Disappear of Bahrāme Gōr

Document Type : Research Paper

Author

Abstract

In epic- mythological, ritual and historical narrations there are many examples of kings, heroes, saints etc who--after going into a cave, well, pit, grave, underworld etc--ascend, disappear, or find immortality until apocalypse, or sleep and wake up in the apocalypse. Bahrām the fifth (entitled Bahrām-e Gūr) probably died a natural death but in numerous narrations, he disappears in a cave or a dome, or falls into a well, lagoon or marsh and his corpse is never found. Probably, such narrations are based on the motif mentioned above. Persians who thought Bahrām-e Gūr has ascended alive into heaven at the end of his just rule to come back in the apocalypse and fight for goodness, have created narratives in which Bahrām-e Gūr disappears in a cave or a well much in the same way as KayKhusraw and other immortal saviors of his league. Perhaps this belief was rooted in two reasons: first, characterization of Bahrām as an epic-mythological king-hero in Persian narratives and beliefs; and second, his homonymity  with Bahrām-e varjāvand (a Zoroastrian savior) and displacement of some functions of famous Bahrāms—such as Bahrām the Zoroastrian god, Bahrām-e Gūr, Bahrām-e Chūbīn, Bahrām-e Varjāvand-- in narrative and historical traditions of Persia.
Keywords: Bahrām-e Gūr, cave, well, disappear, eternity, apocalyptic savior.                                                                                

Keywords

Main Subjects


آتشی، منوچهر. (1390). مجموعه اشعار. تهران: نگاه.
آیدنلو، سجّاد. (1388). «نکته‌هایی از روایات پایان کار ضحّاک». کاوش‌نامه‌ی زبان و
ادبیّات فارسی، سال 10، شماره 18، صص9- 48.
آیوازیان، ماریا (ترزیان). (1391). اشتراکات اساطیری و باورها در منابع ایرانی و ارمنی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابن الاثیر، ابوالحسن. (1407). الکامل فی التاریخ. تحقیق ابی‌الفدا عبدالله القاضی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن بلخی، . (1385). فارس‌نامه. تصحیح گای لیسترانج و رینولد آلن نیسکلسون، تهران: اساطیر.
ابن خلدون، ابوزید عبدالرحمان. (1383). العبر: تاریخ ابن خلدون. ترجمه‌ی عبدالمحمّد آیتی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابن ندیم، محمّد بن اسحاق. (1381). الفهرست. ترجمه‌ی محمّدرضا تجدّد، تهران: اساطیر، با همکاری مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی تمدّن‌ها.
اصفهانی، علی بن حفص. (1382). تحفه‌الملوک. تصحیح علی‌اکبر احمدی دارانی، تهران: میراث مکتوب.
اعتمادالسلطنه، محمّدحسن‌خان. (1368). مراۃ البلدان. به کوشش عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدّث، تهران: دانشگاه تهران.
الیاده، میرچا. (1376). رساله در تاریخ ادیان. ترجمه‌ی جلال ستّاری، تهران: سروش.
امیری هروی، جلال الدین یوسف . (1393). دیوان. تصحیح امید سروری وعبّاس‌بگ جانی، تهران: بنیاد فرهنگی شکوهی.
انجوی، سیّد ابوالقاسم. (1369). فردوسی‌نامه. تهران: علمی.
انوشه، حسن. (1391). «جمکران». دایره‌المعارف تشیّع، ج5، تهران: حکمت، صص441 و442.
اویسی، جواد. (1392). «کوه مزدا (کوه خواجه) در دین مزدیسنا». پژوهش‌های ایران‌شناسی، ج12، به کوشش ایرج افشار و کریم اصفهانیان، تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار، صص140- 247.
بردسیری کرمانی، میرزا عبدالحسین خان. (1389). آیینه‌ی سکندری. به اهتمام علی‌اصغر حقدار، تهران: چشمه.
بری، مایکل. (1385). تفسیر مایکل بری بر هفت‌پیکر نظامی. ترجمه‌ی جلال علوی‌نیا، تهران: نی.
بلعمی، ابوعلی محمّد. (1385). تاریخ بلعمی. تصحیح محمّدتقی بهار، به کوشش محمّد پروین گنابادی، تهران: زوّار.
بناکتی، فخرالدین. (1378). تاریخ بناکتی. به کوشش جعفر شعار، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
بورلند، سی.ای.(1387). اسطوره‌های حیات و مرگ. ترجمه‌ی رقیّه بهزادی، تهران: علم.
بویل، جان اندرو. (1385). «صخره‌ی زاغ: یک غار مهری در فولکلور ارمنی». دین مهر در جهان باستان، ترجمه‌ی مرتضی ثاقب‌فر، تهران: توس، صص89- 103.
بیضاوی، قاضی ناصرالدین. (1382). نظام التواریخ. به کوشش میرهاشم محدّث، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
تفضلی، احمد. (1376). تاریخ ادبیّات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار، تهران: سخن.
ثعالبی، ابومنصور. (1900). غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم. به کوشش ه. زتنبرگ، پاریس.
جعفری قنواتی، محمّد. (1393). «بهرام گور». دانش‌نامه‌ی فرهنگ مردم ایران. ج2، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی ، صص260- 263.
حاج‌منوچهری، فرامرز. (1385). «اصحاب کهف». دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج9، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، صص140- 145.
حافظ، شمس‌الدین محمّد. (1387). دیوان. تصحیح محمد قزوینی و  قاسم غنی، تهران: اساطیر.
حبیب خراسانی، حاج‌میرزا. (1388). دیوان. به کوشش علی حبیب، تهران: زوّار.
حسینی قزوینی، شرف الدین فضل‌الله. (1383). المعجم فی آثار ملوک العجم. به کوشش احمد فتوحی‌نسب، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
حسینی منشی، محمّد میرک بن مسعود. (1385). ریاض الفردوس خانی. تصحیح ایرج افشار و فرشته صرّافان، تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
حماسه‌ی جاوید دلاوران ساسون. (1347). به نثر فارسی از گیورگیس آقاسی و آلکساندر پادماگریان، تهران: پیک.
خالقی مطلق، جلال. (1386). «از شاهنامه تا خداینامه: جستاری درباره‌ی مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه (با یک پیوست: فهرست برخی متون ازدست‌رفته به زبان پهلوی)». نامه‌ی ایران باستان، سال7، شماره1 و 2، (پیاپی 13 و14)، صص3- 119.
خطیبی، ابوالفضل. (1390). «گرشاسپ». فردوسی و شاهنامه‌سرایی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، صص399- 422.
خواندمیر. (1372). مآثر الملوک. تصحیح میرهاشم محدّث، تهران: رسا.
خیّام، ابوالفتح عمر. (1373). رباعیّات. تصحیح و تحشیه‌ی محمّدعلی فروغی و  قاسم غنی،  تهران: اساطیر.
دریایی، تورج. (1393). شاهنشاهی ایران، پیروزی عرب‌ها و فرجام‌شناختی زرتشتی. ترجمه‌ی شهرام جلیلیان، تهران: توس.
دهلوی.، امیرخسرو. (1362). خمسه. تصحیح امیراحمد اشرفی، تهران: شقایق.
دینوری، ابوحنیفه. (1368). اخبار الطوال. تحقیق و تصحیح عبدالمنعم عامر و جمال‌الدین شیال، قم: منشورات الرضی.
ــــــــــــــــــــــــــــــ. (1384). اخبار الطوال. ترجمه‌ی محمود مهدوی دامغانی، تهران: نی.
ذکاوتی، علی‌رضا. (1381). «سردابیه». دایره‌المعارف تشیّع، ج9، تهران: شهید سعید محبّی، ص140.
ذوالفقاری، حسن. (1389). فرهنگ جامع ضرب المثل‌های فارسی. تهران: معین.
راشد محصّل، محمّدتقی. (1381). نجات‌بخشی در ادیان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
رضی، هاشم. (1381). دانش‌نامه‌ی ایران باستان. تهران: سخن.
روزنبرگ، دونا. (1379). اساطیر جهان (داستان‌ها و حماسه‌ها). ترجمه‌ی عبدالحسین شریفیان، تهران: اساطیر.
روایت پهلوی. (1390). گزارش مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
زجّاجی،. (1383). همایون‌نامه. تصحیح علی پیرنیا، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نیمه دوم.
زرین‌کوب، روزبه. (1383). «بهرام گور». دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج13، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، صص151- 153.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1382). تاریخ مردم ایران. تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ.  (1383). پیر گنجه در جست‌وجوی ناکجاآباد. تهران: سخن.
زند بهمن‌یسن. (1370). تصحیح و توضیح محمّدتقی راشد محصّل، تهران: موسّسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
زیدری نسوی، شهاب‌الدین محمّد خرندزی. (1381). نفثه المصدور. تصحیح و توضیح امیرحسین یزدگردی، تهران: توس.
ستّاری، جلال. (1386). پیوندهای ایرانی و اسلامیِ اسطوره‌ی پارزیفال. تهران: ثالث.
ــــــــــــــــــــــ. (1388). پژوهشی در قصّه‌ی اصحاب کهف (داستان هفت‌خفتگان). تهران: مرکز.
سجّادی، احمد. (1391). «غارهای اَنجُدان». دایره المعارف تشیّع، ج12، تهران: حکمت، صص13 و14.
سرکاراتی، بهمن. (1378 الف). «بازشناسی بقایای افسانه‌ی گرشاسب در منظومه‌های حماسی ایران». سایه‌های شکار شده، تهران: قطره، صص251- 286.
ـــــــــــــــــــــــــ.  (1378 ب). «پهلوان اژدرکش در اساطیر و حماسه‌ی ایران». سایه‌های شکارشده، تهران: قطره، صص237- 249.
شاپور شهبازی، علی‌رضا. (1389). تاریخ ساسانیان (ترجمه‌ی بخش ساسانیان از کتاب تاریخ طبری و مقایسه‌ی آن با تاریخ بلعمی). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
شبانکاره‌ای، محمّد بن علی. (1381). مجمع الانساب. تصحیح میرهاشم محدّث، تهران: امیرکبیر.
شفرد، راونا و راپرت. (1393). 1000 نماد (در هنر و اسطوره، شکل به چه معناست؟). ترجمه‌ی آزاده بیداربخت و نسترن لواسانی، تهران: نی.
شکوهی، فریبا. (1386). «بهرام ورجاوند». دانش‌نامه‌ی زبان و ادب فارسی، ج2، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، صص77 و78.
شکوهی، یلدا. (1388). «زند وهمن‌یسن» دانش‌نامه‌ی زبان و ادب فارسی، ج3، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان وادب فارسی،صص541- 544.
شوالیه، ژان و گربران، آلن. (1385). فرهنگ نمادها. ج4، ترجمه‌ی سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
شیروانی، زین العابدین. (1361). ریاض السیاحه. به کوشش حسین بدرالدین و اصغر حامد ربّانی، تهران: سعدی.
صائب، محمّدعلی. (1387). دیوان. به کوشش محمّد قهرمان، تهران: علمی و فرهنگی.
الطبری، ابوجعفر محمّد بن جریر. (1881- 1879). تاریخ الرسل و الملوک. به کوشش دخویه، لیدن.
_________. (1374). تاریخ‌نامه‌ی طبری. گردانیده‌ی منسوب به بلعمی، تصحیح محمّد روشن، تهران: سروش.
طرطوسی، ابوطاهر. (1380). ابومسلم‌نامه. به اهتمام حسین اسماعیلی، تهران: معین، قطره و انجمن ایران‌شناسی فرانسه.
عارف قزوینی، ابوالقاسم. (1389). دیوان. به کوشش مهدی نورمحمّدی، تهران: سخن.
عبدی‌بیگ شیرازی. (1974). هفت‌اختر. به کوشش ابوالفضل هاشم اوغلی رحیموف، مسکو: اداره انتشارات دانش.
عطّار، فریدالدین. (1387). الهی‌نامه. تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
ــــــــــــــــــــــــــ. (1390). منطق الطیر. تصحیح محمود عابدی و تقی پورنامداریان، تهران: سمت.
عهد جدید (بر اساس کتاب مقدّس اورشلیم). (1387). ترجمه‌ی پیروز سیّار، تهران: نی.
فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه. تصحیح جلال خالقی مطلق، دفتر ششم با همکاری محمود امیدسالار و دفتر هفتم با همکاری ابوالفضل خطیبی، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
فرنبغ دادگی. (1369). بندهش. گزارش مهرداد بهار، تهران: توس.
قائم مقام فراهانی، میرزاابوالقاسم. (1366). دیوان اشعار. تصحیح و تحشیه‌ی  بدرالدین یغمایی، تهران: شرق.
قنبری عدیوی، عبّاس. (1393). «پیر غار». دانش‌نامه‌ی فرهنگ مردم ایران،  ج2، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، صص497- 499.
کاتب یزدی، احمد بن حسین. (1386). تاریخ جدید یزد. به کوشش ایرج افشار،  تهران: امیرکبیر.
کتاب مقدّس (عهد عتیق و عهد جدید). (1383). ترجمه‌ی فاضل‌خان همدانی، ویلیام گرن و هنری مُرتِن، تهران: اساطیر.
کریستن‌سن، آرتور. (1384). ایران در زمان ساسانیان. ترجمه‌ی رشید یاسمی، ویراستاری حسن رضایی باغ‌بیدی، تهران: صدای معاصر.
ــــــــــــــــــــــــــــــ. (1387). کیانیان. ترجمه‌ی ذبیح‌الله صفا، تهران: علمی و فرهنگی.
کمونی قزوینی، زکریّا بن محمّد .(1390). عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات. به کوشش یوسف‌بیگ باباپور و مسعود غلامیّه، قم: مجمع ذخایر اسلامی.
کوپر، جی. سی. (1390). فرهنگ نمادهای آیینی. ترجمه‌ی رقیّه بهزادی، تهران: علمی.
گرانت، مایکل و هیزل، جان. (1384). فرهنگ اساطیر کلاسیک (یونان و روم). ترجمه‌ی رضا رضایی، تهران: ماهی.
گردیزی، ابوسعید عبدالحی. (1384). زین الاخبار. به اهتمام رحیم رضازاده ملک، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
لسترنج، گای. (1377). جغرافیای تاریخیِ سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمه‌ی محمود عرفان، تهران: علمی و فرهنگی.
لوفلر- دلاشو، م. (1386). زبان رمزی قصّه‌های پریوار. ترجمه‌ی جلال ستّاری، تهران: توس.
متن‌های پهلوی. (1382). گردآوری جاماسب جی دستور منوچهر جی جاماسب آسانا، پژوهش سعید عریان، تهران: سازمان میراث فرهنگی.
مجمل التواریخ و القصص. (1383). تصحیح محمدتقی بهار، تهران: دنیای کتاب.
محجوب، محمّدجعفر .(1361). «گور بهرام گور». ایران‌نامه، سال اول، شماره 2، صص147- 163.
ــــــــــــــــــــــــــــــ. (1382). «داستان عوامانه‌ی هفت‌پیکر بهرام گور». ادبیّات عامیانه‌ی ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه، صص739- 765.
مدبّری، محمود. (1368). «بهرام گور و رباط زبیده در سفرنامه‌ی ناصرخسرو». چیستا، سال 7، شماره 62، صص215- 218.
مستوفی، حمدالله. (1364). تاریخ گزیده. به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــــــــــــــــ. (1381). نزهت القلوب. تصحیح محمّد دبیرسیاقی، قزوین: حدیث امروز.
مستوفی بافقی، محمّد مفید. (1385). جامع مفیدی. به کوشش ایرج افشار، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
مسعودی، علی بن حسین. (1970). مروج الذهب و معادن الجواهر. باعتنا الاستاذین باربیه دمینار و پاوه دکورتل، تهران: موسّسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
مسکویه الرازی، ابوعلی. (1366). تجارب‌الامم. حقّقه و قدّم له الدکتور ابوالقاسم امامی، طهران: دار سروش للطباعه و النشر.
معصومی، بهرام. (1382). «شاهنامه در قفقاز». دانش‌نامه‌ی ادب فارسی، ج5، به سرپرستی حسن انوشه، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صص306- 320.
منهاج سراج. (1342). طبقات ناصری. تصحیح عبدالحی حبیبی، کابل: پوهنی مطبعه.
میرخواند. (1380). تاریخ روضه‌الصفا. تصحیح و تحشیه‌ی جمشید کیان‌فر، تهران: اساطیر.
میرزایی، محمّد. (1387). «بهرام گور و گور بهرام گور در اقلید». حافظ، شماره 53، مرداد ماه، صص16- 18.
میرعابدینی، سیّدابوطالب و صدیقیان، مهین‌دخت. (1386). فرهنگ اساطیری- حماسی ایران. ج2، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مینوی خرد. (1385). ترجمه‌ی  احمد تفضّلی، تهران: توس.
ناصرخسرو، ابومعین حمیدالدین. (1372). سفرنامه. به کوشش نادر وزین‌پور، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی با همکاری انتشارات امیرکبیر.
نرم‌افزار تاریخ ایران اسلامی «متن 276 کتاب». قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
نرم‌افزار تراث 2، «متن 283 کتاب». قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
نرم‌افزار جغرافیای جهان اسلام 2، (متن 414 کتاب). قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
نرم‌افزار دُرج 4، «بزرگ‌ترین کتابخانه‌ی الکترونیک شعر و ادب فارسی، 236 اثر نظم و نثر ادبی». (1390). تهران: موسّسه‌ی فرهنگی مهر ارقام ایرانیان.
نرم‌افزار عرفان 3، «متن 805 کتاب». قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
نظامی، نظام‌الدین. (1387). خمسه. (بر اساس چاپ مسکو- باکو)، تهران: هرمس.
نولدکه، تئودور. (1378). تاریخ ایرانیان و عرب‌ها در زمان ساسانیان. ترجمه‌ی عبّاس زریاب خویی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
نهایه الارب فی تاریخ الفرس و العرب. (1374). تصحیح محمّدتقی دانش‌پژوه، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
واعظ هروی، عطاالله بن حسام. (1384). مختارنامه. ویراستاری علی‌رضا سیف‌الدینی، تهران: ققنوس.
ورمازرن، مارتن. (1375). آیین میترا. ترجمه‌ی بزرگ نادرزاد، تهران: چشمه.
هاتفی خرجردی، عبدالله بن محمّد. (1392). هفت‌منظر. تصحیح حسن ذوالفقاری وسیاوش مرشدی، تهران: رشدآوران.
یعقوبی، ابن واضح. (1362). تاریخ یعقوبی. ترجمه‌ی محمّدابراهیم آیتی، تهران: علمی و فرهنگی.
Abrahanian, Levon .(2006). “Hero Chained in a Mountain: On the Semantic and Landscape Transformation of Proto- Caucasian Myth“. Aramazd (Armanian Journal of Near Esatern Studies), vol. 1, pp. 221- 298.                  
Algar, Hamid .(1993). “Dajjâl“. Encyclopedia Iranica, edited by Ehsan Yarshater, New York: Vol. 6, pp. 603- 606.                                                
Coleman, J.A. (2007). The Dictionary of Mythology. London: Arcturs.                                                
Dixon- Kennedy, Mike. (1998). Encyclopedia of Russian & Slavic Myth and Legend. California: Santa Barbara.                                                              
Hanaway, W.L. (1989). “Bahrām V Gōr in Persian Legend and Literature“. Iranica, vol. 3, p. 519.                                                                                
Jones, Alison .(1995). Larousse Dictionary of World Folklore. Britian: Larousse plc.                                                                                             
Klima, O .(1989).“Bahrām V Gōr“. Iranica, vol. 3, pp.518- 519.                                                     
Russell, J. (1989). “Armanian Aždahāk“. Iranica, vol. 3, pp. 204- 205.                                              
Shapur Shahbazi, A.(1989). “Bahrām VI Čōbin“. Iranica, vol. 3, pp. 519- 522.                                                                                                          
Shapur Shahbazi, A .(2004). ((Hārut and Mārut)), Iranica, vol. 12, pp. 20- 22.                                                                                                              
  The Zand Î Wahman Yasn .(1995). Carlo . G. Cereti, Roma: Is. M.E.O.                                               
Thompson, S .(1955- 1958). Motif- Index of Folk- Literature, Bloomington: India University Press.