خویشکاری‌های مشترک فلز و آب و آتش در اساطیر و باورهای ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه تربیت مدرس تهران

چکیده

خویشکاری‌های مشترک فلز و آب و آتش در اساطیر و باورهای ایرانی
 
دکتر ناصر نیکوبخت*         هیبت‌الله اکبری ندمانی*          حسین محمدی*
                                  دانشگاه تربیت مدرس تهران
 
چکیده
فلز و آتش و آب در اساطیر و باورهای ایرانیان، همواره رمز پاکی و قداست بوده است. اسرارآمیزی این سه گوهر در نزد پیشینیان، سبب شده است تا کم‌ کم، هاله‌های اسطوره­ای بسیاری گرد آن­ها را فرا بگیرد. چندلایگی و انباشتگی این هاله‌ها، ویژگی و کارکردهای گوناگونی به آن داده‌است؛ اما این گوناگونی­ها جنبه‌ی ظاهری دارند. در این نوشتار، سعی شده است تا با کنار‌زدن گوناگونی­های ناپایدار و فراتر‌ رفتن از جنبه­های ظاهری، ویژگی­ها، کارکردها و خویشکاری‌های مشترک فلز و آب و آتش و نیز پیوند آن‌ها با جاودانگی و مفاهیم دیگر، آشکار شود.
 
 
*  دانشیار زبان و ادبیات فارسی n_nikoubakht@modares.ac.ir (نویسنده‌ی مسؤول).
**  دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی akbari593@yahoo.com.         
***  دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی h.mohammadi1981@gmail.com.
تاریخ دریافت مقاله:  31/10/88                تاریخ پذیرش مقاله: 1/8/89

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Common Functions of Metal, Water, and Fire in Iranian Mythology

چکیده [English]

 Nikoubakht* H. Akbari Gandomani**    H. Mohammadi***
                               Tarbiat modares Univer­sity
 
Metal, fire, and water have always been the symbols of holiness and purity in Iranian beliefs and mythology. The mysteriousness of these three essences in the eyes of the ancestors has led to the creation of numerous mythological halos. Different characteristics and functions have been attributed to these halos, but this variation is just superficial. In the present study, attempt has been made to reveal the characteristics, functions, and uses of metal, fire, and water as well as their links with eternity and other concepts by removing the unstable variation of the functions of the mythological halos attributed to them and going beyond their superficial aspects.
 
 
*  Corresponding Author: Associate. Professor of Persian language & literature. n_nikoubakht@modares.ac.ir
** PH.D. Candidate in Persian Language & literature. akbari593@yahoo.com
***  PH.D. Candidate in Persian Language & literature. h.mohammadi1981@gmail.com
Received: 1/21/2010               Accepted:10/23/2010

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: holiness of metal
  • holiness of fire
  • holiness of water
  • Myths
  • Folklores

مراجع

قرآن کریم.
آموزگار، ژاله. (1374). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
ابن‌کثیر، اسماعیل. (1412هـ.ق / 1992م). تفسیرالقرآن العظیم. بیروت: دارالمعرفه.
الیاده، میرچا. (1382). اسطوره، رویا، راز. ترجمه‌ی رویا منجم، تهران: علمی.
امین احمد رازی. (1918م). هفت اقلیم. کلکته.
بایار، ژان پیر. (1376). رمزپردازی آتش. ترجمه جلال ستاری، تهران: مرکز.
بلعمی، محمد ابن محمد. (1341). تاریخ بلعمی. تصحیح محمدتقی بهار، به کوشش پروین گنابادی، تهران: اداره کل نگارش وزارت فرهنگ.
بهار، مهرداد. (1381). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگاه.
خرده اوستا. (1380). به کوشش ابراهیم پورداوود، چاپ اول، تهران: اساطیر.
دوبوکور، مونیک. (1376). رمزهای زنده جان. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: مرکز.
دومزیل، ژرژ. (1383). سرنوشت شهریار. ترجمه‌ی مهدی باقی و شیرین مختاریان، تهران: قصه.
رازی، ابوالفتوح. (1404هـ.ق.). تفسیر روض الجِنان و روح الجُنان. قم: کتابخانه‌ی آیت الله مرعشی.
رشیدالدین میبدی، ابوالفضل. (1382). تفسیر کشف الاسرار و عده الابرار. به سعی و اهتمام علی اصغر حکمت، تهران: امیر کبیر.
رضی، هاشم. (1381). تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب: پژوهشی در تاریخ آیین میترایی از آغاز تا عصر حاضر. تهران: بهجت.
 روایت بلند. (1367). ترجمه مهشید میرفخرایی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
روشن، محمد. (1382). سلامان و ابسال جامی: شرح و سنجش آن با روایت‌های پور سینا و حنین بن اسحاق و مقولاتی در تمثیل‌شناسی. تهران: اساطیر.
زکریا قزوینی، محمّد ابن محمود. (1380هـ.ق./1960م.). آثارالعباد و اخبارالبلاد. بیروت.
شایست ناشایست: متنی به زبان پارسی میانه (پهلوی ساسانی). (1379). ترجمه و آوانویسی کتایون مزداپور، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
طرسوسی، ابوطاهر محمدبن حسن موسی. (1344). داراب‌نامه. به کوشش ذبیح‌الله صفا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
عطار نیشابوری، فریدالدین. (1374). تذکره الاولیاء. از روی نسخه‌ی نیکلسون، به کوشش ا. توکلی، تهران: بهزاد.
فردوسی، ابوالقاسم. (1387). شاهنامه. به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
فرنبغ دادگی. (1378). بندهش. به کوشش مهرداد بهار، تهران: توس.
کتیرایی، محمود. (1378). از خشت تا خشت. تهران: ثالث.
کرتیس، وستا سرخوش. (1373). اسطوره‌های ایرانی. ترجمه‌ی عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
گزیده‌های زادسپرم. (1366). ترجمه محمدتقی راشد محصل، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
مولوی، جلال‌الدین محمد. (1385). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد آلن نیکلسون، تهران: هرمس.
مینوی خرد. به کوشش ژاله آموزگار. (1381). ترجمه احمد تفضلی، تهران: توس.
وارنیگ، فیلیپ. (1371). فرهنگ خرافات (عجیب‌ترین خرافات مردم جهان). ترجمه‌ی احمد حجاریان، تهران: ناشر مترجم.
ویسپرد. (1381). گزارنده ابراهیم پورداوود، تهران: اساطیر.
یاحقی، محمدجعفر. (1366). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی سروش.
یشت­ها. (1377). تفسیر و تالیف ابراهیم پورداوود،  تهران: اساطیر
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار