بینامتنی قرآنی و روایی در شعر ابن یمین فریومدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه پیام نور

چکیده

چکیده
یکی از رویکردهای جدید نقد ادبی که در نتیجه­ی تحول بنیادین در ساختار نقد قدیم در غرب رواج پیدا کرد، نظریه­ی بینامتنی است. این نظریه که در اواخر دهه­ی شصت میلادی از سوی ژولیا کریستوا مطرح گردید، حاکی از جذبه­های هر متن، با بسیاری از متون دوره­های مختلف معاصر یا پیش از خود است و یا به عبارتی دیگر، هر متنی، بینامتنی است. این نظریه اکنون با عنوان «تناص» در نقد عربی معروف شده است و با توجه به تعامل تنگاتنگ متون فارسی و عربی، این پدیده در ادبیات فارسی  نیز می­تواند معیار بررسی و نقد قرار گیرد. تأثیرپذیری لفظی و معنوی ابن یمین از مضامینِ آیاتِ قرآنی و احادیثِ اهل بیت(ع) به­ویژه امام علی(ع)، در اشعار وی به فراوانی دیده می­شود. این اثرپذیری، باعث شکل‌گیری انواع و اشکال بینامتنی در اشعار وی گشته است که در اغلب موارد، به شکل آگاهانه و مستقیم صورت پذیرفته است. پربسامدترین نوع بینامتنی در اشعار ابن یمین از نوع  نفی متوازی یا امتصاص است که در این نوشتار، برخی از آن­ها تبیین و تحلیل شده است تا تاکیدی باشد بر پیوند عمیق و ناگسستنی فرهنگ و ادب پارسی با مناهل قرآن و اهل بیت(ع).

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Narrative and Qur’anic Intertextuality in Ibn-e-Yamin Faryoomadi's Poetry

چکیده [English]

Narrative and Qur’anic Intertextuality in Ibn-e-Yamin Faryoomadi's Poetry
 
J. Ranjbar*           S. Arabi**
Payam Nour University
 
Abstract
Intertextuality is a new approach in literary criticism. Intertextuality was proposed by Julia Kristeva in the late 1960s. Intertextuality believes in the constitution of each text from other texts whether contemporary or the ones created in the past; in other words, each text is intertextual. In         Arabic literary criticism, it is called "contradiction" and because of the affinity between Persian and Arabic literatures, it can be considered as a good device of analysis for criticizing Persian literature. The linguistic and spiritual influence Ebn-e Yamin got from Quran and Tradition (Hadith), especially from Emam Ali (PBUH) is very much detectible in his poems.  This influence is the cause of different forms of intertextuality in his poems which are mostly created directly and consciously. The frequent type of intertextualty in his poems is "parallel negations" of which some are analyzed in this paper to emphasize the deep and inseparable connection of Persian culture and literature with Quran and Tradition.      







* Assistant Professor of Arabic Language & Literature,Javadranjbar232@yahoo.com


** M.A. Student of Arabic Language & Literature, Sajad_ara@yahoo.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Ibn-e Yamin Faryoomadi
  • intertextuality
  •  Quran
  • Hadith (Tradition)
فهرست منابع
قرآن کریم. (1385). ترجمه­ی محمدمهدی فولادوند، قم: دارالقرآن الکریم.
احمدی، بابک. (1380).  ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
امینی، عبدالحسین. (1430). گزیده­ای جامع از «الغدیر». تلخیص و ترجمه­ی محمد حسن شفیعی شاهرودی، قم: موسسه­ی میراث نبوّت.
آمدی، عبدالواحد. (1378).  تصنیف غررالحکم و دررالکلم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن یمین. (بی‌تا). دیوان ابن یمین. تهران: سنایی.
افلاکی، شمس‌الدین محمد. (1375). مناقب العارفین. به کوشش حسین یازیچی، تهران: دنیای کتاب.
امین مقدسی، ابوالحسن. (1380). «مدح اهل بیت (ع) در دیوان بوصیری». مجله‌ی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره‌ی­ 158 و 159، صص21-38.
حسنی، المختار. (2003). « التناص فی‌الإنجاز النقدی». مجله علامات، السنه الأولی، المجلد13، الجزء 49، صص560-578. 
سیوطی، جلال‌الدین. (بی‌تا).  الجامع‌الصغیر. بیروت: دارالفکر.
صفا، ذبیح‌الله. (1371). تاریخ ادبیات ایران در قلمرو زبان پارسی. ج3، تهران: فردوس.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1997). المیزان فی تفسیرالقرآن. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
عزام، محمد. (2001).  النص الغائب. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
فروزانفر، بدیع‌الزمان. (1363). احادیث مثنوی. تهران: امیرکبیر.
قاسم، سیزا. (1982).«المفارقه فی القصّ العربی». مجله فصول، المجلد2، السنه الأولی، العدد2، مارس، صص54-78.
محسنی­نیا، ناصر و جهادی، سیدامیر. (1389). «نقد و بررسی مدایح نبوی کعب بن زهیر و خاقانی شروانی». فصلنامه­ی لسان مبین (پژوهش ادب عربی)، سال 1، شماره­ی 2، صص171-195.
الموسی، خلیل. (2000). قراءات فی‌الشعر العربی الحدیث و المعاصر. دمشق: منشورات اتحاد کتاب العرب.
 نهج البلاغه. (1385). ترجمه­ی سیدجعفر شهیدی. تهران: علمی و فرهنگی.
نهج البلاغه. (بی‌تا). ترجمه­ و شرح سیدعلی نقی فیض الإسلام. تهران: بی­تا.
نیسابوری، مسلم بن حجاج. (1374).  صحیح مسلم. بیروت: دارإحیاء التراث ‌العربی.
وعدالله، لیدیا. (2005).  التناص المعرفی فی شعر عزالدین المناصره. بیروت: دارالمندلاوی.