایندگان دو جریان شعری معاصر». کتاب ماه، ادبیات، شماره‌ی 10، پیاپی 124، صص 26-41.
صدیقی، مصطفی. (1384). جست‌وجوی خوش خاکستری. تهران: روشن مهر.
صفوی، کوروش. (1373). از زبان‌شناسی به ادبیات (نظم). تهران: چشمه.
طاهباز، سیروس. (1380). خروس جنگی بی‌مانند؛ درباره‌ی زندگی و هنر ایرانی. تهران: فرزان روز.
طاووس­آرانی، طیبه. (1386). «جریان­های حاشیه­ای شعر معاصر». مجله­ی رشد و ادب زبان فارسی، سال 18، شماره­ی 72، صص 44-52.
عباس­پور، هومن. (1376). «زبان ادبی».  فرهنگ­نامه­ی ادبی فارسی. زیر نظر حسن انوشه، ج2، تهران: سازمان چاپ و انتشارات، صص 742- 756.
علایی، مشیت. (1385). «هوشنگ ایرانی و سورئالیسم ایرانی». صداهای پرشورتر؛ نقد و تحلیل شعر، تهران: اختران، صص 259- 270.
علوی مقدم، مهیار. (1377). نظریه­های ادبی معاصر. تهران: سمت
علی­پور، مصطفی. (1378). ساختار و زبان شعر امروز. ج1، تهران: فردوس.
عمران­پور، محمدرضا. (1386). «اهمیت عناصر و ویژگی­های ساختاری واژه در گزینش واژگان شعر». پژوهشنامه‌ی زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، سال 1، شماره­ی 1، صص153-180.
کادن، جی. ای. (1380). فرهنگ توصیفی ادبیات و نقد. ترجمه­ی کاظم فیروزمند. تهران: شادگان.
محسنی، مرتضی و مهدی صراحتی جویباری. (1390). «گونه­­هایی از هنجارگریزی نحوی در شعر ناصرخسرو». بوستان ادب، سال 3، شماره­ی 1، پیاپی7، صص 179- 206.
موکاروفسکی، یان. (1377). «زبان معیار و زبان شعر». کتاب شعر، ترجمه‌ی احمد اخوت، اصفهان: مشعل، صص 99- 110.
میرصادقی، میمنت. (1385). واژه­نامه­ی هنر شاعری. تهران: کتاب مهناز.
نفیسی، آذر. (1368). «آشنایی‌زدایی در ادبیات». ماهنامه‌ی کیهان فرهنگی، سال 6، شماره‌ی 2، صص34- 37.
هارلند، ریچارد. (1382). درآمدی تاریخی بر نظریه­ی ادبیات از افلاطون تا بارت. گروه ترجمه­ی شیراز، علی معصومی و دیگران، زیر نظر شاپور جورکش، تهران: چشمه.