ساختِ رابطه‌ی تعلیلی‌‌ ـ استنتاجیِ جملات در ابیاتِ شعر حافظ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

2 وزارت علوم

چکیده

در شعر حافظ یکی از برجسته‌ترین رابطه‌هایی که دو جمله یا دو مصراعِ یک بیت را از نظر معنایی به هم پیوند می-دهد، رابطۀ تعلیلی ـ استنتاجی است. این نوع رابطه، الگوی ساخت بسیاری از ابیاتِ شعر اوست. به طوری که از نظر ساخت جمله‌های بیت، مشخصۀ سبکِ شخصیِ او محسوب می‌شود. در این الگوی ساختی که گاه از دو جملۀ مستقل تشکیل شده و گاهی از یک جملۀ مرکّب، یکی از جملات از نظر معنایی برای جملۀ دیگر، جملۀ نتیجه، حکم علّت را دارد.
در این نوشتار سعی بر این است تا نشان داده شود که در این الگو هر یک از جملاتِ تعلیل و استنتاج به چه صورت‌هایی (امری، خبری، استفهامی و ...) آمده‌اند و ترتیب آنها از نظر تقدّم و تأخّر به چه صورتی است و تغییراتی که با جابجاییِ جملاتِ این ساخت به وجود می‌آید، چگونه است.

در این نوشتار سعی بر این است تا نشان داده شود که در این الگو هر یک از جملاتِ تعلیل و استنتاج به چه صورت‌هایی (امری، خبری، استفهامی و ...) آمده‌اند و ترتیب آنها از نظر تقدّم و تأخّر به چه صورتی است و تغییراتی که با جابجاییِ جملاتِ این ساخت به وجود می‌آید، چگونه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The structure of aetiological – conclusive sentences in Hafez poetry

نویسنده [English]

  • ahmad goli 1
چکیده [English]

One of the most outstanding characteristics of Hafiz is the inferential relationship that joins two sentences or two hemistiches of a line of verse. This pattern is so commonly used by Hafiz that it can be considered the stylistic feature of his poetry. This structural pattern is sometimes made of two independent sentences and sometimes of one compound sentence; one of the sentences acts as a premise or cause for the other sentence which is the inference made based on the premise. In this paper, we try to show in what form the premise and inference appear (Imperative, Interrogative, Informative, ...), what the order of their appearance is and what changes occur if the premise and inference shift their positions.
Keywords: inferential, sentence, Hafiz, structure, poem, conclusion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • aetiology
  • sentence
  • Hafez
  • structure
  • poem
  • conclusion

مراجع

انوری، حسن. (1368). یک قصه بیش نیست(ملاحظاتی درباره‌ی شعر حافظ و اندیشه­های او). تهران: علمی.
بروجردی، مصطفی. (1380). بازنگاری اساس الاقتباس خواجه نصیرالدین طوسی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
پورنامداریان، تقی. (1388). گم­شده‌ی لب دریا (تأمّلی در معنی و صورت شعر حافظ). تهران: سخن.
جرجانی، عبدالقاهر. (1368). دلائل الاعجاز فی القرآن. ترجمه­ی سیّد محمّد رادمنش، مشهد: آستان قدس رضوی.
حافظ، شمس­الدین محمد. (1362). دیوان حافظ. تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری، تهران: خوارزمی.
خیّامپور، عبدالرسول. (1384). دستور زبان فارسی. تبریز: ستوده.
سعدی، مصلح­الدین. (1384). غزلیات سعدی. تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: ققنوس.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا. (1380). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگه.
شمیسا، سیروس. (1380). کلیّات سبک­شناسی. تهران: فردوس.
ـــــــ.ــــــ.. (1370). «مقایسه‌ی سبک­شناسانه‌ی غزلی از حافظ و سعدی». نشریه‌ی رشد آموزش زبان و ادب فارسی، سال 6، شماره25، صص50-53.
ـــــــــــــــ . (1382). سبک­شناسی شعر. تهران: فردوس.
ــــــــــــ.ــ . (1383). بیان و معانی. تهران: فردوس.
صائب، محمد­علی. (1365). دیوان. به کوشش محمد قهرمان، تهران: علمی و فرهنگی.
ناتل خانلری، پرویز. (1386). دستور زبان فارسی. تهران: توس.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار