نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• محمدرضا امینی

نویسنده

چکیده

صورت‌گرایی یا فرمالیسم یکی از نظریه‌های نوین ادبی است که هنوز درباره‌ی نسبت آن با نظریه‌ی ادبی سنتی، بحث تفصیلی چندانی نشده است. در بخش اول این مقاله پیشنهاد شده که این بررسی نظری بنیادین، با محور قرار دادن مهم‌ترین مفهوم فرمالیسم که در زبان فرانسه «procédé» خوانده می‌شود، آغاز گردد. این اصطلاح که در زبان فارسی با معادل‌های متفاوتی چون «فرایند، فراگرد، ابزار، شگرد، صناعت، فن، خط‌مشی، تمهید و تمهید سبکی» ترجمه شده، کم‌تر مورد بحث دقیق قرار گرفته است. از این‌رو در بخش اول، نخست ترجمه‌ها و سپس تعریف‌های این مفهوم از منابع اصلی بررسی شده است. در دومین بخش مقاله، بیتی بسیار زیبا از سعدی و بیتی دیگر از حافظ، تحلیل شده و سپس با ارائه‌ی شواهد گوناگون و بحث استدلالی، نشان داده شده که با فهم درست این مفهوم کلیدی، می‌توان به دریافت تازه و عمیق‌تری، هم از نظریه‌ی صورت‌گرایی و هم از مبانی سنتی شعر فارسی رسید. تحلیل مثال‌ها و به ویژه بررسی سیر تکامل بیان یک مضمون واحد در بیت‌های متفاوت نشان می‌دهد که این هر دو دیدگاه در اساس  می‌کوشند مجموعه‌ای از تغییرات ظریف زبانی شعر را بیابند و آن‌ها را تعریف کنند. این تغییرات که اساس زیبایی و تناسب شعرند، گستره‌ی وسیعی از عناصری همچون: تعداد واج‌ها، طول سخن، تکرار و یا جابه‌جایی اجزای سخن، و اصولا هرگونه انتخاب و ترکیب سخن را در برمی‌گیرد که حرکت خودآگاه یا ناخودآگاه ذهن شاعر از رهگذر آن‌ها موفق به آفرینش قطعات درخشان شعر می‌شود.
‌واژه‌های کلیدی: حافظ‌شناسی، سبک‌شناسی، سعدی‌شناسی، صناعات بدیعی، فرمالیسم، نقد ادبی.

کلیدواژه‌ها

• حافظ‌شناسی
• سبک‌شناسی
• سعدی‌شناسی
• صناعات بدیعی
• فرمالیسم
• نقد ادبی

20.1001.1.20088183.1391.4.1.2.8

عنوان مقاله [English]

A Single-Verse Analysis of Sa’di and Hafez for a Better Understanding of the Basic Concept of Formalist Approach  

چکیده [English]

 R. Amini *
Shiraz University
 
Abstract
Formalism is one of the modern literary theories which has yet not been fully discussed in relation to traditional literary theory. The first section of this study proposes that this basic theoretical investigation starts with the most important concept of Formalism which is called “procédé” in French. The term which has been translated into different Person equivalences like “/tamhid-e sabki/, /xat-e mashi/, /fan/, /sana'at/, /shegerd/, /abazaar/, /faraagard/, /far'aayand/”, has not been discussed in detail. Therefore, in the first section of the study, the translations and then, the definitions of this concept from original references have been examined. The analysis of the examples and, specifically, the examination of how a common theme is stated progressively in different couplets show that both viewpoints attempt to find a collection of nuanced linguistic changes of poetry and define them. These changes, which are the basis of beauty and symmetry of poetry, consist of a wide scope of components such as the number of syllables, circumlocution, repetition, and/or the substitution of the elements of speech. And they basically include the selection and combination of speech in any form that the conscious or unconscious stream of the poet’s mind which leads to the creation of excellent fragments of poetry. In the second section of the study, a very beautiful couplet from Sa’di and also, a couplet from Hafiz have been analyzed and then, by providing various pieces of evidence and argumentative discussion it has been shown that through appropriate understanding of the concept a new and deeper reading of both Formalism and the traditional sources of Persian poetry can be achieved.     
 
 
*  Associate Professor in Persian Language & Literature, Mza130@yahoo.com

کلیدواژه‌ها [English]

• Key words: Persian poetry
• oriental literary concepts
• Persian stylistics
•    Persian literary criticism