درنگی بر ناگزیری مرگ گیل‌گمش و اسکندر و جاودانگی اوتناپیشتیم و خضر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شیراز

چکیده

این پژوهش، با نگرش اسطوره‌ای به سفرهای قهرمان در جست‌وجوی جاودانگی فراهم شده است. بنابر آن که اسطوره، در ساده‌ترین تعریف، داستان نمونه است و همواره تکرار می‌شود، به داستان تاریخی اسکندر- که تکرار الگوی اسطوره‌ی گیل‌گمش در سرآغاز تاریخ است- پرداخته‌ایم و ضمن توجه داشتن به ناکامی گیل‌گمش و اسکندر از سعادت جاودانگی، به راز جاودانگی اوتناپیشتیم و خضر اشاره کرده‌ایم که در هر یک از داستان‌ها از موهبت بی مرگی بهره‌مند می‌شوند و آن راز، این است که خدایان یا خدا، تنها بی مرگی، را بهره‌ی انسانی می‌کنند که در راستای اهداف آنان/ او کوشیده باشد، اوتناپیشتیم بنابر آیین سومریان، هدف خدایان از آفرینش انسان را تحقق داده است و به خدمت آنان کوشیده است که از توفان بلاخیز، جان سالم به در برده است، با بهره‌گیری از نظریه‌ی ناخودآگاهی جمعی یونگ و آرکی تایپ‌ها و نظرات فروید، به سفر نمادین هریک از قهرمانان پرداخته‌ایم و زندگی و مرگ را در تقابل با هم معنا کرده‌ایم. به کوتاه سخن بنابر نظریه‌ی جوز ف، کمبل و آدامز لیمینگ همه‌ی سفرهای قهرمان در جست‌وجوی جاودانگی بر اساس تکرار مثالی سفر کهن الگوی اساطیری قهرمان شکل گرفته‌اند و رفتن گیل گمش به سوی اوتناپیشتیم و رفتن اسکندر در جست‌وجوی آب‌حیات از این قاعده مستثنی نیست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Thought on Inevitability: The Death of Gil Gamesh and Alexander and the Immortality of Khezr and Utnapishdym

چکیده [English]

 

H. Karami * R. Rahimi **

Shiraz University
Abstract
The present study takes a mythological attitude toward the journeys of a hero in pursuit of immortality. Since a myth, in its simplest definition, is story-like and is repeated timelessly, the present study addresses the historical story of Alexander, which is the reiteration of the mythological model of Gil Gamesh in the beginning of the history.  Taking the failure of Gil Gamesh and Alexander in achieving immortality into consideration, the researchers refer to the immortality secret of Khezr and Utnapishdym who become immortal in each of their stories. The secret is that gods or God grants immortality to those beings who struggle for His goals. According to Sumerian beliefs, Utnapishdym has fulfilled the goal of gods in creating humans and attempted to help them to survive disastrous storms. Then, drawing upon Young’s Collective Unconscious and Archetypes and Freud’s ideas, the researchers have depicted the symbolic journeys of each hero and intended life and death to be taken contrastively. In short, according to the theory proposed by Campbell and Lymyng, all heroes’ journeys in pursuit of immortality have been formed based on an archetype example of mythological hero journeys and that Gil Gamesh looking for Utnapishdym and Alexander searching for the Water of Life are not an exception to this.

* Professor in Persian Language & Literature, Mhkarami@rose.shirazu.ac.ir
** Ph.D. Candidate in Persian Language & Literature, rozanehnoor@gmail.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Alexander
  • Ancient Hero Pattern
  • Gilgamesh
  • Immortality
  • Myth
  • Travel

مراجع

آریان‌پور، امیرحسین. (1357). فرویدیسم یا اشاراتی به ادبیات و عرفان. تهران: جیبی.
اپلی، ارنست. (1371). رویا و تعبیر رویا. ترجمه‌‌ی دل‌آرا قهرمان، تهران: فردوس.
ابن‌کثیر دمشقی، اسماییل ابن عمرو. (1419). تفسیرالقرآن. منشورات محمد علی بینون، بیروت: دارالکتب العلمیه.
الیاده، میرچا. (1372). رساله‌ای در تاریخ ادیان. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: سروش.
الیاده، میرچا. (1375). رویا-اسطوره- راز. ترجمه‌ی رویا منجم، تهران: فکر روز.
الیاده، میرچا. (1378). اسطوره بازگشت جاودانه. ترجمه‌ی بهمن سرکاراتی، تهران: قطره.
الیاده، میرچا. (1379). «درآمدی بر اسطوره‌شناسی مرگ». ترجمه‌ی جلال ستاری، از مجموعه‌ی مقالات جهان اسطوره‌شناسی، ج3، صص 91-113.
الیاده، میرچا. (1384). اسطوره‌ی کیمیاگری. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: مرکز.
بورکهارت، گئور و جرج اسمیت. (1378). حماسه‌ی گیل‌گمش. ترجمه‌ی داوود منشی‌زاده، تهران: جاجرمی.
بلان، یانیک. (1380). پژوهشی در ناگزیری مرگ گیل‌گمش. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: مرکز.
بیرلین، ج. ف. (1386). اسطوره‌های موازی. ترجمه‌ی عباس مخبر، تهران: مرکز.
تفسیرالمیزان. (1374). ترجمه‌ی محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
تفسیرالهدایه. (1377). مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
جونز، ارنست و همکاران. (1366). رمز و مثل در روان کاوی. ترجمه‌ی جلال ستاری،  تهران: توس.
دوبوکور، مونیک. (1373). رمزهای زنده جان. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: مرکز.
دورانت، ویل. (1340). تاریخ تمدن. ج6، تهران: اقبال.
روزنبرگ، دونار. (1379). اساطیر جهان. ترجمه‌ی عبدالحسین شریفیان، تهران: اساطیر.
ساندرز، ن.ک. (1376). حماسه‌ی گیل‌گمش. ترجمه‌ی اسماعیل فلزی، تهران: هیرمند.
ستاری، جلال. (1380). پژوهشی در اسطوره گیل‌گمش و افسانه اسکندر، تهران: مرکز.
سراج، شهین. (1376). «گزارشی کوتاه از کنگره‌ی بازتاب سیرت اسکندر». کلک، مرداد- آذر، تهران. صص 534-541.
شوالیه، ژ. (1385). فرهنگ نمادها. ترجمه‌ی سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
صرفی، محمدرضا و یاربی، شوکت. (1386). «بررسی جنبه‌های نمادین آب در مثنوی». فصلنامه زبان و ادبیات فارسی. سال 1، شماره‌ی 3، پاییز و زمستان، صص27-46.
صفوی، سیدحسن. (1364). اسکندر در ادبیات ایران و شخصیت مذهبی اسکندر. تهران: امیرکبیر.
ضیمران، محمد. (1379). گذر از جهان اسطوره به فلسفه. تهران: هرمس.
فرای، نورتروپ. (1377). تحلیل نقد. ترجمه‌ی صالح حسینی، تهران: نیلوفر.
فروم، اریک. (1362). زبان از یاد رفته. ترجمه‌ی ابراهیم امانت، تهران: مروارید.
 کرمی، محمدحسین. (1383). «اسکندر، ایران، نظامی». مجله‌ی ادبیات کرمان، دوره‌ی جدید، شماره‌ی 16، پیاپی 13. صص131-173.
کمبل، جوزف. (1385). قهرمان هزار چهره. ترجمه‌ی شادی خسروپناه، مشهد: گل آفتاب.
کوپر، جی. سی. (1379). فرهنگ مصور نمادهای سنتی. تهران: فرهاد.
گریمال، پیر. (1375). اسطوره‌های خاورمیانه. ترجمه‌ی مجتبی عبدالله‌نژاد، تهران: مهشید.
گورین ویلفرد و دیگران. (1377). راهنمای رویکردهای نقد ادبی. ترجمه‌ی زهرا میهن‌خواه، تهران: اطلاعات.
لمپ،‌ هارولد. (1386). اسکندر مقدونی. ترجمه‌ی رضازاده مشفق، تهران: دنیای کتاب.              لیمینگ، دیوید آدامز. (1379). «سفر دریایی قهرمان». ترجمه‌ی علیرضا حسن‌زاده و عنایت‌اله روفچاهی، کتاب ماه هنر، شماره‌ی 25 و 26 مهر و آبان، صص 80-85.
مازویی، ژاک. (1381). اسطوره و رمز در اندیشه‌ی الیاده. ترجمه‌ی جلال ستاری،  تهران: مرکز.
نسفی، عزیزالدین. (1946). انسان‌الکامل. تصحیح و مقدمه‌ی ماژیران ماله، تهران: قسمت  ایران‌شناسی، انستیتو ایران و فرانسه.
نلدکه، تئودور. (1357) حماسه‌ی ملی ایران. ترجمه‌ی بزرگ علوی، تهران: سپهر.
نیری، محمدیوسف. (1385). «سیمرغ در جلوه‌های عام و خاص». مجله‌ی علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره 25، شماره‌ی3، پاییز، پیاپی 48، صص 215-235.
وارنر، رکس. (1380). «قهرمان در اساطیر جهان». ترجمه‌ی دکتر ابوالقاسم اسماعیل‌پور، کتاب ماه هنر، مرداد و شهریور، صص 44-47.   
هوک، ساموئل هنری. (1366). اساطیر خاورمیانه. ترجمه‌ی علی‌اصغر بهرامی ‌و فرنگیس مزداپور، تهران: روشنگران.
یاحقی، محمدجعفر. (1386). فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
یونگ، کارل گوستاو. (1386). انسان و سمبل‌هایش. ترجمه‌ی محمود سلطانیه، تهران: جامی.
یغمایی، مهرابه. (1389) .«نماد در شعر دیروز و امروز». چهارشنبه ۳۰ تیر، ساعت ۱۵:۲۲، http://www.kanoonweb.com/index.php

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار