رابطه‌ی تجلّی با محبّت و معرفت(با تأکید بر مرصادالعباد نجم‌الدین رازی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شهید چمران اهواز

2 شهید بهشتی تهران

3 شهید چمران اهواز

چکیده

     دکتر نصرالله امامی*         دکتر محمد غلامرضایی**        عبدالمجید محققی***
دانشگاه شهید چمران اهواز   دانشگاه شهید بهشتی تهران    دانشگاه شهید چمران اهواز
 
چکیده
شناخت انسان در عرفان اسلامی با جلوه‌های متعدّد خود، کلید درک بسیاری از مفاهیم عرفانی ادب فارسی است. در نگرش عارفان مکتب عاشقانه، محبت (عشق) صفت ذات حق است. که با آن، ابتدا به خود تجلّی نمود و ذات اقدسش جلوه‌ی تمام‌نمای هستی گردید و سپس آن را به روح محمدی تجلّی نمود و به واسطه‌ی  او، عالم و آدم را آفریده محبت خود را در وجود تمام ذرّات کائنات، تعبیه کرده است و از بین همه‌ی موجودات، انسان را به صورت خود آفرید و به او عشق ورزید و آینه‌ی دل او را مجلای ذات و صفات خود دید. به همین سبب، وی را خلیفه‌ی خود نمود و بار امانت معرفت خویشتن را بر دوش وی گذاشت. انسان هم باید با خودشناسی، به خودسازی روی آورد تا به نقش تجلی نموده‌ی حق در آینه‌ی وجود خود، معرفت حقیقی (شهودی) یابد. در بینش عرفای سلسله‌ی کبرویه، نزدیک‌ترین راه برای وصول به حق، طریق اهل محبت است؛ زیرا آنان بر اثر غلبه‌ی محبت و عشق و شور و حال، از خود و قوّت خود تهی شده‌اند و در ابتدای راه، حق با کمند جذبه آنان را به سوی خود عروج می‌دهد. (نجم‌الدین کبری، 1363 :36) در این سلسله، تخلیه‌ی دل از ماسوی‌الله و تصفیه‌ی آن به ذکر حق، و نیز تهذیب نفس در سایه‌ی شریعت و طریقت، از جمله طرق دستیابی به حقیقت معرفت است.  نگارنده به بررسی این موضوع از دیدگاه نجم‌الدین رازی  و بعضی مشایخ هم فکر او می‌پردازد و سعی دارد تا با تأکید بر معرفت شهودی، که سّر محبت و حقیقت گنج نهانی در آن تعبیه است، آینه‌ی دل انسان را حلقه‌ی این ارتباط معرفی کند.
 
 
*  استاد زبان و ادبیات فارسی nasemami@yahoo.com.
** استاد زبان و ادبیات فارسی m_gholamrezaei@sbu.ac.ir.
***دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی abdolmajidmohagheghi@yahoo.com(نویسنده‌ی مسؤول).
تاریخ دریافت مقاله:  13/10/88                 تاریخ پذیرش مقاله: 2/8/89

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Relationship between God’s Manifestation, Affection and Recognition (Based on Mirsad al-ibad by Nadjm-I Razi)

چکیده [English]

Emami * M. Golamrezaee**

Shahid Chamran University           Shahid Beheshti University

Mohagheghi***

Shahid Chamran. University
 
Man, who is the ultimate goal of creation in mystical heritage, has been extensively studied from the perspective of God’s spirit. In Islamic Theosophy, recognition of human has many dimensions' including self-awareness and affection. That is because in the Quran, God attributes  the  creation of man to Himself  and,  according  to sufists,  man  is  created  in the same way as God  and the affection and the insight  in  man originate  from  God; hence, man  should  try, through self-training, free himself  from  anything  other  than  God  in  order  to  achieve  real  recognition of God and to be characterized by divine morals. The aim of the present study is to  investigate the views of some  prominent mystics of the 3rd to the 7th century A.H., especially Nadjm-i Razi, based on mystical prose texts. Embracing the idea of God’s manifestation in man’s heart, we can recognize that God’s relation to man is based on bonds of love for and recognition of God.     
 
 
 
         
 
 
* Professor of Persian Language & Literature. nasemami@yahoo.com.
**  Professor of Persian Language & Literature. m_gholamrezaei@sbu.ac.ir.
***  Corresponding Author: Ph.D. Candidate in Persian Language & Literature. abdolmajidmohagheghi@yahoo.com
Received:1/3/2010               Accepted:10/24/2010

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: God’s manifestation
  • love
  • affection
  • recognition
  • soul
  • heart
  • self

مراجع

قرآن مجید.
ابن‌عربی، محی‌الدین. (1400ق). فصوص‌الحکم. التعلیقات ابوالعلاء عفیفی، الطبعه الثانیه، بیروت: دارالکتاب العربی.
بقلی شیرازی، روزبهان. (1344). شرح شطحیات. تصحیح هنری کربن، تهران: انجمن ایران‌شناسی فرانسه در تهران.
بقلی شیرازی، روزبهان. (1383). عبهرالعاشقین. تصحیح هنری کربن- محمدمعین. تهران: منوچهری.
پارسا، خواجه محمد. (1366). شرح فصوص‌الحکم. تصحیح جلیل مسگرنژاد، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
پورجوادی، نصرالله. (1387). باده‌ی عشق. تهران: نشر کارنامه.
 جامی، عبدالرحمن. (1382). نفحات الانس. مقدمه، تصحیح محمود عابدی، نهران: اطلاعات.
حافظ، شمس‌الدین محمد. (1371). دیوان غزلیات. به کوشش خلیل خطیب‌رهبر، تهران: صفی علیشاه.
دهخدا، علی‌اکبر. (1337). لغت‌نامه. زیر نظر دکتر محمد معین، جلد اول (مقدمه)، تهران: سیروس.
دیلمی، ابوالحسن علی بن محمد. (1962). عطف الالف المألوف علی الام المعطوف. تصحیح. ح. ک. قادیه، قاهره.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1385). ارزش میراث صوفیه. تهران: امیرکبیر.
سنایی، مجدود بن آدم. (1383). حدیقه الحقیقه. تصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی. (1325). رساله فی حقیقه العشق. تصحیح مهدی بیانی.
سید رضی. (1371). نهج‌البلاغه. ترجمه‌ی سیدجعفر شهیدی، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
السیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر. (1321ق). الجامع الصغیر فی احادیث البشیر النذیر. قاهره: المطبعه الخیریه.
شیمل، آن ماری. (1374). ابعاد عرفانی اسلام. ترجمه‌ی عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
عراقی، فخرالدین. (1371). لمعات. تصحیح محمد خواجوی، تهران: مولی.
عطار نیشابوری، فریدالدین. (1355). تذکره الاولیا. تصحیح محمد استعلامی، تهران: زوّار. 
عطار نیشابوری، فریدالدین. (6- 1335). دیوان. به تصحیح سعید نفیسی، تهران: کتابخانه‌ی سنایی
عطار نیشابوری، فریدالدین. (1370). گزیده تذکره‌الاولیاء. به کوشش محمد استعلامی، تهران: امیرکبیر.
عطار نیشابوری، فریدالدین. (1372). منطق‌الطیر. تصحیح سیدصادق گوهرین،  تهران: علمی و فرهنگی.
عین‌القضات همدانی، عبدالله بن محمد. (1386). تمهیدات. با مقدمه‌ی عفیف عسیران، تهران: منوچهری.
غزالی، احمد. (1370). مجموعه آثار فارسی احمد غزالی. به اهتمام احمد مجاهد،  تهران: دانشگاه تهران.
غزالی، محمد. (1371). کیمیای سعادت. به کوشش حسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی.
فارابی، ابونصر. (1985م). مبادی آراء اهل المدینه الفاضله. تصحیح و ترجمه انگلیسی و شرح ریچارد والتزر، آکسفورد.
فروغی، محمد علی. (1317). سیر حکمت در اروپا. تهران: صفی علیشاه .
قشیری، عبدالکریم. (1381). رساله‌ی قشیریه. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.
مجدالدین بغدادی، شرف بن مؤید. (بی‌تا). تحفه البرره. نسخه خطی شماره3/ 598، کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی.
مستملی بخاری، اسماعیل بن محمد. (1328). شرح تعرف. چاپ هند، لکهنو: نول کشور.
میهنی، محمد بن منور. (1371). اسرارالتوحید. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگاه.
نجم‌الدین رازی. عبدالله بن محمد. (1386). رساله‌ی عشق و عقل. تصحیح تقی تفضلی، تهران: علمی و فرهنگی.
نجم‌الدین رازی. عبدالله بن محمد. (1381). مرموزات اسدی. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
نجم‌‌الدین رازی. عبدالله بن محمد. (1371). مرصادالعباد. به اهتمام محمدامین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.
نجم‌الدین کبری، احمد بن‌عمر بن محمد. (1361). رساله‌ی فارسی السایرالحایر. تصحیح مسعود قاسمی، تهران: زوّار.
نجم‌الدین کبری، احمد بن عمر بن محمد. (1362). دو رساله عرفانی. به اهتمام حسین بدرالدین، تهران.
نجم‌الدین کبری، احمد بن عمر بن محمد. (1363). الاصول العشره. ترجمه‌ی عبدالغفور لاری. به اهتمام نجیب مایل هروی، تهران: مولی.
نجم‌الدین کبری، احمد بن عمر بن محمد. (1368). فوایح الجمال و فواتح الکمال. ترجمه‌ی محمدباقر ساعدی، ]بی‌جا[: مروی.
نجم‌الدین کبری، احمد بن عمر بن محمد. (1957م). فوایح الجمال و فواتح‌الکمال.  تصحیح فریتز مایر، ویسبادن آلمان.
هجویری، علی بن عثمان. (1386). کشف المحجوب. تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران: سروش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار