واکاوی ظرفیت‌های دیوان حافظ برای ارائه به نوجوانان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز مدیر کرسی پژوهشی حافظ ‏

2 دکترای زبان و ادبیات فارسی (پژوهشگر پسادکترا )

10.22099/jba.2023.45137.4323

چکیده

دیوان حافظ از گنجینه‌های گران‌بهای ادبی‌ست که گروه‌های مختلف مردم، متناسب با دانش‌های ادبی و گرایش‌های فکری خود، از آن بهره می‌برند؛ اما آیا اشعار حافظ برای نوجوانان هم می‌تواند سودمند باشد؟ نویسندگان مقاله‌ی پیشِ رو، برای پاسخ به این پرسش، پژوهشی را سامان داده‌اند که این مقاله بخشی از دستاوردهای آن است. پیش‌فرض پژوهش آن بوده که بخشی از سروده‌های حافظ، از نظر زبانی برای نوجوانان، دریافتنی‌ست و بسیاری از آنان می‌توانند دستِ‌کم با سطوح اولیه‌ی بعضی از اشعار ارتباط برقرار کنند. این پژوهش از دو طریق پی گرفته شد: یکی مطالعه‌ی منابع معتبر و مرتبط با موضوع و بررسی توصیفی‌تحلیلی آن و دیگری تدوین و توزیع پرسش‌نامه‌ای ویژه برای نوجوانان. با توجه به نتایج تحقیق، اشتراکاتی میان ویژگی‌های دوره‌ی نوجوانی و بسیاری از ابیات حافظ وجود دارد که مناسب‌بودن آن‌ها را برای نوجوانان تأیید می‌کند. برخی از ظرفیت‌های دیوان حافظ برای ارائه به نوجوانان عبارت‌اند از: پرداختن به موضوعات و مفاهیمی مانند تلاش برای شناخت خود و یافتن معنای زندگی، آرمان‌گرایی، مسائل اخلاقی و اجتماعی، عشق و دوستی (که از ویژگی‌های دوره‌ی نوجوانی هم هستند)، تعدد و تنوع شخصیت‌ها (انسانی و غیرانسانی) و شیوه‌ی پردازش آن‌ها در کنار فضای روایت‌گونه و نمایشی برخی از سروده‌ها. با توجه به این ظرفیت‌ها می‌توان به بخشی از نیازهای معنوی نوجوانان پاسخ مناسب داد؛ نیازهایی همچون: داشتن فضایی امن برای گفت‌وگوی درونی، اندیشیدن به واقعیت‌ها و احتمالات و خیال‌پردازی؛ داشتن دوستی امن و صمیمی، با احساسات و دغدغه‌های مشترک؛ دستیابی به استقلال عمل در کنار بهره‌مندی از راهنمایی افراد مطمئن و آگاه؛ نیاز به هویت‌یابی و خداشناسی و دستیابی به معنای زندگی.
واژه‌های کلیدی: حافظ، دیوان حافظ، نوجوانان.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Investigation on Capabilities of Hafez Divan to Present to Adolescents

نویسندگان [English]

  • Kavoos Hassanli 1
  • samaneh Assadi 2
1 Professor of Persian language and literature department of Shiraz University
2 researcher
چکیده [English]

Hafez's Divan is one of the precious literary treasures that different groups of people use according to their literary knowledge and intellectual tendencies; but can Hafez's poems be useful for teenagers? The authors of the upcoming article have organized a research to answer this question, and this article is a part of its achievements. The premise of the research is that some of Hafez's poems are linguistically understandable for teenagers and many of them can communicate at least with the basic levels of some poems. This research was carried out in two ways: one is the study of reliable sources related to the topic and its descriptive and analytical review, and the other is the compilation and distribution of a special questionnaire for teenagers. According to the results of the research, there are similarities between the characteristics of adolescence and many of Hafez's verses, which confirms their suitability for teenagers. Some of the capacities of Hafez's Divan to provide to teenagers are: The common characteristics between the adolescence period and Hafez's Divan confirmed that this work is not unsuitable for teenagers. Dealing with topics and concepts like knowing oneself and finding the meaning of life, idealism, moral and social issues, love and friendship (also characteristics of adolescence), the multiplicity and diversity of characters (human and non-human) and their processing method, as well as the narrative and dramatic atmosphere of some song, is among the capacities of Hafez to present to teenagers. These capacities can adequately answer many spiritual needs of teenagers; a safe space for internal dialogue; Thinking about realities, possibilities and imagining; a safe and intimate friendship, with common feelings and concerns; independence of action while benefiting from the guidance of reliable and knowledgeable people; and the need to identify and know God and achieve the meaning of life.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hafez
  • Hafez Diwan
  • Adolescences
  • Adolescence

