آشنایی‌زدایی و فراهنجاریِ معنایی در غزلیّات مولوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

عدول از قواعد زبان معیار، روشی است که همه­ی شاعران برای آفرینشِ شعر از آن بهره­ می­گیرند. در شعر کلاسیک فارسی، فراهنجاریِ معنایی بیش‌تر برای القای بار عاطفی- انسانی، افزودن بر جنبه‌ی هنری و زیباییِ شعر و نیز ابدیّت بخشیدن به آن صورت می‌گیرد؛ از این­رو، این تمهیدِ خاص، جوهر اصلی شعر به­شمار می­رود. مولوی از شاعران بزرگی است که برای تشخّص دادن به شعر خود، ضمنِ استفاده از فراهنجاریِ معنایی، بسیاری از آن نوع فراهنجاری­ را به­طور ناآگاهانه، در زمان خود ارائه می­دهد. این مقاله بر آن است که به بررسی فراهنجاریِ معنایی در دیوان شمس بپردازد و نمونه­های برجسته­ای از این نوع فراهنجاری را نشان دهد. دستاورد تحقیق، از پرداختنِ مولانا به انواعِ فراهنجاریِ معنایی، نظیر استعاره، تشخیص، تشبیه، نماد، کنایه، پارادوکس و مجاز در دیوان شمس به­صورت گسترده و برجسته حکایت دارد.
واژه‌های کلیدی: آشنایی­زدایی، برجسته­سازی، غزلیّات مولوی، فراهنجاری معنایی.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Defamiliarization and Deviation from the Norm in the Molavi's ghazaliyyat"

چکیده [English]

Kh. Asadollahi *            M. Alizadeh Begdilu**
Mohaghegh Ardebili of Ardebil
Abstract
Deviation from the standard rules of language is what all the poets do to create poems. In classical Persian poetry, the aim of practicing semantic deviation is to convey human emotions, to add to the beauty and artistic sense of the poem, and to eternalize the poem. Hence, this particular technique seems to be the main essence of poetry. Molavi is an example of the great poets who has used semantic deviation to distinguish his poetry; interestingly, numerous cases of semantic deviation observed in his poems seem to have been created quite unconsciously. This paper aims at examining semantic deviation in Divan-e Shams and illustrate some prominent cases. Results of the present study indicate the fact that Molana has used a variety of semantic deviation techniques like metaphor, diagnosis, similie, symbol, irony, and paradox.
 
 
*  Assistant Professor in Persian Language & Literature, skhodadani@gmail.com
**  M.A. Student in Persian Language & Literature, Shang.m90@gmail.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Foregrounding
  • Defamiliarization
  • Semantic deviation
  • Sonnets of Molavi

مراجع

احمدی، بابک. (1380). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
الفتی تبریزی، حسین بن احمد. (1377). فرهنگ نمادهای عرفانی در زبان فارسی.  تصحیح نجیب مایل هروی، تهران: مولی.
انزابی­نژاد، رضا و حجازی، بهجت­السادات. (1384). «ناهوشیاریِ هوشیارانه­ی مولوی در دیوان شمس». مجلّه­ی کاوش­نامه، سال 6، شماره‌ی 10، صص 9-38.
ایگلتون، تری. (1380). پیش­درآمدی بر نظریّه­ی ادبی. ترجمه­ی عباس مخبر، تهران: مرکز.
پورنامداریان، تقی. (1386). رمز و داستان­های رمزی. تهران: علمی و فرهنگی.
پورنامداریان، تقی. (1388). در سایه­ی آفتاب. تهران: سخن.
تجلیل، جلیل. (1385). معانی و بیان. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حافظ، شمس­الدین محمد. (1371). دیوان حافظ. تصحیح علامه قزوینی و قاسم غنی، به­کوشش عبدالکریم جربزه­دار، تهران: اساطیر.
خلیلی جهان­تیغ، مریم. (1380). سیب باغ جان. تهران: سخن.
داد، سیما. (1371). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
رجایی، محمدخلیل. (1379). معالم­البلاغه. شیراز: دانشگاه شیراز.
زرّین­کوب، عبدالحسین. (1379). شعر بی­دروغ شعر بی­نقاب. تهران: علمی.
سبحانی، توفیق. (1379). تاریخ ادبیات 3. تهران: دانشگاه پیام نور.
سلدن، رامان. (1384). راهنمای نظریه­ی ادبی معاصر. ترجمه­ی‌ عباس ‌مخبر، تهران: طرح نو.
سیدحسینی، رضا. (1389). مکتب­های ادبی. تهران: نگاه.
شمیسا، سیروس. (1378). نقد ادبی. تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس. (1380). کلیات سبک­شناسی. تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس. (1386). بیان و معانی. تهران: میترا.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1378). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1385). شاعر آینه­ها (بررسی سبک هندی و شعر بیدل). تهران: آگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1386). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
صائب تبریزی، محمدعلی. (1383). دیوان صائب. به­کوشش محمد قهرمان، تهران: علمی و فرهنگی.
صفوی، کوروش. (1383). از زبان­شناسی به ادبیات. ج1، تهران: سوره مهر.
علوی مقدم، مهیار. (1381). نظریه­های ادبی معاصر. تهران: سمت.
علوی مقدم، محمد و اشرف­زاده، رضا. (1386). معانی و بیان. تهران: سمت.
فاطمی، سیّدحسین. (1379). تصویرگری در غزلیّات شمس. تهران: امیرکبیر.
فتوحی رود معجنی، محمود. (1386). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
مصفّا، ابوالفضل. (1381). فرهنگ اصطلاحات نجومی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مقدادی، بهرام. (1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی. تهران: فکر روز.
منزوی، حسین. (1388). مجموعه­ی اشعار. به­کوشش محمد فتحی، تهران:آفرینش، نگاه.
مولوی، جلال الدین محمد. (1384). کلّیّات غزلیّات شمس تبریزی. تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال الدین محمد. (1387). گزیده­ی غزلیّات شمس. با مقدمه و شرح لغات و ترکیبات و فهارس به­کوشش محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال الدین محمد. (1388). غزلیّات شمس تبریز. مقدمه و گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
میرچا، الیاده. (1387). اسطوره و رمز. ترجمه‌ی جلال ستاری. مجموعه ‌مقالات.تهران: سروش.
هاوکس، ترنس. (1380). استعاره. با ترجمه­ی فرزانه طاهری، تهران: مرکز.
همایی، جلال­الدین. (1370). معانی و بیان. به­کوشش ماه­دخت بانو همایی، تهران: هما.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار