نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
دانشگاه تهران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Zomorrodi* Z. Nazari**
Tehran University
Abstract
A popular belief common among all nations is the conflict between good and evil forces, the division of the world into two zones of light and darkness, and the belief in the perpetual battle between the good (divine) and the evil (devil) phenomena, a battle to continue as long as life shall last, in which the final victory will be that of the light. Such a view can also be traced in the myths, religions, and even thoughts of the modern world. The objective of the present research is to investigate the origin of one of the parties involved in this battle: the evil forces and demons in Persian literature. To this end, it pursues the origins of such a thought in the Western Asia and the Mesopotamian civilization, the influence of which is undeniable on the Iranian culture. This study attempts to demonstrate the changes that took place in the above beliefs through the course of the time and the changes of geographical regions. The study is supported by the fact that the belief has passed both through the filtering of a reformer like Zoroaster and the culture of Islam as a religion. Meanwhile, the increasing awareness of man through the time and his dominance over the nature and his surrounding environment has also played a role in the evolution of this belief as compared with its early origin.
* Associate Professor in Persian Language & Literature,zomorrodyhomeyra@yahoo.com
** PhD Student in Persian Language & Literature, zahranazari5@gmail.com
کلیدواژه‌ها [English]
قرآن کریم. (1388). ترجمه‌ی محمدمهدی فولادوند.
آموزگار، ژاله. (1374). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
اباذری، یوسف؛ بهجو، زهره؛ فرهادپور، مراد و ولی، وهاب. (1372). ادیان جهان باستان. تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
ابوالمعالی عبداله بن محمد میانجی همدانی (مشهور به عین القضات). (1341). تمهیدات. مقدمه، تصحیح و تعلیق عفیف عسیران، تهران: کتابخانه‌ی منوچهری.
ارداویراف. (1372). ارداویراف‌نامه. به کوشش فیلیپ ژینیو، تحقیق و ترجمه‌ی ژاله آموزگار، تهران: معین، انجمن ایران‌شناسی فرانسه.
اسماعیلپور، ابوالقاسم. (1377). اسطوره بیان نمادین. تهران: سروش.
اسماعیلپور، ابوالقاسم. (1381). اسطوره‌ی آفرینش در آیین مانی. تهران: کاروان.
اکبریمفاخر، آرش. (1388). «دیوان در متون پهلوی». مطالعات ایرانی(دانشکده ادبیات و علوم انسانی کرمان)، سال8، شماره‌ی 15، بهار، صص41-54.
اکبریمفاخر، آرش. (1388). «مینوشناسی اهریمن در اوستا و متون پهلوی». جستارهای ادبی (ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد)، سال42، شماره‌ی 4، زمستان، صص127-149.
اکبریمفاخر، آرش. (1389). «هستی‌شناسی دیوان در حماسه‌های ملی». کاوش‌نامه، سال11، شماره‌ی 21، پاییز و زمستان، صص61-87.
الدنبورگ، هرمان. (1340). فروغ خاور (شرح زندگانی و آیین و رهبانیت بودا). ترجمه‌ی بدرالدین کتابی، اصفهان: چاپخانه‌ی فردوسی.
الیاده، میرچا. (1386). چشمانداز‌های اسطوره. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: توس.
بنونیست، امیل. (1350). دین ایرانی. ترجمه‌ی بهمن سرکاراتی، تبریز: دانشگاه تبریز.
بهار، مهرداد. (1375). ادیان آسیایی. تهران: چشمه.
بهار، مهرداد. (1376). از اسطوره تا تاریخ. تدوین ابوالقاسم اسماعیل پور، تهران: چشمه.
بهار، مهرداد. (1381). پژوهشی در اساطیرایران (پاره‌ی نخست و دویم). تهران: آگه.
بهار، مهرداد. (1386). جستاری در فرهنگ ایران. به کوشش ابوالقاسم اسماعیلپور، تهران: اسطوره.
پورنامداریان، تقی. (1386). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی و تحلیلی از داستان‌های عرفانی– فلسفی ابن سینا و سهروردی. تهران: علمی و فرهنگی.
جامی‌خراسانی، نورالدین عبدالرحمن. (1361). هفت اورنگ. تصحیح و مقدمه‌ی مرتضی مدرس گیلانی، تهران: کتابفروشی سعدی.
حافظ، شمس‌الدین محمد. (1381). دیوان. (از نسخه قزوینی و غنی). مقدمه‌ی پژمان بختیاری، تهران: پیک فرهنگ.
حسنی، نرگس. (1387). «سیمای ابلیس در آثار عین القضات». مطالعات عرفانی، شماره‌ی 6، بهار و تابستان، صص34-35.
حلاج، حسین بن منصور. (1386). مجموعه آثار. تحقیق و ترجمه و شرح قاسم میرآخوری، تهران: شفیعی.
خاقانی، افضل‌الدین بدیل بن علی. (1374). دیوان. تصحیح و مقدمه و تعلیقات ضیاء‌الدین سجادی، تهران: زوار.
دانش‌نامه‌ی اساطیر جهان. (1386). زیر نظر رکس وارنر، ترجمه‌ی ابوالقاسم اسماعیلپور، تهران: اسطوره.
داودی مقدم، فریده. (1383). «دیدگاه‌های سنایی درباره‌ی ابلیس». دوفصلنامهی پژوهش زبان و ادبیات فارسی، دورهی جدید، شماره‌ی 2، بهار و تابستان، صص89-99.
دوبوکور، مونیک. (1373). رمزهای زنده جان. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: مرکز.
دوشن، گیمن. ژ. (1378). اورمزد و اهریمن (ماجرای دوگانه باوری در عهد باستان). ترجمه‌ی عباس باقری، تهران: مجموعه‌ی سپهر اندیشه، نشر فروزان.
رضایی باغ‌بیدی، حسن. (1380). «بازنگری واژه‌های اهورایی و اهریمنی در اوستا». نامه‌ی فرهنگستان (فصلنامه‌ی فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی)، دورهی 5، شماره‌ی 2، شهریور، صص68-76.
رضی، هاشم. (1371). آیین مهر (میترائیسم). تهران: بهجت.
رضی، هاشم. (1376). وندیداد. تهران: فکر روز.
رضی، هاشم. (1381). تاریخ آیین رازآمیز میترایی. تهران: بهجت.
روایت پهلوی. (1367). ترجمه‌ی مهشید میرفخرایی، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
رهنورد، زهرا. (1386). «جلوه‌ی جمال و جلال در نگارگری و بازتاب آن در موجودات اهریمنی و مخوف». نشریه‌ی هنرهای زیبا، شماره‌ی 29، بهار، صص87-95.
زادسپرم. (1366). گزیده‌های زادسپرم. ترجمه‌ی محمدتقی راشد محصل، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
زرشناس، زهره. (1385). «مفهوم دوگانه‌ی دیو در ادبیات سغدی». نامه‌ی فرهنگستان، سال8، شماره‌ی 3، صص140-148.
زرینکوب، عبدالحسین. (1343). تاریخ ایران بعد از اسلام. تهران: اداره‌ی کل نگارش وزارت آموزش و پرورش.
زمردی، حمیرا. (1385). نقد تطبیقی ادیان و اساطیر (در شاهنامه، خمسه نظامی و منطق‌الطیر). تهران: زوار.
زند بهمن یسن. (1370). تصحیح متن، آوانویسی، برگردان فارسی و یادداشت‌ها محمدتقی راشد محصل، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
زنر، آ. ر. سی. (1375). زروان (معمای زرتشتیگری). ترجمه‌ی تیمور قادری، تهران: فکر روز.
ژیران، فلیکس و لاکوئه، گ و دلاپورت، لویی ژوزف. (1382). اساطیر آشور و بابل. ترجمه‌ی ابوالقاسم اسماعیلپور، تهران: کاروان.
سجادی، سیدجعفر. (1379). فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
سعدی، مصلح‌الدین. (1375). بوستان. تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
سعدی، مصلح‌الدین. (1375). کلیات. تصحیح محمدعلی فروغی، مقدمه و تصحیح و تعلیقات بهاءالدین خرمشاهی، تهران: ناهید.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم. (بیتا). دیوان. به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، تهران: سنایی.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم. (1360). مثنوی‌های حکیم سنایی به همراه رساله‌ی سیرالعباد و شرح آن. به کوشش محمدتقی مدرس رضوی، تهران: بابک.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم. (1383). حدیقه‌الحقیقه و شریعه‌الطریقه. تصحیح و تحشیه‌ی محمدتقی مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
سن، کریستین. (1345). مزداپرستی در ایران قدیم. ترجمه‌ی ذبیح‌اله صفا، تهران: دانشگاه تهران.
شاله، فلیسین. (1346). تاریخ مختصر ادیان بزرگ. ترجمه و اضافات و ملحقات منوچهر خدایار محبی، تهران: دانشگاه تهران.
شایست نشایست. (1369). آوانویسی و ترجمه‌ی کتایون مزداپور، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صمدی، مهرانگیز. (1367). ماه در ایران. تهران: علمی و فرهنگی.
عطار، فریدالدین محمد بن ابراهیم. (بیتا). خسرونامه (منسوب). تصحیح احمد سهیلی خوانساری. تهران: انجمن آثار ملی.
عطار، فریدالدین محمد بن ابراهیم. (1383 الف). تذکره‌الاولیاء. تصحیح رینولد آلن نیکلسون، بازنگاری و ترجمه و مقدمه‌ی ع. روحبخشان، تهران: اساطیر.
عطار، فریدالدین محمد بن ابراهیم. (1383 ب). منطق‌الطیر. تصحیح و تعلیقات محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
عطار، فریدالدین محمد بن ابراهیم. (1386 الف). پندنامه. تصحیح عباسعلی صرافی، تهران: زوار.
عطار، فریدالدین محمد بن ابراهیم. (1386 ب). مصیبت‌نامه. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
عطار، فریدالدین محمد بن ابراهیم. (1387). الهی‌نامه. تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
عفیفی، رحیم. (1374). اساطیر و فرهنگ ایرانی در نوشته‌های پهلوی. تهران: توس.
غزالی، احمد. (1381). آیات حسن و عشق (شرح سوانح العشاق). حشمتاله ریاضی، تهران: حقیقت.
غفاری، سیدمحمدخالد. (1380). فرهنگ اصطلاحات آثار شیخ اشراق. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
غلامعلی، آریا. (1376). آشنایی با تاریخ ادیان. تهران: پایا.
فردوسی، ابوالقاسم. (1387). شاهنامه (از روی چاپ مسکو). به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
فرنبغ‌دادگی. (1385). بندهش. ترجمه‌ی مهرداد بهار، تهران: توس.
فروید، زیگموند. (1382). توتم و تابو. ترجمه‌ی ایرج پورباقر، تهران: آسیا.
فریزر، رابرت. (1384). شاخه‌ی زرین (پژوهشی در جادو و دین). ترجمه‌ی کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
قبادیانی، ناصرخسرو. (1363). جامع الحکمتین. به کوشش محمد معین و هانری کربن، تهران: طهوری.
قبادیانی، ناصرخسرو. (1384). دیوان اشعار. به کوشش مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.
کربن، هانری. (1387). ابن سینا و تمثیل عرفانی. مقدمه و ترجمه و توضیح انشااله رحمتی، تهران: جامی.
کریستی، آنتونی. (1373). اساطیر چین. ترجمه‌ی باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
کزازی، میرجلال الدین. (1380). مازهای راز (جستارهایی در شاهنامه). تهران: مرکز.
کویاجی، جی سی. (1378). اسطوره‌های ایران و چین. ترجمه‌ی کوشیار کریمی‌طاری، تهران: نسل نواندیش.
گرن، گئوویدن. (1377). دین‌های ایران. ترجمه‌ی منوچهر فرهنگ، تهران: آگاهان ایده.
گزیده سرودهای ریگ ودا. (1385). تحقیق، ترجمه و مقدمه‌ی محمدرضا جلالی نایینی، با پیشگفتار تاراچند، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
لاهیجی، محمدبن یحیی. (1374). مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: زوار.
مسعود سعد سلمان. (1365). دیوان. تصحیح مهدی نوریان. تهران: کمال.
ملکزاده، مهرداد. (1381). «سرزمین پریان در خاک مادستان». نامه‌ی فرهنگستان، سال5، شماره‌ی 4، صص147-191.
منشی، ابوالمعالی نصراله. (1374). ترجمه‌ی کلیله و دمنه. تصحیح و توضیح مجتبی مینوی، تهران: امیرکبیر.
منوچهری دامغانی، ابوالنجم احمدبن قوس. (1370). دیوان. به اهتمام محمد دبیرساقی، تهران: زوار.
مولوی، جلال الدین محمد. (1374). مثنوی معنوی. از روی نسخه نیکلسون. به کوشش مهدی آذریزدی خرمشاهی، تهران: پژوهش.
موله، م. (1377). ایران باستان. ترجمه‌ی ژاله آموزگار، تهران: توس.
مینوی خرد. (1379). ترجمه‌ی احمد تفضلی، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: توس.
نظامی‌گنجوی، الیاس بن یوسف. (1380). مخزن‌الاسرار. تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، تهران: ایران سخن.
نظامی‌گنجوی، الیاس بن یوسف. (1384). هفت‌پیکر. تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، تهران: زوّار.
نظامی‌گنجوی، الیاس بن یوسف. (1385). خسرو و شیرین. تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، تهران: زوار.
نظامی‌گنجوی، الیاس بن یوسف. (1386 الف). اقبال‌نامه. تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، تهران: زوّار.
نظامی‌گنجوی، الیاس بن یوسف. (1386 ب). شرف‌نامه. تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، تهران: زوّار.
نظامی‌گنجوی، الیاس بن یوسف. (1387). لیلی و مجنون. تصحیح بهروز ثروتیان، تهران: امیرکبیر.
نلسون فرای، ریچارد. (1382). تاریخ باستانی ایران. ترجمه‌ی مسعود رجب‌نیا، تهران: علمی و فرهنگی.
واشقانی فرهانی، ابراهیم. (1388). «دیو در اساطیر ایران». مطالعات ایرانی، سال8، شماره‌ی 15، بهار، صص 259-274.
ویو، ژیو. (1375). فرهنگ اساطیر مصر. ترجمه‌ی ابوالقاسم اسماعیلپور، تهران: فکر روز.
هوک، ساموئل هنری. (1381). اساطیر خاورمیانه. ترجمه‌ی علی‌اصغر بهرامی و فرنگیس مزداپور، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
هینلز، جان. (1379). شناخت اساطیر ایران. ترجمه‌ی ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: آویشن.
یارشاطر، احسان. (1381). داستان‌های ایران باستان. تهران: علمی و فرهنگی.
یسنا. (1337). گزارش ابراهیم پورداوود، به کوشش بهرام فرهوشی، تهران: انجمن ایران‌شناسی.
یشت‌ها. (1357). گزارش ابراهیم پورداوود، به کوشش بهرام فرهوشی، تهران: دانشگاه تهران.
', './data/jba/coversheet/cover_fa.jpg'))