مراجع

ب‍رک‌، ل‍ورا. (۱۳۹۶). روان‌شناسی رشد؛ نوجوانی تا پایان عمر. ترجمه‌ی یحیی سیدمحمدی، ج۲، تهران: ارسباران.
ب‍ه‍م‍ن‌، ک‍اوه‌. (۱۳۸۲). حافظ. ت‍ه‍ران‌: م‍درس‍ه‌.
پورنامداریان، تقی. (۱۳۸۱). «به بوی نافه‌ای کآخر صبا زان طره بگشاید».  هنر، شماره‌ی ۵۴، صص۸-۲۲.
ــــــــــــــــ. (۱۳۸۴). گمشده‌ی لب دریا؛ تأملی در معنی و صورت شعر حافظ. تهران: سخن.
حافظ، شمس‌الدین‌محمد. (۱۳۹۶). دیوان حافظ. به‌تصحیح غنی‌قزوینی، تهران: پیام عدالت.
حسن‌لی، کاووس. (۱۳۸۵). چشمه‌ی خورشید؛ بازخوانی زندگی، اندیشه و سخن حافظ. شیراز: نوید شیراز.
حمیدیان، سعید. (۱۳۹۸). شرح شوق. تهران: قطره.
خالصی، محمدرضا. (۱۳۸۶). نقشی از مستی و مستوری. شیراز: نوید.
خرمشاهی، بهاءالدین؛ نیکنام، مهرداد. (۱۳۷۳). ب‍رگ‍زی‍ده‌ و ش‍رح‌ اشعار ح‍اف‍ظ. تهران:  پژوهش ف‍رزان‌‌روز.‏‫
خرمشاهی، بهاءالدین. (۱۳۸۴). حافظ‌نامه. ج۱، تهران: علمی و فرهنگی.
ـــــــــــــــــــ. (۱۳۸۵). حافظ، حافظه‌ی ماست. تهران: قطره.
خیام، مسعود. (۱۳۸۸). پادشاه صورت و معنی؛ نمونه‌ای از جواهرات حافظ برای حافظ‌نخوانده‌ها (حافظ برای جوانان). تهران: ابتکار نو.
فیض‌آبادی، ابوالقاسم. (۱۳۹۳). دیداری شگفت با حافظ شیرازی؛ سفرهای پرماجرای داری و ناری. تهران: نخستین.
‏کریمی، عبدالعظیم. (۱۳۸۶). «نوجوانی و پدیده‌ی عشق». روشنان، شماره‌ی ۵، صص۲۰-۳۵.
کیا، علی‌اصغر؛ ثقه‌ای، سعید. (۱۳۹۰). «مطالعه‌ی نقش‌های باد صبا در شعر حافظ از منظر ارتباطی». نشریه‌ی جهانی رسانه، دوره‌ی 6، شماره‌ی ۱۱، صص۳۲-۴۷.
گ‍روگ‍ان، حمید. (۱۳۷۸). ش‍رح‌ ش‍وق؛ م‍ش‍اع‍ره‌ ب‍ا اش‍ع‍ار خ‍واج‍ه‌ی‌ ش‍ی‍راز، حافظ. ته‍ران‌: ک‍ان‍ون‌ پ‍رورش‌ ف‍ک‍ری‌ ک‍ودک‍ان‌ و ن‍وج‍وان‍ان.
لطف‌آبادی، حسین. (۱۳۹۸). روان‌شناسی رشد؛ نوجوانی، جوانی و بزر‌گسالی. تهران: سمت.
م‍زی‍ن‍ان‍ی، محمدکاظم‌. (۱۳۷۷). بلبل باغ جهان، حافظ؛ زندگی‌نامه و غزل‌نامه. تهران: پیدایش.
ــــــــــــــــــ. (۱۳۷۹). ش‍اع‍ر راز و ش‍ی‍راز، ح‍اف‍ظ. ت‍ه‍ران‌: پ‍ی‍دای‍ش‌.
معمارزاده، پیمان؛ آریان، حسین. (۱۳۹۵). «تقابل شخصیت رند و صوفی در دیوان حافظ شیرازی». مطالعات ادبیات، عرفان و فلسفه، دوره‌ی ۲، شماره‌ی ۲، صص۷۵-۹۰.
ی‍زدان‍ی‌، زی‍ن‍ب. (۱۳۹۷). حکایت زندگی حافظ شیرازی؛ ویژه‌ی نوجوانان و جوانان. تهران: واش.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار