نمادشناسی حکایت «بوف و زاغ» کلیله و دمنه بر پایه‌ی اساطیر ایران و هند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 دانشگاه هرمزگان

چکیده

دکتر فرانک جهانگرد*
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران
دکتر مصطفی صدیقی**        طیبه گلستانی حتکنی***
دانشگاه هرمزگان
 
چکیده
اسطوره­ها با زبانی پیچیده و رازآمیز با انسان سخن می­گویند و مفاهیمی عمیق و رازناک را با زبان خاص خود، نماد، بیان می­کنند. نمادها علاوه بر بیان مفاهیمی ژرف که کشف آن­ها به شناخت بیش­تر بشر از خود مدد می­رساند، اغلب نشان‌دهنده­ی تضادها و پیوندها در دنیای اساطیری، افسانه­ها، قصه­ها و حماسه­ها هستند. در برخی از اسطوره­ها، تضاد و تقابل خیر و شر، روشنی و تاریکی، زمین و آسمان، باران و خشکی، خورشید و ماه و... به گونه­ای نمادین، مانند جنگ خدایان و اهریمنان، زاغ و بوم، مار و پرنده، قهرمان و اژدها و... نمایان می­شود. تقابل روشنی و تاریکی نمونه­ای از این تضادهاست که از اصول بنیادین فرهنگ ایران باستان نیز به شمار می­رود.در باب «بوف و زاغ» کلیله و دمنه نیز خویشکاری بوف و زاغ را می­توان بر اساس تقابل روز و شب بررسی کرد. با توجه به داد و ستدهای فراوان فرهنگی ایران و هند به ویژه در حوزه­ی اساطیر، در این پژوهش با رویکرد اسطوره­ای و روش تطبیقی، تفاوت­ها و شباهت­های عناصر متن بوف و زاغ در اساطیر ایران و هند جست­وجو، بررسی و تحلیل شده است.در این باب، بوف می­تواند نماد شب، تاریکی و ماه، و زاغ نماد روز، روشنایی و خورشید باشد و حکایت پیروزی زاغان بر بومان، غلبه­ی مهرپرستی را بر ماه‌پرستی، نشان دهد.
 
 
* استادیار زبان و ادبیات فارسی fjahangard@yahoo.com (نویسنده‌ی مسئول)
** استادیار زبان و ادبیات فارسی navisa_man@yahoo.com
*** کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی golestani.tayebeh@yahoo.com
تاریخ دریافت مقاله:  23/3/88                تاریخ پذیرش مقاله: 22/10/89

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Symbology of "the owl and the raven" in Kalilah-va- Dimnah based on the mythologies of Iran and India

چکیده [English]

 
 

Jahangard *

Institute for humanities and cultural studies

Seddighi* * T. Golestani ***

University of Hormozgan
 
The myths talk to human through a mysterious and complex language expressing very deep and mysterious concepts through their unique language, i.e., symbol. Symbol, in addition to expressing very deep concepts the discovery of which helps us acquire a better understanding of the nature of human, always indicates the contradictions and links in the world of myths, fictions, stories, and epics. The myths symbolically represents the conflict between  the light and the darkness, the earth and the sky, the rain and the drought, the sun and the moon as the war between the gods and the devils,  the owl and the raven, the snake and the bird, the hero and the dragon, etc. The conflict between the light and the darkness is an example of such clashes considered as the fundamental principles of ancient Iranian culture.
In the tale of "the owl and the raven" in Kalilah-va Dimnah, the owl may be the symbol of night and darkness and the moon, while the raven symbolizes the day, the light, and the sun. Hence, the victory of the ravens over the owls symbolizes the victory of Mithraism over Lunar deity.
 
 
* Assistant Professor of  Persian Language & Literature. fjahangard@yahoo.com
**  Assistant Professor of  Persian Language & Literature. navisa_man@yahoo.com
***  M.A. Persian Language & Literature. golestani.tayebeh@yahoo.com  
Received: 6/13/2009             Accepted: 1/12/2011

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Kalilah WA Dimnah
  • . Myth
  • Symbol
  • .Comparative literature
  • Iran and India
  • Lunar deity
  • Mithraism

مراجع

قرآن کریم.
آموزگار، ژاله [و ­دیگران]. (1383). تاریخ ایران باستان. تهران: سمت.
ایونس، ورونیکا. (1381). اساطیر هند. ترجمه‌ی محمدحسین باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
باشلار، گاستون. (1378). روانکاوی آتش. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: توس.
بایار، ژان­پیر. (1376). رمزپردازی آتش. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: مرکز.
بوکهارت، تیتوس. (1370). رمزپردازی. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: سروش.
بهار، مهرداد. (1380). ادیان آسیایی. تهران: چشمه.
بیدپا. (1341). پنچا تنترا. ترجمه‌ی ایندو شیکهر، تهران: دانشگاه تهران.
پاینده، حسین. (1385). قرائتی نقادانه از آگهی­های تجاری در تلویزیون ایران. تهران: روزگار.
پورداود، ابراهیم. (1380). فرهنگ ایران باستان. تهران: اساطیر.
ترکی، محمدرضا. (1384). «رسول ­ماه». مجله­ی ­ادبیات ­و ­علوم ­انسانی ­دانشگاه ­تهران، شماره56.
جمالی یزدی، ابوبکر مطهر. (1346). فرخ نامه. تهران: امیرکبیر.
جنیدی، فریدون. (1363). نقش جانوران در سخن سعدی. تهران: بنیاد نیشابور.
دادور، ابوالقاسم، و الهام منصوری. (1385). درآمدی بر اسطوره­ها و نمادهای ایران و هند در عهد باستان. تهران: دانشگاه الزهرا (س).
دو بلوا، فرانسوا. (1382). برزوی طبیب و منشأ کلیله و دمنه. ترجمه‌ی صادق سجادی، تهران: طهوری.
راشد محصل، محمدرضا و فهیمه حاجی‌پور. (1387). «شعر خاقانی و جلوه اسطوره خورشید در آن». مجله­ی پژوهشنامه ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال 6، شماره 11، پاییز و زمستان.
رستگار فسایی، منصور. (1383). پیکرگردانی در اساطیر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سرکاراتی، بهمن. (1385). سایه­های شکار شده. تهران: طهوری.
شوالیه، ژان. (1385). فرهنگ نمادها. ج1و2و4، ترجمه‌ی سودابه فضائلی، تهران: جیحون.
صمدی، مهرانگیز. (1367). ماه در ایران از قدیمی­ترین ایام تا ظهور اسلام. تهران: علمی و فرهنگی.
طبری، محمد بن جریر. (1386). تاریخ بلعمی. ترجمه‌ی ابوعلی بلعمی، تصحیح ملک الشعرای بهار و محمد پروین گنابادی، تهران: هرمس.
عبداللهی، منیژه. (1381). فرهنگ‌نامه­ی جانوران در ادب پارسی. ج1، تهران: پژوهنده.
عناصری، جابر. (1374). تجلی دوازده ماه در آیینه اساطیر و فرهنگ عامه ایران. مرند: قمری.
فرنبغ دادگی. (1380). بندهش. گزارنده مهرداد بهار، تهران: توس.
فروزانفر، بدیع الزمان. (1374). شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
فریزر، جیمز جرج. (1384). شاخه زرین. ترجمه‌ی کاظم فیروزمند، تهران: آگاه..
قبادی، حسینعلی. (1374). «نظری بر نمادشناسی». مجله­ی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال 28، شماره 3 و 4، شماره‌ی مسلسل 111-110.
قلی­زاده، خسرو. (1387). فرهنگ اساطیر ایرانی. تهران: پارسه.
کریستن­سن، آرتور. (1383). نمونه­های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه­ای ایران. ترجمه‌ی ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.
کزازی، میرجلال­الدین. (1372). رؤیا، حماسه، اسطوره. تهران: مرکز.
کزازی، میرجلال­الدین. (1380). مازهای راز. تهران: مرکز.
کمیلی، مختار و منصوره آرین­فر. (1387). «ردپای اساطیر در حکایت شیر و گاو از کلیله و دمنه». مجله­ی پژوهشنامه ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال 6، شماره 11، بهار و تابستان.
کوپر، جی­سی. (1383). فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمه‌ی ملیحه کرباسیان، تهران: سمت.
کینگزلی، پیتر. (1385). زوایای تاریک حکمت. ترجمه‌ی دل­آرا قهرمان، تهران: سخن.
گرین، ویلفرد و دیگران. (1383). مبانی نقد ادبی. ترجمه‌ی فرزانه طاهری، تهران: نیلوفر.
گلستانی حتکنی، طیبه. (1388). نمادشناسی اسطوره­ای حیوانات کلیله و دمنه بر مبنای اساطیر هند و ایران، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه هرمزگان.
لوفلر، دلاشو. (1386). زبان رمزی قصه­های پریوار. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: توس.
­محمدزاده، اسدالله. (1383). «آیین مهر در کلیله و دمنه». کیهان فرهنگی، شماره 211، اردیبهشت.
نصرالله منشی، ابوالمعالی. (1381). کلیله و دمنه. تهران: امیرکبیر.
وارنر، رکس. (1387). دانشنامه اساطیر جهان. ترجمه‌ی ابوالقاسم اسماعیل­پور، تهران: اسطوره.
هاکس، جیمز. (1383). قاموس کتاب مقدس. تهران: اساطیر.
هال، جیمز. (1380). فرهنگ نگاره­ای نمادها در هنر شرق وغرب. ترجمه‌ی رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر، چاپ اول.
هینلز، جان. (1382). شناخت اساطیر ایران. ترجمه‌ی ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار